Współczesne tendencje w zakresie liberalizacji aborcji jako przejaw zmagań cywilizacji życia z cywilizacją śmierci. Ujęcie Jana Pawła II
Krzysztof WIAK
Katedra Prawa Karnego, Instytut Nauk Prawnych, Wydział Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Al. Racławickie 14, 20-037 Lublin , Polskahttps://orcid.org/0000-0003-0947-570X
Abstrakt
Przed trzydziestu laty Jan Paweł II nakreślił w encyklice Evangelium vitae obraz współczesnego społeczeństwa, które jest „naznaczone przez dramatyczną walkę między «kulturą życia» a «kulturą śmierci»” (nr 95). Źródło nowych zagrożeń, takich jak stopniowy wzrost aprobaty społecznej dla zamachów przeciwko życiu w imię prawa do indywidualnej wolności oraz prawne ich uznanie przez ustawodawstwo wielu krajów za całkowicie legalne, stanowi „głęboki kryzys kultury, który rodzi sceptyczną postawę wobec samych fundamentów poznania i etyki oraz sprawia, że coraz trudniej jest zrozumieć w pełni sens istnienia człowieka, jego praw i obowiązków” (nr 11). Przezwyciężenie tego kryzysu staje się kluczowe dla budowy fundamentów cywilizacji życia. Nakreślone przemiany społeczne, podważając nienaruszalny charakter godności człowieka i jego niezbywalnych praw, dotykają samych podstaw demokracji. Tendencje te wywołały w Polsce debatę na temat granic prawnej ochrony życia ludzkiego. Jasne stanowisko zajął w niej Trybunał Konstytucyjny, który wielokrotnie podkreślał, że demokratyczne państwo prawa za naczelną wartość powinno uznawać człowieka i dobra dla niego najcenniejsze. Dobrem takim jest życie, które – w każdym stadium jego rozwoju – w demokratycznym państwie prawa musi pozostawać pod ochroną konstytucyjną. Z całą pewnością nie odpowiadają tym standardom propozycje legislacyjne zakładające traktowanie aborcji jako prawa człowieka i prowadzące do zanegowania życia ludzkiego jako samoistnego dobra prawego, wymagającego bezpośredniej ochrony prawnej.
Słowa kluczowe:
życie, cywilizacja życia, Jan Paweł II, prawna ochrona życia, Konstytucja Rzeczypospolitej PolskiejBibliografia
Gliszczyńska-Grabias, Aleksandra, and Wojciech Sadurski. “The Judgment That Wasn’t (But Which Nearly Brought Poland to a Standstill).” European Constitutional Law Review 17, no. 2 (2021): 130–53.
Grześkowiak, Alicja. “Ochrona życia w nauczaniu Jana Pawła II.” Studia Prawnicze KUL, no. 4 (2017): 125–57.
Grześkowiak, Alicja. “Diritto all’aborto.” In Pontificio Consiglio per la Famiglia, Lexicon: Termini ambigui e discussi su famiglia, vita e questioni etiche. Bologna: Edizioni Dehoniane, 2003.
Grześkowiak, Alicja. “Zasady prawa karnego w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej: Prace Komisji Konstytucyjnej Senatu.” Ethos 3, nos. 3–4 (11–12) (1990): 249–63.
Grześkowiak, Alicja. “Prawo karne a moralność.” In Prawo karne. Edited by Alicja Grześkowiak and Krzysztof Wiak. Warszawa: C.H. Beck, 2023.
Jan Paweł II. Encyklika Evangelium vitae: O wartości i nienaruszalności życia ludzkiego. March 25, 1995. The Holy See. https://www.vatican.va/content/john-paul-ii/pl/encyclicals/documents/hf_jp-ii_enc_25031995_evangelium-vitae.html.
Jan Paweł II. Encyklika Veritatis splendor: O niektórych podstawowych problemach nauczania moralnego Kościoła. August 6, 1993. The Holy See. https://www.vatican.va/content/john-paul-ii/pl/encyclicals/documents/hf_jp-ii_enc_06081993_veritatis-splendor.html.
Jan Paweł II. “Otwórzmy serca i umysły na wyzwania naszych czasów: Przemówienie papieskie do Korpusu Dyplomatycznego akredytowanego w Stolicy Apostolskiej.” L’Osservatore Romano: The Polish Edition 23, no. 3 (241) (2002): 33–35.
Jasudowicz, Tadeusz. “Między sumieniem a orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.” Polski Rocznik Praw Człowieka i Prawa Humanitarnego, no. 8 (2017): 43–62.
Kaczmarek, Tadeusz. “Prawo karne wobec moralności: Spory wokół moralnego i prawnego statusu płodu ludzkiego.” In Nauki penalne wobec problemów współczesnej przestępczości: Księga jubileuszowa z okazji 70. rocznicy urodzin Profesora Andrzeja Gaberle. Edited by Krzysztof Krajewski. Warszawa: Wolters Kluwer, 2007.
Klauza, Karol, ed. Trybunał Konstytucyjny w sprawie życia: Dokumenty. Częstochowa: Biblioteka “Niedzieli”, 1997.
“Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.” Dziennik Ustaw, 1997, no. 78, item 483, amended.
Królikowski, Michał. “Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu.” In Kodeks karny: Część szczególna. Vol. 1. Komentarz. Edited by Michał Królikowski and Robert Zawłocki. Warszawa: C.H. Beck, 2017.
Lis-Staranowicz, Dorota. “Prawo moralności publicznej, czyli o obowiązkach pozytywnych państwa po wyroku TK w sprawie K 1/20.” Państwo i Prawo, no. 8 (2021): 101–16.
“Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 28 maja 1997 r., K 26/96.” Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego 1997, no. 2, item 19.
“Poselski Projekt ustawy o bezpiecznym przerywaniu ciąży z 13 listopada 2023 r.: Druk sejmowy nr 177.” Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. https://orka.sejm.gov.pl/Druki10ka.nsf/0/FCDFB2FD4380D5C4C1258AAE0062A575/%24File/177.pdf.
“Poselski Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny z 13 listopada 2023 r., wraz z Autopoprawką z 20 listopada 2023 r. Druk sejmowy nr 176.” Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. https://orka.sejm.gov.pl/Druki10ka.nsf/0/4BA8846810D48387-C1258AAE0065128C/%24File/176.pdf.
“Posiedzenie podkomisji praw i obowiązków obywateli (6). Komisja Konstytucyjna Zgromadzenia Narodowego: Biuletyn, no. 10 (1995): 122–37.”
“Projekt Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej przygotowany przez Senat I kadencji: Druk Senatu I kadencji nr 500.” Prace Komisji Konstytucyjnej Senatu, no. 5 (1991): 21–67.
“Projekt ustawy o świadomym rodzicielstwie z 24 stycznia 2024 r. Druk sejmowy nr 224.” Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. https://orka.sejm.gov.pl/Druki10ka.nsf/0/9D6FBC222A5C5B12C1258AD20036D62F/%24File/224.pdf.
“Sprawozdanie stenograficzne z 3 posiedzenia Zgromadzenia Narodowego w dniach 24, 25, 26, 27 i 28 lutego 1997 r. część I, Warszawa 1997.” Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. https://orka2.sejm.gov.pl/Stenogramy2.nsf/0/386CD2B77C09CB2B-C1258959004A282E/$file/ZN3-1.pdf.
Tongue, Zoe L. “France’s Constitutional Right to Abortion: Symbolism over Substance.” Medical Law Review, no. 3 (2024): 392–98.
Tyszkiewicz, Leon. “Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu.” In Kodeks karny: Komentarz. Edited by Marian Filar. Warszawa: LexisNexis, 2010.
“Ustawa z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży.” Dziennik Ustaw, no. 1575 (2022).
“Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r.: Kodeks karny.” Dziennik Ustaw, no. 17 (2024).
“Ustawa z dnia 6 stycznia 2000 r. o Rzeczniku Praw Dziecka.” Dziennik Ustaw, no. 292 (2023).
“Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o zmianie ustawy o ochronie granicy państwowej oraz niektórych innych ustaw.” Dziennik Ustaw, no. 1805 (2004).
Wiak, Krzysztof. “Protection of Life in the Legislation and Teaching of Saint John Paul II.” Teka Komisji Prawniczej PAN Oddział w Lublinie, no. 2 (2023): 389–400.
“Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 30 września 2008 r., K 44/07.” Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, no. 7A (2008), item 126.
“Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 22 października 2020 r., K 1/20.” Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego-A, no. 4 (2021).
“Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 16 października 2008 r., II AKa 255/08.” Krakowskie Zeszyty Sądowe, no. 1 (2009), item 88.
“Zdanie odrębne sędziego TK Wojciecha Sokolewicza.” In Trybunał Konstytucyjny w sprawie życia: Dokumenty. Edited by Karol Klauza. Częstochowa: Biblioteka Niedzieli, 1997.
“Zdanie odrębne sędziego TK Zdzisława Czeszejko-Sochackiego.” In Trybunał Konstytucyjny w sprawie życia: Dokumenty. Edited by Karol Klauza. Częstochowa: Biblioteka Niedzieli, 1997.
Katedra Prawa Karnego, Instytut Nauk Prawnych, Wydział Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Al. Racławickie 14, 20-037 Lublin https://orcid.org/0000-0003-0947-570X
