Między wolną wolą a determinizmem losu. Kontyngencja w relacji Anny Katarzyny Emmerich i Clemensa Brentana w kontekście Apologii przypadkowości Odo Marquarda

Agnieszka RESZKA

Instytut Literaturoznawstwa, Wydział Humanistyczny, Uniwersytet Jana Długosza w Częstochowie, al. Armii Krajowej 36a, 42-200 Częstochowa , Polska

Abstrakt

Tematem artykułu jest kontyngencja relacji łączącej Annę Katharinę Emmerich, niemiecką mistyczkę żyjącą na przełomie osiemnastego i dziewiętnastego stulecia, i Clemensa Brentana, niemieckiego poetę doby romantyzmu, niemalże rówieśnika Emmerich, który po spotkaniu z nią został „sekretarzem” zapisującym jej wizje. Celem artykułu jest analiza przypadkowości tej relacji na gruncie apologii przypadkowości wypracowanej przez filozofa Odo Marquarda. Hipoteza badawcza zakłada, że relację łączącą Emmerich i Brentana cechowała kontyngencja, jakkolwiek miała ona charakter asymetryczny i jako ciąg zdarzeń losowych widoczna jest wyraźniej w biografii poety. Mistyczka o przybyciu Pielgrzyma (tak nazwała Clemensa Brentano) wiedziała wcześniej na podstawie doświadczanych przez nią objawień. Nie znała okoliczności, w jakich to nastąpi, a po pojawieniu się poety przez kilka lat, aż do swojej śmierci w roku 1824, cierpliwie przekazywała mu treść otrzymywanych wizji. W celu zbadania słuszności przyjętej hipotezy przeanalizowano materiały źródłowe, literaturę przedmiotu dotyczącą życia mistyczki oraz biografii Clemensa Brentana, a także wybrane prace Odo Marquarda. W oparciu o te materiały ukazany został sens przypadkowości relacji łączącej Emmerich i Brentana. Dalsze badania nad tą kwestią mogą ogniskować się na analizie treści wizji przekazanych poecie przez mistyczkę i na próbie wypracowania oceny współpracy między nimi.

Słowa kluczowe:

przypadkowość, determinizm, mistycyzm chrześcijański, program absolutyzacji człowieka