Między tłumaczeniem słów a tłumaczeniem sensu. Współczesne spojrzenie na historię syryjskich przekładów Nowego Testamentu na przykładzie J 3,1.2.16.17
Abstrakt
Is it necessary to refer literally to all the words in order to translate a text faithfully? The ancient Syriac-speaking church already lived this dilemma. In no ancient language can we have access to a series of translations from different centuries in order to follow the diachronic development of the translation technique so closely. This paper presents for the first time to a Polish reader the process of transformation of the New Testament translations into Syriac from reader-oriented to source-oriented type. Contemporary categories of dynamic and formal equivalence help us to describe the characteristic features of particular translations, in which different assumptions and goals lead to a new reception of the text. The translation technique is analyzed on the example of John 3:1.2.16.17 in three Syriac translations from different epochs: Vetus Syra, Peshitta, Harklean. A broader supplementary bibliography on the topics discussed is also presented.
Słowa kluczowe:
język syryjski, translatoryka, historia przekładu, Ewangelia Jana, Vetus Syra, Peszitta, wersja harkleńskaBibliografia
Barr, J., The Typology of Literalism in Ancient Biblical Translations (Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht 1979).
Brock, S.P., „Two Hitherto Unattested Passages of the Old Syriac Gospels in Palimpsests from St Catherine’s Monastery, Sinai”, Δελτίο Βιβλικών Μελετών 31/A (2016) 7-18.
Brock, S.P., „Aspects of Translation Technique in Antiquity”, Syriac Perspectives on Late Antiquity (red. S.P. Brock) (Collected Studies 199; London: Ashgate 1984) 69-87.
Brock, S.P., „Some Aspects of Greek Words in Syriac”, Syriac Perspectives on Late Antiquity (red. S.P. Brock) (Collected Studies 199; London: Ashgate 1984) 80-108.
Brock, S.P., „Some Diachronic Features of Classical Syriac”, Hamlet on a Hill: Semitic and Greek Studies Presented to Professor T. Muraoka on the Occasion of His Sixty-Fifth Birthday (red. M.F.J. Baasten – W.T. van Peursen) (OLA 118; Leuven – Paris – Dudley, MA: Peeters 2003) 95-111.
Brock, S.P., „The Resolution of the Philoxenian/Harclean Problem”, New Testament Textual Criticism. Its Significance for Exegesis. Essays in Honour of Bruce M. Metzger (red. E.J. Epp – G.D. Fee) (Oxford: Clarendon 1981) 325-343.
Brock, S.P., „Towards a History of Syriac Translation Technique”, IIIo Symposium Syriacum, 1980. Les contacts du monde syriaque avec les autres cultures (Goslar 7–11 Septembre 1980) (red. R. Lavenant) (Orientalia Christiana Analecta 221; Roma: Pontificium Institutum Orientalium Studiorum 1983) 1-14.
Brzozowski, J., Stanąć po stronie tłumacza. Zarys poetyki opisowej przekładu (Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 2011).
Bukowski, P. – Heydel, M., „Przekład – język – literatura”, Współczesne teorie przekładu. Antologia (red. P. Bukowski – M. Heydel) (Kraków: Znak 2009).
Carrega, G.L., La “Vetus Syra” del Vangelo di Luca. Trasmissione e ricezione del testo (Analecta Biblica 201; Roma: Gregorian & Biblical Press 2013).
Degórski, B., „Wstęp św. Hieronima do jego przekładu Kroniki Euzebiusza z Cezarei”, Rocznik Teologii Katolickiej 12/2 (2013) 141-153.
Delisle, J. – Lee-Jahnke, H. – Cormier, M.C., Terminologia tłumaczenia, wyd. 2 (tł. T. Tomaszkiewicz (Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM 2006).
Fitzmyer, J.A., „The Phases of the Aramaic Language”, A Wandering Aramean: Collected Aramaic Essays (SBLMS 25; Missoula, MT: Scholars 1979) 57-84.
Juckel, A., „Ḥarqlean Version”, Gorgias Encyclopedic Dictionary of the Syriac Heritage: Electronic Edition, https://gedsh.bethmardutho.org/Harqlean-Version [dostęp: 23.03.2020].
Juckel, A., „Old Syriac Version”, Gorgias Encyclopedic Dictionary of the Syriac Heritage: Electronic Edition, https://gedsh.bethmardutho.org/Old-Syriac-Version [dostęp: 23.03.2020].
Kiraz, G.A., Comparative Edition of the Syriac Gospels. Aligning the Sinaiticus, Curetonianus, Peshîṭtâ and Ḥarklean Versions. IV. John, wyd. 2 (Piscataway, NJ: Gorgias 2002).
Lipiński, E., Semitic Languages. Outline of a Comparative Grammar (OLA 80; Leuven: Peeters 1997).
Lyon, J.P., Syriac Gospel Translations. A Comparison of the Language and Translation Method Used in the Old Syriac, the Diatessaron, and the Peshitto (CSCO 548 [Subsidia 88]; Leuven: Peeters 1994).
Majewski, M., Jak przekłady zmieniają Biblię. O teorii i praktyce tłumaczenia Pisma Świętego (Kraków: Orygenes+ 2013).
Morrison, C. E., „The Aramaic Versions of the Bible and Their Exegesis”, Ethos and Exegesis (red. A. Kucz – A. Malina) (Studia i Materiały Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach 41; Katowice: Księgarnia św. Jacka 2007) 127-147.
Morrison, C.E. – ter Haar Romeny, B., „Peshitta”, Gorgias Encyclopedic Dictionary of the Syriac Heritage: Electronic Edition, https://gedsh.bethmardutho.org/Peshitta [dostęp: 23.03.2020].
Nestle E. & E. –Aland B. & K. (red.), Novum Testamentum Graece, wyd. 28 (Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft 2012).
Nida, E.A. – Taber, C.R., The Theory and Practice of Translation (Helps for Translators 8; Leiden: Brill 1969).
Nida, E.A., Toward a Science of Translating. With Special Reference to Principles and Procedures Involved in Bible Translating (Leiden: Brill 1964).
Petersen, W.L., Tatian’s Diatessaron. Its Creation, Dissemination, Significance, and History in Scholarship (Vigiliae Christianae Supplements 25; Leiden: Brill 1994).
Piela, M., Grzech dosłowności we współczesnych polskich przekładach Starego Testamentu (Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 2003).
Swanson, R.J., New Testament Greek Manuscripts. Variant Readings Arranged in Horizontal Lines against Codex Vaticanus. John (Sheffield: Sheffield Academic Press – Pasadena, CA: William Carey International University Press 1995).
Szymczak, T., La ricezione del Vangelo di Matteo nella “Vetus Syra” (Analecta Biblica 222; Roma: Gregorian & Biblical Press 2019).
Williams, P.J., Early Syriac Translation Technique and the Textual Criticism of the Greek Gospels (Texts and Studies, Contributions to Biblical and Patristic Literature. Third Series 2; Piscataway, NJ: Gorgias 2004).
Williams, P.J., „The Syriac Versions of the New Testament”, The Text of the New Testament in Contemporary Research. Essays on the Status Quaestionis (red. B.D. Ehrman – M.W. Holmes) (NTTSD 42; Leiden – Boston, MA: Brill 2013) 143-166.
Witakowski, W., „Geneza chrześcijańskiej kultury syryjskiej”, Polska syrologia w zarysie (red. J. Woźniak) (Warszawa: Wydawnictwo UKSW 2010) 61-90.
Yohanna, S.S., The Gospel of Mark in the Syriac Harklean Version. An Edition Based upon the Earliest Witnesses (BibOr 52; Roma: Gregorian & Biblical Press 2015).
Zaborski, A., „Najnowsze przekłady Biblii a teoria przekładu”, Biblical Annals 4/1 (2014) 175-194.
Pontificio Istituto Biblico https://orcid.org/0000-0003-4112-7705
Licencja
- Zgodnie z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 r., Autor publikacji udziela Wydawcy czasopisma „The Biblical Annals” niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z składanego do publikacji Utworu przez czas nieokreślony na nieograniczonym terytorium na następujących polach eksploatacji:
a) w zakresie utrwalenia Utworu, zwielokrotnienia Utworu dowolną techniką (w tym m.in. drukiem oraz w formie zapisu elektronicznego) na wszelkich znanych nośnikach (w tym m.in. informatycznych, elektronicznych i poligraficznych) oraz we wszelkich systemach informatycznych (szczególnie typu Internet);
b) w zakresie wprowadzenia Utworu do pamięci komputera, rozpowszechniania Utworu i egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu, wprowadzenia do obrotu Utworu i egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu;
c) w zakresie publicznego wykonania, odtwarzania, wystawiania i wyświetlania Utworu, użyczaniu, najmu i dzierżawy Utworu oraz egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu;
d) w zakresie udostępniania, wprowadzanie do obrotu i rozpowszechniania Utworu i egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu za pośrednictwem sieci informatycznych, w szczególności typu Internet, w tym promocji lub reklamy Utworu, czasopisma lub Wydawcy. - Ponadto, Autor nieodpłatnie zezwala Wydawcy na korzystanie i rozporządzanie opracowaniami Utworów.
- Wydawca może udzielać sublicencji.
- Osoby trzecie z Utworów oraz z innych materiałów zawierających lub powstałych w oparciu o Utwory mogą korzystać zgodnie ze wzorcem licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 (znanej również jako CC-BY).
