Żydowskie uniwersum i echa Zagłady w eposie Pamięci pamięci Marii Stiepanowej

Joanna TARKOWSKA

Abstrakt

W artykule podjęto analizę szeregu elementów kulturowych i literackich kształtujących Marii Stiepanowej wizję świata jej żydowskich antenatów, uwzględniającą aspekty Zagłady, w cieniu której, jak podkreśla pisarka, rozgrywa się także jej własne życie. Stąd istotnym elementem wywodu jest kategoria postpamięci, której Stiepanowa przypisuje nadrzędną rolę w swoim rozumieniu świata sprzed Zagłady i świata po Zagładzie. Wobec genologicznej różnorodności wykorzystanych przez autorkę tekstów literackich i pozaliterackich konieczne stało się wyekscerpowanie tych ich elementów, które w sposób najbardziej trafny oddają myśl Stiepanowej na temat jej rodziny i Zagłady, a zarazem obrazują jej tok myślenia oraz jego zakorzenienie między innymi w efektach badań Marianne Hirsch i w argumentacji zaczerpniętej z różnych dziedzin kultury i nauki. W artykule opisanych zostało dziewięć elementów (pamiętnik, rodzina, rzeczy i ludzie, listy, postpamięć i Holocaust, cmentarz, film, muzeum, literatura), których analiza pozwala ująć sformułowane w tytule zagadnienie w sposób możliwie precyzyjny, a zatem tak, jak proponuje to sama autorka powieści, której polifoniczny tekst przemawia między innymi głosem Susan Sontag, Marianne Hirsch, Hannah Arendt, Winifrieda G. Sebalda, Rafaela Goldchaina, Franceski Woodman i Josepha Cornella.