Odejście od Transcendencji. Współczesna młodzież polska wobec religii i duchowości
Robert T. PTASZEK
Katedra Filozofii Religii, Instytut Filozofii, Wydział Filozofii, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-9418-5517
Abstrakt
Artykuł przedstawia rozważania inspirowane wynikami badań International Civic and Citizenship Education Study, które pokazują, że w Polsce w latach 2009-2022 aż dla trzydziestu procent uczniów klas ósmych religia przestała być istotnym elementem ich światopoglądu. Jest to symptomatyczny wynik, który wymaga refleksji nad tym, (1) jakie są najważniejsze przyczyny takiej sytuacji, (2) czym młodzież próbuje zastępować religię, oraz (3) jakie mogą być skutki zastępowania religii tak zwaną nową duchowością. W kwestii pierwszej kilka poważnych przyczyn wiąże się z samym Kościołem i stylem prowadzenia przezeń ewangelizacji, który wydaje się raczej ułatwiać niż utrudniać „milczącą apostazję” wiernych. W kwestii drugiej istotne rozróżnienia dotyczą alternatyw skrajnych, odrzucających religię, oraz umiarkowanych, nakierowanych na poszukiwanie innej religii lub jej namiastki. W kwestii trzeciej podkreślona została różnica między duchowością katolicką a parareligijną formą duchowości bez religii oraz propozycjami ateistycznej duchowości bez Boga. Doświadczenia psychiczne i emocjonalne, jak również psychodeliczne, wraz z technikami ich wywoływania, nie wzmacniają racjonalnej kontroli człowieka nad własnym życiem, kształtując raczej (często ryzykowny) styl jego życia, nie zaś ludzką zdolność do kierowania własnymi wyborami w perspektywie doskonałości i ostatecznego przezwyciężenia zła.
Słowa kluczowe:
religia, młodzież, Kościół katolicki, duchowość, New AgeBibliografia
Bancroft, Anne. Współcześni mistycy i mędrcy. Translated by Maria Kuźniak. Warszawa: Jacek Santorski & Co., 2002.
Borutka, Tadeusz. “Pokolenie Jana Pawła II: Kim są ci ludzie i jaka jest ich rola w Kościele?” Studia Socialia Cracoviensia 8, no. 1 (14) (2016): 11–25.
Capra, Fritjof, Thomas Mathus, and David Steindl-Rast. Należeć do wszechświata: Poszukiwania na pograniczu nauki i duchowości. Translated by Piotr Pieńkowski. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 1995.
Centrum Badania Opinii Społecznej (CBOS). “Religijność młodych na tle ogółu społeczeństwa.” Special issue, Komunikat z badań, no. 144 (2021): 1–19.
Comte-Sponville, André. Duchowość ateistyczna: Wprowadzenie do duchowości bez Boga. Translated by Elżbieta Aduszkiewicz. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca, 2011.
Comte-Sponville, André. L’Esprit de l’athéisme: Introduction à une spiritualité sans Dieu. Paris: Albin Michel, 2006.
Daszkiewicz, Wojciech. “Człowiek: homo religiosus czy tylko konsument?” In Uniwersalizm chrześcijaństwa wobec alternatywnych propozycji współczesności. Edited by Robert T. Ptaszek and Marek Piwowarczyk. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2012.
Dreher, Rod. Opcja Benedykta: Jak przetrwać czas neopogaństwa. Translated by Małgorzata Samborska. Kraków: Wydawnictwo AA, 2018.
Franciszek. List apostolski motu proprio Ad theologiam promovendam. Translated by Jan Słomka. Więź. https://wiez.pl/2024/05/11/franciszek-potrzebujemy-teologii-fundamentalnie-kontekstualnej/.
Górny, Grzegorz. “Nowy paradygmat Franciszka: Czy to, co pozostanie po ‘odważnej rewolucji kulturalnej,’ będzie jeszcze Kościołem katolickim?” wPolityce.pl. https://wpolityce.pl/kosciol/676392-nowy-paradygmat-papieza-franciszka-co-pozostanie.
Huxley, Aldous. “The Doors of Perception” and “Heaven and Hell”. London: Chatto & Windus, 1956.
Instytut Badań Edukacyjnych. “ICCS 2022: Ogłoszono wyniki najnowszej edycji Międzynarodowego Badania Kompetencji Obywatelskich!” IBE. https://iccs.ibe.edu.pl/wp-content/uploads/2023/11/WYNIKI-2022-INFORMACJA-PRASOWA.pdf.
Jan Paweł II. “Adhortacja apostolska Ecclesia in Africa.” L’Osservatore Romano: The Polish Edition, 16, no. 10 (177) (1995): 4–40.
Jan Paweł II. “Adhortacja apostolska Ecclesia in America.” In Adhortacje apostolskie Ojca Świętego Jana Pawła II. Vol. 2 (1996–2003). Edited by Michał Romanek. Kraków: Znak, 2006.
Jan Paweł II. “Adhortacja apostolska Ecclesia in Asia.” In Adhortacje apostolskie Ojca Świętego Jana Pawła II. Vol. 2 (1996–2003). Edited by Michał Romanek. Kraków: Znak, 2006.
Jan Paweł II. “Adhortacja Ecclesia in Europa.” L’Osservatore Romano: The Polish Edition 24, nos. 7–8 (255) (2003): 4–39.
Jan Paweł II. “Adhortacja Ecclesia in Oceania.” In Adhortacje apostolskie Ojca Świętego Jana Pawła II. Vol. 2 (1996–2003). Edited by Michał Romanek. Kraków: Znak, 2006.
Kamiński, Ireneusz. Sekty i nowe ruchy religijne w 365 pytaniach i odpowiedziach. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Vocatio, 2013.
Kołakowski, Leszek. Kościół w krainie wolności: O Janie Pawle II, Kościele i chrześcijaństwie. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 2011.
Lekka-Kowalik, Agnieszka. “Nauka w poszukiwaniu boskości?” In Uniwersalizm chrześcijaństwa wobec alternatywnych propozycji współczesności. Edited by Robert T. Ptaszek and Marek Piwowarczyk. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2012.
Ptaszek, Robert T. Filozoficzne aspekty alternatywnej religijności. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2021.
Ratzinger, Joseph. Wiara – prawda – tolerancja: Chrześcijaństwo a religie świata. Translated by Ryszard Zajączkowski. Kielce: Wydawnictwo Jedność, 2005.
Smołucha, Danuta. “Kościół katolicki wobec współczesnych mediów – szanse i zagrożenia.” Episteme 2, no. 19 (2013): 95–109.
Socci, Antonio. Ostatnie proroctwo: List do papieża Franciszka o Kościele w czasach ostatecznych. Translated by Robert Skrzypczak. Kraków: Wydawnictwo AA, 2016.
Trzcińska, Izabela. O duchowości inaczej. Kraków: Wydawnictwo UJ, 2014.
Wasilewska, Olga (ed.). Młodzi w demokracji: Wyniki Międzynarodowego Badania Kompetencji Obywatelskich ICCS 2022. Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych, 2023.
Katedra Filozofii Religii, Instytut Filozofii, Wydział Filozofii, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin https://orcid.org/0000-0001-9418-5517
