Wartość nieoczekiwana. O Etiudzie f-moll z Trois Nouvelles Études Fryderyka Chopina
Silvia BRUNI
Uniwersytet Jagielloński, Wydział Historyczny, Instytut Muzykologii, Zakład Badań nad Muzyką od XIX do XXI wieku, ul. Westerplatte 10, 31-033 Kraków, Polska , Polskahttps://orcid.org/0009-0000-3114-681X
Abstrakt
Choć na co dzień zepchnięta na margines chopinowskiej spuścizny, Etiuda f-moll – pierwsza z Trois Nouvelles Études napisanych do zbioru dydaktycznego Méthode des Méthodes pour le Piano François Josepha Fétisa i Ignacego Moschelesa – to utwór, który zwraca uwagę emocjonalnie nasyconą, ciągłą, niespokojną narracją przestrzegającą strukturalnej logiki, i sięga swoją genezą okresu apogeum twórczości Fryderyka Chopina. Analiza utworu – od jego dydaktycznego przeznaczenia i uwypuklania zależności strukturalno-wyrazowych tkwiących w jego linearnej, polirytmicznej fakturze, poprzez fundamentalne aspekty wykonawcze, aż po recepcję i interpretację w świetle poetyki kompozytora – ujawnia kolejny przypadek przewagi walorów ekspresyjnych nad celem dydaktycznym. Etiuda f-moll należy do najoryginalniejszych i najbardziej intymnych obszarów dorobku kompozytorskiego Fryderyka Chopina. To przejmujący, egzystencjalny portret kompozytora odsłaniający nieocenioną perspektywę na estetyczną tożsamość Chopina oraz skłaniający do namysłu nad metafizycznym wymiarem muzyki.
Zakres źródeł, na podstawie którego zostanie sformułowany nowy sposób spojrzenia na tytułowy utwór, obejmuje niedawno odkrytą i udostępnioną w języku polskim korespondencję uczennicy Chopina Friederike Müller, dokumenty recepcji twórczości polskiego kompozytora, literaturę muzykologiczną poświęconą poetyce twórczości Chopinowskiej oraz refleksję estetyczno-filozoficzną dotyczącą ontologii dzieła muzycznego.
Słowa kluczowe:
Fryderyk Chopin, Etiuda f-moll, Trois Nouvelles Études, Méthode des Méthodes pour le piano, recepcja, interpretacja, estetyka, metafizykaBibliografia
Belotti, Gastone. Chopin. Torino: EDT, 1984.
Bruni, Silvia. Recepcja Fryderyka Chopina we Włoszech. Warszawa: Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, 2023.
Chechlińska, Zofia. “Chopin’s Works of the Forties and the Phenomenon of Late Work.” In Chopin’s Musical Worlds: The 1840’s. Warszawa: Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, 2007.
Chopin, Frédéric. Etude in F minor from Méthode des Méthodes pour le piano, source commentary, Facsimile Edition. Warszawa: Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, 2018.
Chopin, Frédéric. Esquisses pour une méthode de piano. Edited by Jean-Jacques Eigeldinger. Paris: Flammarion, 2010.
Chopin, Frédéric. Fryderyk Chopin to Julian Fontana from Calder House, August 18, 1848. In Korespondencja Fryderyka Chopina. Edited by Bronisław Sydow. Vol. 2. Warszawa: Polski Instytut Wydawniczy, 1955.
Colombati, Claudia. “La perspective esthético-philosophique comme méthode d’analyse de l’oeuvre de Fryderyk Chopin.” In Analytical Perspectives on The Music of Chopin. Edited by Artur Szklener. Warszawa: Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, 2003.
de Custine, Astolphe. Astolphe de Custine to Fryderyk Chopin. Paris, November 1839. In Korespondencja Fryderyka Chopina. Edited by Bronisław Sydow. Vol. 2. Warszawa: Polski Instytut Wydawniczy, 1955.
Eigeldinger, Jean-Jacques. Chopin w oczach swoich uczniów. Translated by Zbigniew Skowron. Kraków: Musica Iagellonica, 2000.
Eigeldinger, Jean-Jacques. Fryderyk Chopin. Translated by Joanna Żurowska. Warszawa: Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, 2011.
Fétis, François Joseph, and Ignaz Moscheles, eds. Méthode des Méthodes pour le piano. Narodowy Instytut Fryderyka Chopina. https://chopin.nifc.pl/pl/chopin/pierwodruk/523
Goebl-Streicher, Uta. Friederike Müller: Listy z Paryża 1839-1845; Nauczanie i otoczenie Fryderyka Chopina w świetle korespondencji jego ulubionej uczennicy. Translated by Barbara Świderska. Warszawa: Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, 2022.
Heidegger, Martin. Being and Time. Translated by John Macquarrie and Edward Robinson. New York and Evanston: Harper & Row, Publishers, 1962.
Herbert, Zbigniew. “Fryderyk Chopin.” In Węzeł gordyjski oraz inne pisma rozproszone 1984–1998. Warszawa: Więź, 2001.
Hoesick, Ferdynand. Chopin: Życie i twórczość. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1966.
Huneker, James G. Chopin: The Man and His Music. New York: Dover Publications, 1966.
Lipka, Krzysztof. Pejzaż nadziei: Historyczny rozwój muzyki jako proces o charakterze teleologicznym. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina, 2010.
Maciejowska, Bożena. Finał Sonaty b-moll op. 35 Fryderyka Chopina: Analiza i interpretacja. Warszawa: Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina, 2011.
Müller, Friederike. Friederike Müller to Caroline Müller. Paris, Sunday–Monday, January 17–18, 1841. In Uta Goebl-Streicher, Friederike Müller: Listy z Paryża 1839–1845. Translated by Barbara Świderska. Warszawa: Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, 2022.
Müller, Friederike. Friederike Müller to Sophie Müller. Paris, Wednesday, November 27, 1839. In Uta Goebl-Streicher, Friederike Müller: Listy z Paryża 1839–1845. Translated by Barbara Świderska. Warszawa: Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, 2022.
Müller, Friederike. Friederike Müller to Sophie Müller. Paris, Sunday, May 10, 1840. In Uta Goebl-Streicher, Friederike Müller: Listy z Paryża 1839–1845. Translated by Barbara Świderska. Warszawa: Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, 2022.
Niecks, Friedrich. Fryderyk Chopin jako człowiek i muzyk. Warszawa: Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, 2011.
Pociej, Bohdan. Idea, dźwięk, forma: Szkice o muzyce. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1972.
Pociej, Bohdan. Z perspektywy muzyki: Wybór szkiców. Warszawa: Biblioteka “Więzi,” 2005.
Policht, Piotr. Wacław Szymanowski, Pomnik Fryderyka Chopina. Culture.pl. https://culture.pl/pl/dzielo/waclaw-szymanowski-pomnik-fryderyka-chopina
Poniatowska, Irena. “Nokturny – teksty.” In Siudmak: Chopin. Edited by Sylwia Zabieglińska. Poznań: Narodowy Instytut Fryderyka Chopina and Rebis, 2021.
Poniatowska, Irena, ed. Chopin w krytyce muzycznej (do I wojny światowej): Antologia. Warszawa: Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, 2011.
Poniatowska, Irena, ed. Chopin w krytyce muzycznej (1918–1939): Antologia. Warszawa: Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, 2015.
Rink, John, and Christophe Grabowski, eds. Annotated Catalogue of Chopin’s First Editions. Cambridge: Cambridge University Press, 1910.
Samsel, Karol. “Wyobraźnia metonimiczna Chopina: Próba charakterystyki na przykładzie korespondencji.” In Chopin (nie)wysłowiony: Wokół listów Chopina... Korespondencja kompozytora jako dzieło i zadanie badawcze. Edited by Ewa Hoffmann-Piotrowska, Urszula Kowalczuk, and Kamila Stępień-Kutera. Warszawa: Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, 2024.
Skowron, Zbygniew. “Pobyt Fryderyka Chopina i George Sand w Genui w maju 1839 roku w świetle nowo odkrytych źródeł.” Rocznik Chopinowski 28 (2020): 33–66.
Stróżewski, Władysław. Wokół piękna: Szkice z estetyki. Kraków: Universitas, 2002.
Sydow, Bronisław, ed. Korespondencja Fryderyka Chopina. Vol. 2. Warszawa: Polski Instytut Wydawniczy, 1955.
Tomaszewski, Mieczysław. Chopin: The Man, His Work and Its Resonance. Translated by John Comber. Warszawa: Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, 2016.
Tomaszewski, Mieczysław. “Chopin’s Stylistic Idiom Between Datum and Novum: From External Inspirations to a Personal Style.” In The Sources of Chopin’s Stile Inspirations and Contexts. Edited by Artur Szklener. Warszawa: Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, 2005.
Valetta, Ippolito. Fryderyk Chopin. Genova: Edizioni Dioscuri, 1990.
Uniwersytet Jagielloński, Wydział Historyczny, Instytut Muzykologii, Zakład Badań nad Muzyką od XIX do XXI wieku, ul. Westerplatte 10, 31-033 Kraków, Polska https://orcid.org/0009-0000-3114-681X
