Uczestnictwo człowieka w świecie: Karol Wojtyła – Richard Rorty

Władysław ZUZIAK

Wydział Filozoficzny, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II, ul. Kanonicza 9/203, 31-002 Kraków , Polska
https://orcid.org/0000-0002-0483-0533

Barbara ŻMUDA-FRYDRYCHOWSKA

Wydział Filozoficzny, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II, ul. Kanonicza 9/203, 31-002 Kraków , Polska
https://orcid.org/0000-0001-9383-6090

Abstrakt

Przedstawiamy dwa diametralnie różne ujęcia świata i człowieka, oparte na przeciwstawnych założeniach ontologicznych i antropologicznych. Mają one jednak pewne punkty wspólne, które pozwalają je porównywać i ukazywać silne i słabe strony teoretyczne i praktyczne obu koncepcji. Wśród wspólnych założeń, w sferze aksjologicznej są między innymi wspólnotowa „natura” człowieka czy wrażliwość obu filozofów na cierpienie i wskazywanie dróg do zmniejszania skali tego zjawiska.
Wojtyła stara się ratować skostniałą i odporną na zmieniającą się rzeczywistość teorię tomistyczną oraz poddaje krytyce modernistyczne projekty świata. Podkreśla przy tym, że czyn jest tym, co odsłania istotę człowieka jako osoby. Nowe ujęcia jego dynamicznej koncepcji człowieka w świecie zaowocowały między innymi powstaniem ruchu solidarności. Rorty, również krytykujący projekty modernistyczne, jest bardziej radykalny. Celem, jaki stawia sobie, jest wyeliminowanie myślenia o prawdzie jako zgodności z rzeczywistością a także usunięcie opozycji podmiot/przedmiot, obiektywne/subiektywne itp. Według niego, jedynym ważnym kryterium, jest kryterium użyteczności. Nie jest to jednak pragmatyzm instrumentalny i egoistyczny, gdyż trudno byłoby w takim nurcie uzasadnić w jaki sposób wrażliwość na cierpienie innych może być dla człowieka użyteczna? Staramy się wykazać, że pragmatyczna koncepcja Rorty’ego prowadzi do ugruntowania postaw konformistycznych, podczas gdy odwołująca się do transcendencji koncepcja Wojtyły ma na celu kształtowanie człowieka doskonalącego się, heroicznego, przekraczającego ograniczenia zarówno własne, jak i zewnętrzne.

Słowa kluczowe:

Karol Wojtyła, Richard Rorty, uczestnictwo, wrażliwość, aksjologia