The Golem XXV Project: Awaiting the Technological Improvement in the Quality of Life
Abstract
The author revisits Stanisław Lem’s Golem XIV in order to compare the writer’s expectations of a “thinking machine” with those of a modern user of technological tools. As it appears, Lem’s conclusions are still relevant, despite the fact that the discussed novel was published over forty years ago. Following Lem’s insights, the author analyzes various aspects of the relationship between man and intelligent machines and argues that artificial intelligence at the current stage of its development is unlikely to rid our civilization of the problems it faces. In the foreseeable future, the issues of maintaining the quality of life, or improving it, will remain dependent on the activity of human beings. However, the results of the next stages of AI development are impossible to anticipate. The fact remains that the technological progress we witness demands multifaceted reflection in the field of the humanities focused on the issue of the human being as a rational and responsible controller of intelligent machines. The article embraces three parts, discussing, respectively, today’s expectations of AI, its impact on the quality of human life, and its role in the future of our civilization. The essay is simultaneously a polemic: while revisiting and discussing Lem’s concept of a thinking machine, the author criticizes modern day exaggerated expectations of intelligent machines.
Keywords:
intelligent machines, philosophy of technology, civilization fears, futurology, Stanisław LemReferences
Bereś Stanisław, and Stanisław Lem. Tako rzecze Lem: Ze Stanisławem Lemem rozmawia Stanisław Bereś. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2018.
Bostrom, Nick. “A History of Transhumanist Thought.” Journal of Evolution and Technology 14, no. 1 (2005): 1–25.
Bostrom, Nick. Superinteligencja: Scenariusze, strategie, zagrożenia. Translated by Dorota Konowrocka-Sawa. Gliwice: Wydawnictwo Helion-OnePress, 2021.
Butlin, Patrick, Robert Long, Eric Elmoznino, et al. Consciousness in Artificial Intelligence: Insights from the Science of Consciousness. arXiv. https://arxiv.org/abs/2308.08708.
Craftford, Kate. Atlas sztucznej inteligencji: Władza, pieniądze i środowisko naturalne. Translated by Tadeusz Chawziuk. Kraków: Wydawnictwo UJ, 2024.
Chalmers, David. Świadomy umysł. Translated by Marcin Miłkowski. Warszawa: Wydawnictwo PWN, 2010.
Damásio, António R. Odczuwanie i poznawanie: Jak powstają świadome umysły? Translated by. Anna Binder. Kraków: Copernicus Center Press, 2022.
Dehaene, Stanilas. Świadomość i mózg: Odczytywanie kodu naszych myśli. Translated by Dariusz Rossowski. Kraków: Copernicus Center Press, 2023.
Garbowski, Marcin. “Transhumanizm: Geneza – założenia – krytyka.” Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL 28, no. 3 (111) (2005): 23–41.
Hatelska, Natalia. Wiek paradoksów. Czy technologia nas ocali? Kraków: Wydawnictwo Znak, 2021.
Huesmann, Michael, and Joyce Huesmann. Techno-fix: Why Technology Won’t Save US or the Environment. Gabriola Island, B.C.: New Society Publishers, 2011.
Jakubowiak, Maciej. Ostatni ludzie: Wymyślanie końca świata. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2021.
Klichowski, Michał. Narodziny cyborgizacji. Nowa eugenika, transhumanizm i zmierzch edukacji. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2014.
Lekka-Kowalik, Agnieszka. “Transhumanistyczne szczęście – iluzja w świecie beztroski.” Teologia i Moralność 17, no. 1 (31) (2022) 19–30.
Lem, Stanisław. Golem XIV. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1981.
Michnik, Andrzej. “Interfejsy mózg–komputer—krótka historia.” Medical Robotics Report 10/11 (2021/22): s. 58–67.
Musser, George. Fizyka na tropie świadomości: Od zjawisk kwantowych przez sieci neuronowe po sztuczną inteligencję. Translated by Bogumił Bieniok and Ewa Łokos. Kraków: Copernicus Center Press, 2025.
Ravetz, Jerome. “Outsmarting Turing.” Futures 35 (2003): 765–68.
Sharifani, Koosha, and Amini Mahyar. “Machine Learning and Deep Learning: A Review of Methods and Applications.” World Information Technology and Engineering Journal 10 (2023). https://www.researchgate.net/publication/371011515_Machine_Learning_ and_Deep_ Learning_A_Review_of_Methods_and_Applications#fullTextFileContent.
Shalev-Shwartz, Shai, Ben-David Shai, Understanding Machine Learning: From Theory to Algorithms. Cambridge: Cambridge University Press, 2014.
Suchacka, Małgorzata, Rafał Muster, and Mariusz Wojewoda. “Human and Machine Creativity: Social and Ethical Aspects of the Development of Artificial Intelligence.” Creativity Studies 14, no. 2 (2021): 430–43.
Ślęczek-Czakon Danuta. Problem wartości i jakości życia w sporach bioetycznych. Katowice: Wydawnictwo UŚ, 2004.
Wilczek, Frank. “Jedność inteligencji.” In Człowiek na rozdrożu: Sztuczna inteligencja; 25 punktów widzenia. Edited by John Brockman. Translated by Marcin Machnik. Wydawnictwo Helion, Gliwice 2020.
Wieczorek, Krzysztof T. “AI Robot: Companion, Friend or Competitor of Human Being?” Philosophy and Canon Law 9, no. 1 (2023): 1–18. https://journals.us.edu.pl/index.php/pcl/article/view/15561.
Wojewoda, Mariusz. “Jakość życia jako problem filozoficzny.” Folia Philosophica 40 (2018): 97–115. hdl.handle.net/20.500.12128/9862.
