O „strawie dla ciała” w literackiej prezentacji jurodstwa. Proza Mikołaja Leskowa i Jewgienija Wodołazkina

Beata TROJANOWSKA

Katedra Literatury Polskiej i Rosyjskiej, Wydział Literaturoznawstwa, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, ul. Jagiellońska 11, 85-067 Bydgoszcz , Polska

Abstrakt

W artykule podjęto próbę charakterystyki postaci literackich bliskich modelowi świętości reprezentatywnemu dla jurodiwych, odwołując się do wybranych utworów prozatorskich Mikołaja Leskowa oraz Jewgienija Wodołazkina. Analiza dotyczy przede wszystkim aspektu jedzenia, ale także wyglądu zewnętrznego bohaterów. Refleksja nad ich wizerunkami oraz nad rolą jedzenia w dziejach tych postaci pozwala sformułować wniosek, że począwszy od dziewiętnastego wieku typ świętości jurodiwego ukształtowany w prozie rosyjskiej ulega specyficznym przekształceniom. Leskow wzbogaca swe postaci o wybrane cechy jurodiwych, łącząc je z folklorem rosyjskim. Wodołazkin zaś w prezentacji swoich świętych szaleńców odwołuje się do schematów reprezentatywnych dla literatury hagiograficznej, ale ukazuje także emocje i przeżycia bohaterów. Haptyczne opisy postaci dotyczące samego procesu jedzenia i miejsca spożywania pokarmów oraz refleksja nad ich znaczeniem dla poszczególnych postaci wskazują – zarówno w prozie Leskowa, jak i Wodołazkina – nie tylko na naturalny związek pokarmu z cielesnością, lecz także odniesienie do sfery duchowej.

Słowa kluczowe:

jurodiwy, postać literacka, motyw jedzenia, proza rosyjska, Leskow, Wodołazkin