Tożsamość a wolność. Psychologiczne wyjaśnienie mechanizmu samostanowienia

Henryk JAROSIEWICZ

Zakład Psychologii Zarządzania, Instytut Psychologii, Wydział Nauk Historycznych i Pedagogicznych, Uniwersytet Wrocławski, ul. Dawida 1, 50-527 Wrocław , Polska

Jagoda STOMPÓR-ŚWIDERSKA

Katedra Psychologii, Wydział Filozoficzny, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II, ul. Bernardyńska 3, 31-069 Kraków , Polska

Abstrakt

Celem artykułu jest wyjaśnienie zjawiska tożsamości, czyli wskazanie, co jest podstawą jedności i stałości „ja” w czasie. W części teoretycznej pracy przedstawiono model podmiotu osobowego, w którym wyróżniono cztery jakościowo różne rodzaje wytworów psychicznych. Przeżycie sprawczości odzwierciedlone jest w obrazie rzeczywistości jako obraz osoby, czyli własnego „ja”. Odzwierciedleniu temu towarzyszy zarówno poczucie ciągłości w czasie (tożsamości), jak i jedności „ja”. Chociaż na wolę oddziałuje wiele motywów, jej akty są wyrazem samostanowienia, czyli wolnego czynu osoby. Tożsamość ma zasadnicze znaczenie w życiu i karierze zawodowej człowieka. Aby uzasadnić tę tezę, w części empirycznej przedstawiono wyniki badań przeprowadzonych wśród młodzieży szkolnej. W okresie dorastania specyfika procesów psychicznych polega na kształtowaniu się dojrzałego obrazu siebie. Wtedy też pojawiają się problemy tożsamości związane z brakiem spójności tego obrazu, który został ukształtowany w dzieciństwie, a obrazem siebie jako mężczyzny lub kobiety w perspektywie powołania życiowego i zawodowego.

Słowa kluczowe:

tożsamość, samostanowienie, wolność, kariera zawodowa, problemy okresu dorastania