Godność jako odpowiedź, której osoba udziela osobie

Witold P. GLINKOWSKI

Katedra Filozofii Współczesnej, Instytut Filozofii, Wydział Filozoficzno-Historyczny, Uniwersytet Łódzki, ul. Narutowicza 65, 90-131 Łódź , Polska

Abstrakt

Celem artykułu jest wykazanie, że pojęcie godności ludzkiej powinno być rozpatrywane z uwzględnieniem relacji dialogicznych, które różnią się od relacji poznawczych, techniczno-operacyjnych czy innych, mających strukturę podmiotowo-przedmiotową oraz polaryzujących aktywność członów relacji. W relacji dialogicznej obu jej członom przysługuje podmiotowość, choć w swojej genezie nie są one konstruktem ludzkim, lecz darem, którego człowiek jest beneficjentem, co stanowi zasadniczą przesłankę pozwalającą wnioskować o istnieniu ludzkiej godności. Godność nie powinna być jednak sprowadzana wyłącznie do poziomu kategorii ontycznej jako cecha lub właściwość bytu ludzkiego. Takie jej rozumienie jest zaledwie fundamentem, pozwalającym na realizację dialogicznie rozumianej godności człowieka. O ile bowiem na godność rozumianą jako ontyczne uposażenie człowiek nie ma żadnego wpływu, o tyle godność postrzegana jako cel, zadanie i osiągnięcie okazuje się trwale aktualnym wyzwaniem, przed którym człowiek stoi i do którego w sposób wolny i świadomy się odnosi. Dopiero tak rozumiana godność – jako wykraczająca poza ontyczne uposażenie człowieka i postrzegana w sferze podejmowanych przezeń świadomych decyzji i wolnych wyborów – pozwala rozpoznać w nim nie tylko byt, który został w specyficzny sposób ukształtowany i wyposażony, ale też podmiot dialogiczny. Jest to podmiot zdolny do reagowania na apel etyczny, a poprzez udzielanie odpowiedzi czyniący siebie odpowiedzialnym. Dopiero świadectwo składane wobec drugiego okazuje się pełnym świadectwem ludzkiej godności. Pominięcie dialogicznego kontekstu, w którym dokonuje się afirmacja tej godności i sprowadzanie jej do aspektu ontycznego – do własności wyróżniającej byt ludzki, na przykład z uwagi na jego wolność czy rozumność – prowadziłoby do redukcjonizmu.

Słowa kluczowe:

godność człowieka, osoba ludzka, relacja dialogiczna, bycie ludzkim