Medycyna i racjonalność. O logice medycyny według Władysława Biegańskiego
Bożena CZERNECKA-REJ
Katedra Logiki, Instytut Filozofii, Wydział Filozofii, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-2992-4560
Abstrakt
Celem artykułu jest przedstawienie głównych problemów logiki medycyny według Władysława Biegańskiego (1857-1917), wydobycie zasadniczych jej tez oraz ukazanie ich aktualności we współczesnej praktyce lekarskiej i w badaniach z zakresu metodologii medycyny. Władysław Biegański był jednym z najbardziej znanych filozofów medycyny przełomu dziewiętnastego i dwudziestego wieku. Kontynuował badania zapoczątkowane przez Tytusa Chałubińskiego, twórcę polskiej szkoły filozoficzno-lekarskiej. Jest uznawany za najważniejszego przedstawiciela drugiego okresu rozwoju tej szkoły. Owocnie łączył praktykę lekarską z pracą naukową i pedagogiczną oraz z żywą działalnością społeczną. Chociaż Biegański nie był związany z żadnym ośrodkiem naukowym, to jednak pisał dzieła oryginalne i cieszył się renomą międzynarodową. W sumie opublikował ponad dwieście prac. Jego badania przyczyniły się do utworzenia katedry Filozofii Medycyny na Uniwersytecie Jagiellońskim, co miało miejsce po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w roku 1918, oraz do włączenia logiki medycyny do kanonu przedmiotów obligatoryjnych dla studentów wydziału lekarskiego. Literatura na temat Biegańskiego jest stosunkowo skąpa: opublikowane zostały trzy pozycje typowo biograficzne (jedna w roku 1930 roku, napisana przez wdowę po nim, Mieczysławę Biegańską, oraz dwie nowsze, pióra Stanisława Gawrychowskiego i Andrzeja Tarnopolskiego). Ponadto ukazało się kilka artykułów podejmujących problematykę etyki w ujęciu Biegańskiego, w szczególności etyki lekarskiej. Nie została natomiast dostatecznie opracowana jego spuścizna logiczno-metodologiczna. Jednym z zadań, jakie wyznaczył sobie Biegański, było opracowanie możliwie pełnej i spójnej metodologii medycyny. Było to zadanie tym trudniejsze, że nie dysponował w tym zakresie żadnymi wzorcami. Zainicjował nurt badań, którego celem było metodyczne ujęcie medycyny nowoczesnej.
Słowa kluczowe:
Władysław Biegański, logika medycyny, filozofia medycynyBibliografia
Biegańska, Mieczysława. Władysław Biegański: Życie i praca. Warszawa: Wydawnictwo Kasy im. Mianowskiego—Instytutu Popierania Nauki, 1930.
Biegański, Władysław. “Analogia i jej znaczenie w badaniu naukowym.” Przegląd Filozoficzny 10, no. 4 (1907): 481–488.
Biegański, Władysław. Dyagnostyka różniczkowa chorób wewnętrznych. Warszawa: Wydawnictwo Gazety Lekarskiej, 1891.
Biegański, Władysław. Etyka ogólna. Warszawa: Zapomoga Kasy dla Osób Pracujących na Polu Naukowym im. J. Mianowskiego, 1918.
Biegański, Władysław. “Kilka uwag w sprawie etyki zawodowej lekarskiej.” Medycyna i Kronika Lekarska 49, no 22 (1914): 417–30.
Biegański, Władysław. Logika medycyny, czyli krytyka poznania lekarskiego. Warszawa: Skład Główny w Księgarni E. Wendego i S-ki, 1908.
Biegański, Władysław. Logika medycyny, czyli zasady ogólnej metodologii nauk lekarskich. Warszawa: Drukarnia K. Kowalewskiego, 1894.
Biegański, Władysław. Medizinische Logik: Kritik der ärztlichen Erkenntnis. Würzburg: Kabitzsch Verlag, 1909.
Biegański, Władysław. “Myślenie logiczne a kojarzenie wyobrażeń.” Przegląd Filozoficzny 1, no. 2 (1897): 1–17.
Biegański, Władysław. Myśli i aforyzmy o etyce lekarskiej. Warszawa: PZWL, 1957.
Biegański, Władysław. “O wnioskowaniu indukcyjnym.” Przegląd Filozoficzny 10, no. 4 (1907): 469–73.
Biegański, Władysław. “O współczesnej filozofii przyrody.” Przegląd Filozoficzny 10, no. 4 (1907): 445–66.
Biegański, Władysław. Podręcznik logiki i metodologii ogólnej dla szkół średnich i samouków. Warszawa and Lwów: Księgarnia E. Wende i S-ka, 1916.
Biegański, Władysław. “Prewidywizm a pragmatyzm.” Przegląd Filozoficzny 13, no. 3 (1910): 319–24.
Biegański, Władysław. Sposobność logiczna w świetle algebry i logiki. Warszawa: n.p., 1912.
Biegański, Władysław. “Teleologia a witalizm.” “Lwowski Tygodnik Lekarski” 5, no. 22 (1910): 323–24.
Biegański, Władysław. Teorya logiki. Warszawa: n.p., 1912.
Biegański, Władysław. Teorya poznania ze stanowiska celowości. Warszawa: Zapomoga Kasy dla Osób Pracujących na Polu Naukowym im. J. Mianowskiego, 1915.
Biegański, Władysław. Traktat o poznaniu i prawdzie. Warszawa: Zapomoga Kasy dla Osób Pracujących na Polu Naukowym im. J. Mianowskiego, 1910.
Biegański, Władysław. Wnioskowanie z analogii. Lwów: Nakładem Polskiego Towarzystwa Filozoficznego, 1909.
Biegański, Władysław. Wykłady o chorobach zakaźnych ostrych. Warszawa: Wydawnictwo Gazety Lekarskiej, 1900.
Biegański, Władysław. Zagadnienia ogólne z teorii nauk lekarskich, Warszawa: Zapomoga Kasy dla Osób Pracujących na Polu Naukowym im. J. Mianowskiego, 1897.
Biegański, Władysław. Zasady logiki ogólnej. Warszawa: Kasa im. Mianowskiego—Instytut Popierania Nauki, 1903.
Biesaga, Tadeusz. “Etyka Władysława Biegańskiego.” In Dr Władysław Biegański – Częstochowianin Stulecia – patron współczesnych lekarzy. Edited by Beata Zawadowicz and Anna Wyszyńska. Częstochowa: Towarzystwo Lekarskie Częstochowskie, 2009.
Bilikiewicz, Tadeusz. “O niemieckim przekładzie Logiki medycyny Wł. Biegańskiego.” Archiwum Historii i Filozofii Medycyny 9, no. 1 (1929): 30–62.
Bilikiewicz, Tadeusz. “Poglądy filozoficzne Biegańskiego.” In Władysław Biegański. Lekarz i filozof 1857-1917. Edited by. Gerwazy Świderski and Mieczysław Stański. Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 1971.
Borzym, Stanisław. “Poglądy epistemologiczne Władysława Biegańskiego.” Filozofia Nauki 6, nos. 3–4 (1998): 11–17.
Borzym, Stanisław, Halina Floryńska, and Barbara Skarga. Zarys dziejów filozofii polskiej. Edited by Andrzej Walicki. Warszawa: PWN, 1983.
Doroszewski, Jan. “Władysława Biegańskiego logika medycyny.” Filozofia Nauki 6, nos. 3-4 (1998): 27–33.
Frege, Gottlob. Begriffsschrift, eine der arithmetischen nachgebildete Formelsprache des reinen Denkens. Halle: Nebert Verlag, 1879.
Gawrychowski, Stanisław. Władysław Biegański: Lekarz i filozof. Kraków: PAN, 1980.
Gromska, Daniela. “Kilka uwag o pracach logicznych Wł. Biegańskiego.” Ruch Filozoficzny 6 (1921–1922): 43-49.
Gromska, Daniela. “Wł. Biegański. Podręcznik logiki ogólnej.” Ruch Filozoficzny 5 (1920–1921): 159-61.
Hałęza, Zofia. “Od sztuki lekarskiej do nowej logiki medycyny: Władysława Biegańskiego poszukiwania teoretycznych podstaw leczenia.” Piotrkowskie Zeszyty Historyczne 22, no. 2 (2021): 101–127.
Horecka, Aleksandra. “Twardowskiego Logika dla medyków a Polska Szkoła Filozofii Medycyny.” In Rozum i wola: Kazimierz Twardowski i jego wpływ na kształt kultury polskiej XX wieku. Edited by Jacek Juliusz Jadacki. Lublin: Wydawnictwo Academicon, 2021.
Jadacki, Jacek Juliusz. “Władysław Biegański: między Logiką medycyny a Etyką ogólną.” Filozofia Nauki 6, nos. 3-4 (1998): 7–9.
Jasińska, Zofia, and Wiesława Komorowska. “Władysław Biegański (1857-1917): Spis prac w układzie chronologicznym.” Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska: Lublin, Polonia; Sectio D 33, no. 3 (1978): 15-27.
Kramsztyk, Zygmunt. “Dr Władysław Biegański. Zagadnienia ogólne z teorii nauk lekarskich.” Krytyka Lekarska, no. 10 (1897): 336–42.
Liebert, Arthur. “Buch Medizinische Logik.” Zeitschrift für Philosophie und philosophische Kritik 156–157 (1914–1915): 238-39.
Löwy, Ilana. “Wladyslaw Bieganski: Between the Logic of Science and the Logic of Medicine.” In The Polish School of Philosophy of Medicine: From Tytus Chalubinski (1820-1889) to Ludwik Fleck (1896-1961). Edited by Ilana Löwy. Dordrecht, Boston and London: Kluwer Academic Publishers, 1990.
Matysiak, Włodzimierz. “Doktor Władysław Biegański – żywa karta historii polskiej medycyny.” Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Lublin – Polonia. Sectio D 33, no. 1 (1978): 1–5.
Miłosz, Stanisław. “O myśli filozoficznej i działalności społecznej Władysława Biegańskiego na tle epoki.” Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 19, no. 3 (1974): 509–24.
Murawski, Roman. “Struve and Biegański: Towards Modern Approach to Logic.” In The Lvov-Warsaw School: Past and Present. Edited by Ángel Garrido and Urszula Wybraniec-Skardowska. Cham: Birkhauser 2018.
Raniszewska-Wyrwa, Agnieszka. “Myśl etyczno-medyczna Władysława Biegańskiego (1857-1917).” Studia Philosophiae Christianae 49, no. 3 (2013): 43–70.
Tarnopolski, Andrzej. Filozofia a praktyka: Świat Władysława Biegańskiego. Częstochowa: Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Częstochowie, 2000.
Tarnopolski, Andrzej. “Władysław Biegański: Lekarz i filozof; Podstawowe problemy etyki.” Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Seria: Filozofia 5 (2008): 21–27.
Staszyc, Józef. “Dr Władysław Biegański – lekarz uniwersalista i encyklopedysta.” Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Lublin – Polonia. Sectio D 32, no. 38 (1977): 303–7.
Szumowski, Władysław. Filozofia medycyny. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki, 2007.
Szumowski, Władysław. “Uwagi krytyczne nad ‘Logiką medycyny’ Biegańskiego.” Przegląd Filozoficzny 14, no. 1 (1911): 82–109.
Woleński, Jan. “Władysław Biegański jako logik.” Filozofia Nauki 6, nos. 3–4 (1998): 19–26.
Woźniczka, Maciej. “Życiorys Władysława Biegańskiego.” Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Filozofia 5 (2008): 7–14.
Zamecki, Stefan. “Kilka uwag na temat tzw. polskiej szkoły filozofii medycyny.” Medycyna Nowożytna 13, nos. 1–2 (2006): 25–33.
Ziemski, Stefan. “Rozwój twórczości metodologicznej W. Biegańskiego.” Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej. Seria E 3 (1968): 82–93.
Ziemski, Stefan. “Władysław Biegański jako filozof.” In Polska myśl filozoficzna i społeczna. Vol. 3. Edited by Barbara Skarga. Warszawa: Książka i Wiedza, 1977.
Katedra Logiki, Instytut Filozofii, Wydział Filozofii, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin https://orcid.org/0000-0002-2992-4560
