Splendor pożywienia. O komunikacyjnych funkcjach przedstawień darów natury w sztuce europejskiej

Małgorzata WRZEŚNIAK

Katedra Historii Kultury i Muzeologii, Instytut Nauk o Kulturze, Wydział Nauk Humanistycznych, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, ul. Dewajtis 5, 01-815 Warszawa , Polska

Abstrakt

Analiza materiału ikonograficznego dotyczącego przedstawień darów natury w sztuce wskazuje jego zróżnicowaną funkcję i znaczenie. Komunikat przekazywany za pomocą obrazów produktów żywnościowych uzależniony jest nie tylko od ich umiejscowienia w artefakcie (jako sceny głównej, drugoplanowej lub elementu dekoracyjnego), lecz także od szerokiego kontekstu historyczno-kulturowego, który kształtuje ich symboliczną treść: od jasno określonych, a nawet oczywistych konotacji religijnych, przez wskazania moralne, po odniesienia o podtekście erotycznym. Niniejszy artykuł ma na celu ogólną klasyfikację wspomnianego materiału wizualnego oraz przedstawienie wybranych tematów związanych z wizerunkami pożywienia występującymi w kulturze, a także określenie ich funkcji komunikacyjnych w sztuce i modzie. Dokonana klasyfikacja posłuży do rozważań dotyczących symbolicznych treści komunikowanych na przestrzeni dziejów za pomocą obrazów warzyw, owoców i różnych gatunków mięs występujących między innymi w nowożytnych scenach targowych i kuchennych oraz martwych naturach wanitatywnych, które bywają powiązane z treściami charakterze biblijnym bądź mają wydźwięk moralizatorski. Analizowana jest także symbolika pożywienia obecna we współczesnej modzie i reklamach produktów luksusowych. Owoce i warzywa przedstawiane w tym kontekście odsyłają do ugruntowanych w historii sztuki sensów obfitości i spełnienia, w tym także sięgania po to, co zakazane.

Słowa kluczowe:

pożywienie, uczta, martwa natura, owoc zakazany, printy warzywne