„Dostrzec to, co wspólne”. Metafory w Ludwiga Wittgensteina analizach filozoficznych

Marek HETMAŃSKI

Abstrakt

W tekście przedstawiona została koncepcja metafory według Ludwiga Wittgensteina, zrekonstruowana na podstawie jego wypowiedzi z różnych tekstów, które pomimo swojej odrębności wykazują pewną spójność. Przedmiotem rozważań jest problem powiązań między koncepcjami: języka jako obrazu a języka jako gry, oraz związek tych koncepcji z poglądami metafilozoficznymi ich autora. Omówione zostało przede wszystkim zagadnienie obrazowania, w tym metonimicznego i metaforycznego przedstawiania rzeczywistości za pomocą środków językowych, jakimi są słowo i tekst, ale również przy wykorzystaniu środków pozajęzykowych, jak gesty twarzy i ciała, środki malarskie, muzyka, a nawet architektura, którym Wittgenstein przyznawał znaczącą rolę w obrazowaniu myślenia i pojęć ogólnych. Przedstawiono również Wittgensteinowskie ujęcie ostensywnej (deiktycznej) funkcji gestów towarzyszących myśleniu, jego poglądy metafilozoficzne, w tym uwagi o niewyrażalności i niedorzeczności tez filozoficznych. Analizie poddane zostały też metaforyczne wypowiedzi filozofa w funkcjach: perswazyjnej, stylistycznej, jak również poznawczej.