Projekt Golem XXV. Oczekiwanie na technologiczną poprawę jakości życia
Abstrakt
Wracamy do lektury książki Stanisława Lema, Golem XIV i porównujemy dostrzeżone przez niego oczekiwania człowieka wobec „myślącej maszyny” z oczekiwaniami współczesnego użytkownika narzędzi technicznych. Analizy dokonane przez Lema są w dalszym ciągu aktualne, mimo że od napisania omawianej książki upłynęło ponad czterdzieści lat. Autor artykułu, podążając tropem Lema analizującego różne aspekty relacji człowiek–inteligentna maszyna, stawia tezę, że sztuczna inteligencja (myśląca maszyna) w obecnej fazie swojego rozwoju nie uwolni nas od problemów cywilizacyjnych. Utrzymanie bądź poprawa jakości życia w dalszym ciągu zależy i w najbliższym czasie zależeć będzie od człowieka. Trudno jednak przewidzieć, co przyniosą kolejne fazy prac nad AI. Postęp techniczny, z którym mamy obecnie do czynienia, prowokuje do humanistycznej refleksji nad człowiekiem jako rozsądnym i odpowiedzialnym dysponentem inteligentnych maszyn. Artykuł składa się z trzech części, w których kolejno omawiane są oczekiwania związane ze sztuczną inteligencją, jej wpływem na jakość ludzkiego życia i przyszłość cywilizacji. Tekst ma charakter polemiczny: autor z jednej strony przypomina Lema koncepcję myślącej maszyny i z koncepcją tą dyskutuje, a z drugiej polemizuje ze współczesnymi, przesadnymi oczekiwaniami dotyczącymi inteligentnych maszyn.
Słowa kluczowe:
inteligentne maszyny, filozofia techniki, lęki cywilizacyjne, futurologia, Stanisław LemBibliografia
Bereś Stanisław, and Stanisław Lem. Tako rzecze Lem: Ze Stanisławem Lemem rozmawia Stanisław Bereś. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2018.
Bostrom, Nick. “A History of Transhumanist Thought.” Journal of Evolution and Technology 14, no. 1 (2005): 1–25.
Bostrom, Nick. Superinteligencja: Scenariusze, strategie, zagrożenia. Translated by Dorota Konowrocka-Sawa. Gliwice: Wydawnictwo Helion-OnePress, 2021.
Butlin, Patrick, Robert Long, Eric Elmoznino, et al. Consciousness in Artificial Intelligence: Insights from the Science of Consciousness. arXiv. https://arxiv.org/abs/2308.08708.
Craftford, Kate. Atlas sztucznej inteligencji: Władza, pieniądze i środowisko naturalne. Translated by Tadeusz Chawziuk. Kraków: Wydawnictwo UJ, 2024.
Chalmers, David. Świadomy umysł. Translated by Marcin Miłkowski. Warszawa: Wydawnictwo PWN, 2010.
Damásio, António R. Odczuwanie i poznawanie: Jak powstają świadome umysły? Translated by. Anna Binder. Kraków: Copernicus Center Press, 2022.
Dehaene, Stanilas. Świadomość i mózg: Odczytywanie kodu naszych myśli. Translated by Dariusz Rossowski. Kraków: Copernicus Center Press, 2023.
Garbowski, Marcin. “Transhumanizm: Geneza – założenia – krytyka.” Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL 28, no. 3 (111) (2005): 23–41.
Hatelska, Natalia. Wiek paradoksów. Czy technologia nas ocali? Kraków: Wydawnictwo Znak, 2021.
Huesmann, Michael, and Joyce Huesmann. Techno-fix: Why Technology Won’t Save US or the Environment. Gabriola Island, B.C.: New Society Publishers, 2011.
Jakubowiak, Maciej. Ostatni ludzie: Wymyślanie końca świata. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2021.
Klichowski, Michał. Narodziny cyborgizacji. Nowa eugenika, transhumanizm i zmierzch edukacji. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2014.
Lekka-Kowalik, Agnieszka. “Transhumanistyczne szczęście – iluzja w świecie beztroski.” Teologia i Moralność 17, no. 1 (31) (2022) 19–30.
Lem, Stanisław. Golem XIV. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1981.
Michnik, Andrzej. “Interfejsy mózg–komputer—krótka historia.” Medical Robotics Report 10/11 (2021/22): s. 58–67.
Musser, George. Fizyka na tropie świadomości: Od zjawisk kwantowych przez sieci neuronowe po sztuczną inteligencję. Translated by Bogumił Bieniok and Ewa Łokos. Kraków: Copernicus Center Press, 2025.
Ravetz, Jerome. “Outsmarting Turing.” Futures 35 (2003): 765–68.
Sharifani, Koosha, and Amini Mahyar. “Machine Learning and Deep Learning: A Review of Methods and Applications.” World Information Technology and Engineering Journal 10 (2023). https://www.researchgate.net/publication/371011515_Machine_Learning_ and_Deep_ Learning_A_Review_of_Methods_and_Applications#fullTextFileContent.
Shalev-Shwartz, Shai, Ben-David Shai, Understanding Machine Learning: From Theory to Algorithms. Cambridge: Cambridge University Press, 2014.
Suchacka, Małgorzata, Rafał Muster, and Mariusz Wojewoda. “Human and Machine Creativity: Social and Ethical Aspects of the Development of Artificial Intelligence.” Creativity Studies 14, no. 2 (2021): 430–43.
Ślęczek-Czakon Danuta. Problem wartości i jakości życia w sporach bioetycznych. Katowice: Wydawnictwo UŚ, 2004.
Wilczek, Frank. “Jedność inteligencji.” In Człowiek na rozdrożu: Sztuczna inteligencja; 25 punktów widzenia. Edited by John Brockman. Translated by Marcin Machnik. Wydawnictwo Helion, Gliwice 2020.
Wieczorek, Krzysztof T. “AI Robot: Companion, Friend or Competitor of Human Being?” Philosophy and Canon Law 9, no. 1 (2023): 1–18. https://journals.us.edu.pl/index.php/pcl/article/view/15561.
Wojewoda, Mariusz. “Jakość życia jako problem filozoficzny.” Folia Philosophica 40 (2018): 97–115. hdl.handle.net/20.500.12128/9862.
