Głupota – ignorancja – mierność. Specyfika, pokrewieństwa, współzależność

Mirosław KARWAT

Katedra Teorii Polityki i Myśli Politycznej, Wydział Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych, Uniwersytet Warszawski, ul. Nowy Świat 67, 00-927 Warszawa , Polska

Abstrakt

Głupota, ignorancja i mierność to trzy spokrewnione ze sobą i wzajemnie powiązane rodzaje defektów myślenia i działania ludzi w rolach społecznych. Każdy z tych defektów ma swoją specyfikę. Głupota związana jest z predyspozycją do niedorzeczności w myśleniu, karkołomnie absurdalnego rozumowania, z bezmyślnością lub lekkomyślnością i brakiem wyobraźni w decyzjach wymagających przewidywania, powodującym nieustanną kumulację głupstw i błędów. Ignorancja to postawa człowieka, który pretenduje do wyrokowania i pouczania, a także narzucania swoich wyobrażeń i decyzji specjalistom i ekspertom w dziedzinie i w kwestiach, w których brak mu wiedzy czy doświadczenia. Mierność jest z kolei właściwością dwoistą, społeczno-psychologiczną, a mianowicie związkiem między nieadekwatną obsadą stanowiska i nieadekwatną, niewspółmierną do faktycznych kompetencji oceną potencjału i zasług jednostki (uznaniem na wyrost) a zawyżoną samooceną i ambicją tej jednostki lub redukcją jej ambicji i produktywności w roli, która ją przerasta. Wspólnym mianownikiem, pokrewieństwem trzech omawianych cech jest to, że stanowią one specyficzne rodzaje nieadekwatności i niewspółmierności samooceny podmiotu i jego roszczeń lub uprawnień do wywierania wpływu na innych do jego faktycznego potencjału, obarczonego defektem – odpowiednio – nieracjonalności, niewiedzy lub niedostatecznej kompetencji (wiedzy, doświadczeń, umiejętności), uzdolnień i predyspozycji. Wszystkie trzy cechy wielorako warunkują się nawzajem, także na zasadzie dynamicznego sprzężenia zwrotnego. Każda z nich jest pożywką dla pozostałych, a może też być ich symptomem. Najbardziej autodestrukcyjny, a zarazem destrukcyjny społecznie, okazuje się ich splot (syndrom), zwłaszcza w przypadku menadżerów, przywódców, urzędników.

Słowa kluczowe:

głupota, ignorancja, mierność, specyfika, współzależność, symbioza, syndrom, kompetencja