Snucie opowieści jako narzędzie oswajania sztucznej inteligencji: między modelującą funkcją języka a podmiotowością maszyn

Małgorzata ABASSY

Instytut Rosji i Europy Wschodniej Uniwersytet Jagielloński w Krakowie ul. Władysława Reymonta 4, 30-059 Kraków , Polska
https://orcid.org/0000-0002-9294-6156

Abstrakt

W artykule postawiono pytanie o rolę narracji jako narzędzia kreowania rzeczywistości. Performatywna funkcja języka oraz znaczenie pierwotnych i wtórnych systemów modelujących kultury w procesie oswajania sztucznej inteligencji poddano analizie w oparciu o materiał źródłowy dwóch tekstów literackich: Zamieć Neala Stephensona oraz Maszyny takie jak ja Iana McEwana. Podstawowe pytania badawcze sygnalizowane w niniejszym artykule dotyczą tych obszarów postrzegania rzeczywistości, które są zagrożone zniekształceniem fundamentu aksjologicznego, i w konsekwencji – ontologicznego. Które z elementów snutych opowieści powinny budzić szczególną czujność słuchającego i opowiadającego? Które wątki fantastycznej w 1992 roku powieści Stephensona nie tylko stały się faktem, ale też wykroczyły poza ramy nakreślone przez wyobraźnię autora? Czy Adam wykreowany przez McEwana staje się postacią zapraszaną do intymnego świata istoty ludzkiej jako jej równoprawny członek? Jak daleko przesuwamy granice oswajania sztucznej inteligencji poza niwelowanie lęku przed nieprzewidywalnością maszyn? Struktura artykułu obejmuje część wstępną, namysł nad semantyką pojęć „oswajać” i „sztuczna inteligencja”, Zamieć – jako egzemplifikacja problemu pierwotnego systemu modelującego, Maszyny takie jak ja i kwestia granic człowieczeństwa, Podsumowanie odnoszące się do roli narracji w ujęciu Katherine Hayles i Donny Haraway oraz wnioski. Konkludując, zaznaczono, że obydwie powieści, wybrane jako materiał źródłowy do analizy mechanizmów oswajania sztucznej inteligencji, zawierają w sobie przesłanki do odczytania zarówno obaw, jak i nadziei pokładanych w rozwoju technologicznym. Poprzez ich werbalizację na kartach książki, a następnie wizualizację w wyobraźni czytelnika rodzi się kolejna historia, dając impuls do zaistnienia nowej rzeczywistości. Oswajanie sztucznej inteligencji, w świetle przeprowadzonej argumentacji sprowadzałoby się przede wszystkim do rozpoznania opowieści, które w sobie nosimy, oraz uświadomienia, w jaki sposób warunkują one przyłączanie nowych elementów.

Słowa kluczowe:

sztuczna inteligencja, podmiotowość, język, narracje