O wolności woli w psychologii

Dorota K. KUNCEWICZ

Katedra Psychologii Klinicznej, Instytut Psychologii, Wydział Nauk Społecznych, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Al. Racławickie 15, 20-950 Lublin , Polska
https://orcid.org/0000-0002-9717-7333

Dariusz S. KUNCEWICZ

Specjalistyczna Poradnia Psychoprofilaktyki i Terapii Rodzin im. prof. Włodzimierza Fijałkowskiego, ul. Żołnierzy Niepodległej 1, 20-078 Lublin , Polska
https://orcid.org/0000-0002-7298-0867

Abstrakt

W artykule poddano refleksji status zagadnienia wolnej woli w psychologii akademickiej i praktyce psychologicznej. We współczesnej psychologii akademickiej, zdominowanej przez przyrodniczy model uprawiania nauki, zwykle abstrahuje się od pojęcia wolnej woli bądź jest ono sprowadzone do rangi mechanizmu psychologicznego lub złudnego przekonania. W praktyce psychologicznej pierwotne, osadzone w filozofii i etyce rozumienie wolnej woli zostało zepchnięte na margines jako nieprzydatne w kontekście przekonania o determinizmie zaburzeń i subiektywności prawdy. Wolna wola w jej pierwotnym znaczeniu jest jednak wyraźnie obecna w pracach klasyków psychologii oraz w podejściu terapeutycznym skoncentrowanym na analizie decyzji pacjentów. Powrotu zagadnień wolnej woli i pokrewnych do psychologii należy spodziewać się w ramach jej nurtu personalistyczno-egzystencjalnego, pomimo że aktualnie boryka się on z ograniczeniami metodologicznymi. W końcowej części artykułu zaproponowano drogę przezwyciężenia tych ograniczeń w oparciu o osadzoną w realizmie poznawczym metodologię hermeneutyki literackiej oraz dalsze, uwzględniające wolność ludzkiej woli kierunki badań istotne dla teorii i praktyki psychologicznej.

Słowa kluczowe:

wolna wola, psychologia akademicka, psychoterapia, metodologia nauk