Społeczne i prawne normy dotyczące obcych i przybyszów w Biblii hebrajskiej
Piotr Mieszko Briks
Uniwersytet Szczeciński Wydział Humanistyczny , PolskaAbstrakt
W fundamentalnej dla przyszłości Europy dyskusji na temat zjawiska masowej migracji ludności z Bliskiego Wschodu i Afryki północnej ważkim argumentem stały się fragmenty z Biblii. Już sam fakt, że środowiska najczęściej lewicowe i niechętnie lub wręcz wrogo odnoszące się do religii posługują się argumentami religijnymi każe spojrzeć na sprawę ze szczególną uwagą i wyjątkowo poważnie rozważać prezentowane argumenty. Fragmenty odnoszące się do przyjmowania obcych/przybyszów pochodzą w dużej części z ksiąg Starego Testamentu. Warto więc przeanalizować je w kontekście całości nauczania Biblii hebrajskiej na problem norm dotyczących obcych i przybyszów.
Autor przytacza 12 fragmentów bezpośrednio odnoszonych do problemu przyjmowania lub nieprzyjmowania uchodźców (Wj 22,20; 23,9.12; Kpł 19,33–34; Pwt 1,16; 10,18–19; 24,14; Ml 3,5; Iz 1,17; Za 7,10; Jr 7,6–7; Hi 31,32, Ps 146,6 oraz przykłady gościnności wobec obcych takie jak wizyta aniołów u Abrahama i Lota, gościna Lewity u starca w Gibea). Teksty te pochodzą z różnych okresów historii Izraela i z różnych tradycji teologicznych, mogłyby być więc traktowane jako reprezentatywne dla nauczania Biblii hebrajskiej w tym temacie.
Nie jest to jednak obraz kompletny, a jedynie nakazy i normy odnoszące się do obcego określanego terminem ger i konsekwentnie tłumaczonego przez „obcy” bardzo często w liczbie mnogiej. Analiza znaczenia tego pojęcia, zasadności używania w tłumaczeniach liczby mnogiej (kiedy w oryginale jest pojedyncza) oraz uzupełnienie powyższego zestawienia o inne terminy używane w BH na określenie obcych czy przybyszów prowadzi do zaskakujących wniosków.
Słowa kluczowe:
przybysz, obcy, gość, uchodźcy, gerBibliografia
Achenbach R., gêr – nåkhrî – tôshav – zâr. Legal and Sacral Distinctions regarding Foreigners in the Pentateuch, w: R. Achenbach, R. Albertz, J. Wöhrle (red.), The Foreigner and the Law: Perspectives from the Hebrew Bible and the Ancient Near East, Beihefte zur Zeitschrift für altorientalische und biblische Rechtsgeschichte, t. 16, Wiesbaden: Harrassowitz 2011, s. 29–52.
Albertz R., From Aliens to Proselytes. Non-Priestly and Priestly Legislation Concerning Strangers, w: R. Achenbach, R. Albertz, J. Wöhrle (red.), The Foreigner and the Law: Perspectives from the Hebrew Bible and the Ancient Near East, Beihefte zur Zeitschrift für altorientalische und biblische Rechtsgeschichte, t. 16, Wiesbaden: Harrassowitz 2011, s. 53–70.
American-Israeli Cooperative Enterprise, Strangers and Gentiles, w: Jewish Virtual Library: www.jewishvirtuallibrary.org/strangers-and-gentiles [23.03.2019].
Arterbury A.E., Abraham’s hospitality among Jewish and early Christian writers: A tradition history of Gen 18:1–16 and its relevance for the study of the New Testament, Perspectives in Religious Studies 30/2003, 359–376.
Awabdy M.A., Immigrants and Innovative Law: Deuteronomy’s Theological and Social Vision for the רג, Forschungen zum Alten Testament 2, 67, Tübingen: Mohr Siebeck 2014.
Awabdy M.A., YHWH Exegetes Torah: How Ezekiel 44:7–9 Bars Foreigners from the Sanctuary, Journal of Biblical Literature 131/4 (2012), s. 685–703.
Baumann G. i in. (wyd.), Zugänge zum Fremden. Methodisch hermeneutische Perspektiven zu einem biblischen Thema, Linzer philosophisch-theologische Beiträge 25; Frankfurt am Main: Peter Lang 2012.
Biblia Tysiąclecia wyd. 4, Wydawnictwo Pallottinum, Poznań 1965/1984.
Biblia Tysiąclecia wyd. 5, Wydawnictwo Pallottinum, Poznań 1965/1984/2017.
Briks P., Cherem jako klątwa śmierci, Colloquia Theologica Ottoniana 2/2005, s. 6–16.
Bultmann C., Der Fremde im antiken Juda. Eine Untersuchung zum sozialen Typenbegriff “ger” und seinem Bedeutungswandel in der alttestamentlichen Gesetzgebung, Forschungen zur Religion und Literatur des AT und NT 153; Gottibingen: Vandenhoeck & Ruprecht 1992.
Cotton H.M. i in. (wyd.), Corpus Inscriptionum Iudaeae/Palaestinae, cz. 1: Jerusalem, Berlin: De Gruyter 2010.
Ebach R., Das Fremde und das Eigene: Die Fremdendarstellungen des Deuteronomiums im Kontext israelitischer Identitätskonstruktionen, Beihefte zur Zeitschrift für die alttestamentliche Wissenschaft, t. 471, Berlin–Boston: De Gruyter 2014.
Haarmann V., “Their Burnt Offerings and their Sacrifices will be Accepted on my Altar” (Isa 56:7) Gentile Yhwh-Worshipers and their Participation in the Cult of Israel, w: R. Achenbach, R. Albertz, J. Wöhrle (red.), The Foreigner and the Law: Perspectives from the Hebrew Bible and the Ancient Near East, Beihefte zur Zeitschrift für altorientalische und biblische Rechtsgeschichte, t. 16, Wiesbaden: Harrassowitz 2011, s. 157–171.
Haarmann V., JHWH-Verehrer der Völker. Die Hinwendung von Nichtisraeliten zum Gott Israels in alttestamentlichen Ubcrlieferungen, Abhandlungen zur Theologie des Alten und Neuen Testaments 91; Zürich: Theologischer Verlag Zürich 2008.
Hagedorn A. , Die Anderen im Spiegel: Israels Auseinandersetzung mit den Völkern in den Büchern Nahum, Zefanja, Obadja und Joel, BZAW 414, Berlin 2011.
Hobbs T.R., Hospitality in the First Testament and the “teleological fallacy”, Journal for the Study of the Old Testament 26/2001, 3–30.
Hoffman Y., The Conception of ‘Other Gods’ in Deuteronomistic Literature, Israel Oriental Studies 14, Tel Aviv 1994, s. 103–118.
Kidd J.E.R., Alterity and Identity in Israel. The גר in the Old Testament, BZAW 283; Berlin-New York: de Gruyter 1999.
Lang B., Die Fremden in der Sicht des Alten Testaments, w: R. Kampling, B. Schlegelberger (wyd.), Wahrnehmung des Fremden. Christentum und andere Religionen, Schriften der Diözesanakademie Berlin 12, Berlin 1996, s. 9–37.
Lang B., Ringgren H., נכר nkr; נֵכָר nêḵār; נָכְרִי noḵrî w: G.J. Botterweck, H. Ringgren, H.-J. Fabry (wyd.), Theological Dictionary of the Old Testament, rev. edn., Grand Rapids, Mich.: Eerdmans 1998, t. 9, s. 423–432.
Lohfink N., Theology of the Pentateuch: Themes of the Priestly Narrative and Deuteronomy, Edinburgh 1994.
Martin L.R., Old Testament foundations for Christian hospitality, Verbum et Ecclesia 35/2014, 1-9.
Martin-Achard R., נֵכָר nēkār stranger, w: E. Jenni, C. Westermann, Theological Lexicon of the Old Testament, Peabody in Massachusetts: Hendrickson Pub. 1997, s. 942–944.
Milgrom J., Leviticus 23–27, A New Translation with Commentary, AB, 3B; New York: Doubleday 2000.
Nihan Ch., Ethnicity and Identity in Isaiah 56–66, w: O. Lipschits, G. Knoppers, M. Oeming (red.), Judah and Judeans in the Achaemenid Period: Negotiating Identity in an International Context, Winona Lake: Eisenbrauns 2011, s. 67–104.
Nihan Ch., Resident Aliens and Natives in the Holiness Legislation, w: R. Achenbach, R. Albertz, J. Wöhrle (red.), The Foreigner and the Law: Perspectives from the Hebrew Bible and the Ancient Near East, Beihefte zur Zeitschrift für altorientalische und biblische Rechtsgeschichte, t. 16, Wiesbaden: Harrassowitz 2011, s. 111–134.
Olyan S., Rites and Rank: Hierarchy in Biblical Representations of Cult, Princeton: Princeton University Press 2000.
Ophir A., Rosen-Zvi I., Goy: Israel's Multiple Others and the Birth of the Gentile, Oxford: Oxford University Press 2018.
Pytel J., Pojęcie gościnności w literaturze biblijnej i greckiej, Ruch Biblijny i Liturgiczny 30/1977, 172-181.
Pytel J., Gościnność w Biblii. Studium źródłowo-porównawcze, Poznań 1990.
Schäfer-Lichtenberger Ch., Schottroff L., Fremde/Flüchtlinge, w: F. Crüsemann, K. Hungar, C. Janssen, R. Kessler, L. Schottroff (wyd.), Sozialgeschichtliches Wörterbuch zur Bibel Gütersloh 2009, s. 158–162.
Smith W.R., Lectures on the Religion of the Semites, New York 1889.
Tuell S.S., The Priesthood of the ‘Foreigner’: Evidence of Competing Polities in Ezekiel 44:1–14 and Isaiah 56:1–8, w: J. T. Strong i Steven S. Tuell (red.), Constituting the Community: Studies on the Polity of Ancient Israel in Honor of S. Dean McBride Jr, Winona Lake: Eisenbrauns 2005, s. 183–204.
Voltaire (François-Marie Arouet), Essai sur les moeurs et l'esprit des nations, wyd. R. Pomeau, tom 1, Paris 1963.
Wells B. , The Quasi-Alien in Leviticus 25, w: R. Achenbach, R. Albertz, J. Wöhrle (red.), The Foreigner and the Law: Perspectives from the Hebrew Bible and the Ancient Near East, Beihefte zur Zeitschrift für altorientalische und biblische Rechtsgeschichte, t. 16, Wiesbaden: Harrassowitz 2011, s. 135–156.
Zehnder M., Umgang mit Fremden in Israel und Assyrien. Ein Beitrag zur Anthropologie des “Fremden” im Licht antiker Quellen, BWANT 168; Stuttgart: W. Kohlhammer 2005.
Uniwersytet Szczeciński Wydział Humanistyczny
wykształcenie z zakresu teologii, teologii biblijnej oraz historii i archeologii Bliskiego Wschodu, w szczególności Lewantu.
obecnie pracownik Zakładu Historii Starożytnej w Instytucie Historii i Stosunków Międzynarodowych (Uniwersytet Szczeciński)
od 23 lat aktywny przewodnik po Bliskim Wschodzie
Licencja
- Zgodnie z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 r., Autor publikacji udziela Wydawcy czasopisma „The Biblical Annals” niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z składanego do publikacji Utworu przez czas nieokreślony na nieograniczonym terytorium na następujących polach eksploatacji:
a) w zakresie utrwalenia Utworu, zwielokrotnienia Utworu dowolną techniką (w tym m.in. drukiem oraz w formie zapisu elektronicznego) na wszelkich znanych nośnikach (w tym m.in. informatycznych, elektronicznych i poligraficznych) oraz we wszelkich systemach informatycznych (szczególnie typu Internet);
b) w zakresie wprowadzenia Utworu do pamięci komputera, rozpowszechniania Utworu i egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu, wprowadzenia do obrotu Utworu i egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu;
c) w zakresie publicznego wykonania, odtwarzania, wystawiania i wyświetlania Utworu, użyczaniu, najmu i dzierżawy Utworu oraz egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu;
d) w zakresie udostępniania, wprowadzanie do obrotu i rozpowszechniania Utworu i egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu za pośrednictwem sieci informatycznych, w szczególności typu Internet, w tym promocji lub reklamy Utworu, czasopisma lub Wydawcy. - Ponadto, Autor nieodpłatnie zezwala Wydawcy na korzystanie i rozporządzanie opracowaniami Utworów.
- Wydawca może udzielać sublicencji.
- Osoby trzecie z Utworów oraz z innych materiałów zawierających lub powstałych w oparciu o Utwory mogą korzystać zgodnie ze wzorcem licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 (znanej również jako CC-BY).
