Poezja „w głębiny przechylona”. Próba interpretacji poezji Karola Wojtyły – Jana Pawła II w paradygmacie kognitywistycznym

Maciej T. KOCIUBA

Katedra Logiki i Kognitywistyki, Instytut Filozofii, Wydział Filozofii i Socjologii, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, pl. Marii Curie-Skłodowskiej 4, 20-031 Lublin , Polska

Abstrakt

Artykuł jest próbą interpretacji poezji Karola Wojtyły – Jana Pawła II za pomocą kategorii inspirowanych teorią poznania Gestalt. Przedmiotem analizy jest poemat zatytułowany Pieśń o Bogu ukrytym. W tym cyklu trzydziestu trzech wierszy bada się rolę warstwy obrazowej. Stosuje się oryginalną metodę o charakterze kognitywnym. Obrazy odmalowane w wierszach za pomocą słów tworzą złożone całości. Obrazy, które ukazują się jako półprzezroczyste (przezierne) zespoły, można poznawać symultanicznie. Czytelnik odtwarza je w wyobraźni i poznaje relacje, które je wiążą. W poezji tej dzięki lapidarnej formie, metaforom i spójności budowanej za pomocą obrazów możliwe jest częściowe uchylenie upływu czasu. Dzięki pamięci i wyobraźni czytelnik może poznawać wiersz tak, jakby oglądał uporządkowany i sensownie ustrukturowany obraz (synchronicznie). Z obrazami o charakterze konkretnym powiązane są pojęcia o charakterze abstrakcyjnym. W ten sposób warstwa obrazowa utworu stanowi fundament dla jego struktury semantycznej. Technika posługiwania się słowem przez Karola Wojtyłę – Jana Pawła II została porównana do techniki poetyckiej stosowanej przez poetę należącego do kręgu Drugiej Awangardy Józefa Czechowicza. W pewnych formalnych aspektach wiersze poetów wykazują zaskakujące podobieństwa. Artykuł potwierdza, że zastosowanie metody kognitywnej na gruncie liryki religijnej może przynieść ciekawe rezultaty.

Słowa kluczowe:

obraz, poznanie obrazowe, poezja, liryka religijna, mistyka, Jan Paweł II