Cyprian Kamil Norwid in the Eyes of His “grandsons yet to come”: From Rejection to Recognition; On the Reading Styles of Vade-mecum
Adela KUIK-KALINOWSKA
Pomeranian University in Słupsk , Polandhttps://orcid.org/0000-0001-7721-6764
Abstract
Cyprian Kamil Norwid (1821–1883) is considered the last of the four most important Polish Romantic poets. The history of the reception of the literary and artistic accomplishments of the author of Vade-mecum shows its nineteenth-century rejection by critics and readers alike. Norwid was then described as unwanted and “dark” a writer, as well as an “incomprehensible” poet. The question “Which Norwid?” frequently posed in modern day Norwid studies, indicates the variability potential of the reception and of the reading of his oeuvre, which cannot be unambiguously classified as representing a single, whether Polish or European, literary current. In early twentieth century, heated controversies were held over the significance of Norwid’s legacy. Zenon Przesmycki, known as Miriam, who discovered the then forgotten works of Norwid, simultaneously encouraged debates on the aesthetics his poetry expressed. In recent years, Norwid’s oeuvre is interpreted by literary scholars as model work of the nineteenth century, yet going beyond “its era,” regardless of whether it is seen as representing Polish or European literature. Today, Norwid is counted among the most important Polish authors. His unquestionable accomplishment is laying the foundations for contemporary poetry. The scope and richness of his oeuvre has inspired a growing interest in its study, which contributed to the rise of Norwid Studies as a separate discipline
Keywords:
nineteenth-century literature, Cyprian Norwid, Vade-mecum, reception of a poetic work, criticism and recognition, tradition and innovationReferences
Abriszewska, Paulina. “Cyprian Norwid i Zbigniew Herbert – o wspólnocie poetyckiego ideału.” In Cyprian Kamil Norwid – polskość, europejskość, uniwersalizm. Edited by Danuta Dąbrowska. Szczecin: Książnica Pomorska, 2006.
Abriszewska, Paulina. Literacka hermeneutyka Cypriana Norwida. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2012.
Adamiec, Marek. Oni i Norwid: Problemy odbioru twórczości Cypriana Norwida w latach 1840–1883. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991.
Bilczewski, Tomasz. “‘Patch and diamond’”: Norwid, Hopkins and Their New Poetics.” Wielogłos: Pismo Wydziału Polonistyki UJ, no. 4 (26) (2015): 59–74.
Błoński, Jan. „Norwid wśród prawnuków”. Twórczość, no. 5 (1967): 67–94.
Borowiec, Anna. “Album Orbis” Cypriana Norwida jako księga sztukmistrza. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2016.
Borowy, Wacław. O Norwidzie: Rozprawy i notatki. Warszawa: PIW, 1960.
Buś, Marek. Składanie pieśni: Z dziejów edytorstwa twórczości Cypriana Norwida. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej, 1997.
Brajerska-Mazur, Agata. “A Starry Diamond.” Translated by Aleksandra Niemirycz. In: On Cyprian Norwid: Studies and Essays. Vol. 1. Edited by Agata Brajerska-Mazur and Edyta Chlebowska. Berlin: Peter Lang, 2019.
Brajerska-Mazur, Agata. “Bibliografia przekładów utworów Norwida na język angielski.” Studia Norwidiana 17–18 (1999–2000): 385–93.
Brajerska-Mazur, Agata. “Bibliografia przekładów utworów Norwida na język angielski II.” Studia Norwidiana, nos. 24–25 (2007): 387–91.
Brajerska-Mazur, Agata. “Ekwiwalencja i akceptowalność anglojęzycznych tłumaczeń utworów Norwida.” Studia Norwidiana, no. 40 (2022): 99–116.
Brajerska-Mazur, Agata. “Norwid’s Semantic Techniques in English Translation.” Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego: Seria Filologiczna; Studia Anglica Resoviensia 2, no. 14 (2003): 107–18.
Brajerska-Mazur, Agata. O angielskich tłumaczeniach utworów Norwida. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2002.
Brajerska-Mazur, Agata. “O przekładzie na język angielski wierszy Norwida ‘Śmierć,’ ‘Do Zeszłej...,’ ‘Finis.’” Pamiętnik Literacki 97, no. 4 (2006): 229–37.
Brajerska-Mazur, Agata. “Polskość a europejskość Norwida w przekładzie na język angielski.” In Norwid – spotkania kultur. Edited by Piotr Chlebowski. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2015.
Brajerska-Mazur, Agata, and Patrick Corness. “Translating Cyprian Kamil Norwid’s: ‘Generalities’: A Case Study of Cooperation.” Sarmatian Review 34, no. 3 (2014): 1875–77.
Brajerska-Mazur, Agata, and Patrick Corness. “Translating Cyprian Kamil Norwid’s: ‘Generalities’: A Case Study of Cooperation; Part II,” Sarmatian Review 35, no. 1 (2015): 1900–1903.
Chlebowska, Edyta. Norwid sztukmistrz nieznany. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2013.
Chlebowski, Piotr. “Problem ustalenia podstawy krytycznego wydania Vade-mecum.” Pamiętnik Literacki, no. 3 (2021): 179–209.
Chlebowski, Piotr. Romantyczna silva rerum: O Norwidowym “Albumie Orbis.” Lublin: Wydawnictwo KUL, 2009.
Chlebowski, Piotr. Rzecz o wolności słowa. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2000.
Chlebowski, Piotr. “Wprowadzenie.” In Poeta i sztukmistrz: O twórczości poetyckiej i artystycznej Norwida. Edited by Piotr Chlebowski. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2007.
Cysewski, Kazimierz. “Uwagi o listach Cypriana Norwida.” Studia Norwidiana, nos. 3–4 (1985–1986): 131–52.
Dante, Alighieri. The Divine Comedy. Translated by J.G. Nichols. n.p.: Alma Classics, 2013.
Dąbrowska, Danuta, ed. Cyprian Kamil Norwid – polskość, europejskość, uniwersalizm. Szczecin: Książnica Pomorska, 2006.
Dunajski, Antoni. Najstarszy po Kościele obywatel. Pelplin: Wydawnictwo Diecezjalne, 1996.
Dunajski, Antoni. Teologiczne czytanie Norwida. Pelplin: Wydawnictwo Diecezjalne, 1996.
Fert, Józef F. Norwid-poeta dialogu. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1982.
Fert, Józef F. Poeta sumienia: Rzecz o twórczości Norwida. Lublin: Wydawnictwo KUL, 1993.
Fert, Józef F. “Vade-mecum in the Perspective of Time: Topic Outline.” Studia Norwidiana 39, English Version (2021): 35–63.
Fert, Józef. “Wstęp.” In Norwid, Vade-mecum. Edited by Józef Fert, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk and Łódź: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich—Wydawnictwo, 1990.
Fert, Józef F. Życie Cypriana Norwida: Pamiątka dwusetnej rocznicy urodzin Poety; 1821–2021 Kielce and Warszawa: Pewne Wydawnictwo and Fundacja Museion Norwid, 2020.
Fiećko, Jerzy. “Czy Mickiewicz był ‘mistycznym politykiem’”? In Mickiewicz – wieszcz i przewodnik. Editedy by Andrzej Fabianowski and Ewa Hoffmann-Piotrowska. Warszawa: Wydawnictwa UW, 2019.
Fieguth, Rolf. “Poezja w fazie krytycznej: Cykl wierszy Cypriana Norwida Vade-mecum.” Translated by Jan Gotfryd. Studia Norwidiana, nos. 3–4, (1985–1986): 13–55.
Fik, Ignacy. Uwagi nad językiem Cypriana Norwida. Kraków: Skład Główny w Kasie im. Mianowskiego, 1930.
Gomulicki, Juliusz W. “Uwagi o poezji Cypriana Norwida.” In Cyprian Norwid, Pisma wybrane. Vol. 1, Wiersze. Warszawa: PIW, 1983.
Halkiewicz-Sojak, Grażyna. Byron w twórczości Norwida. Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 1994.
Halkiewicz-Sojak, Grażyna. Wobec tajemnicy i prawdy: O Norwidowskich obrazach “całości.” Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika, 1998.
Inglot, Mieczysław. Cyprian Norwid. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1991.
Jarzyna, Anita. “Pragnienie miejsca bez brania z przestrzeni miejsca.” In Cyprian Kamil Norwid – polskość, europejskość, uniwersalizm. Edited by Danuta Dąbrowska. Szczecin: Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica, 2006.
Jastrun, Mieczysław. Gwiaździsty diament. Warszawa: PIW, 1971.
Junkiert, Maciej. Grecja i jej historia w twórczości Cypriana Norwida. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2012.
Karamucka, Magdalena. Antyczny Rzym Norwida. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2016.
Kasperski, Edward. Dyskursy romantyków: Norwid i inni. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Aspra, 2003.
Kozłowska, Anna. “Problems with Norwid’s Utterances (Not Only) in Vade-mecum: Interpretative and Methodological Remarks.” Studia Norwidiana, no. 39, English Version (2021): 93–111.
Koźmian, Jan. “Poeta kapryśnej formy.” In Mieczysław Inglot, Cyprian Norwid. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1991.
Krasuska, Anna, and Wiesław Rzońca. Parnasizm francuski a poezja Cypriana Norwida. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, 2018.
Kuczera-Chachulska, Bernadetta. “Pierwszy i ostatni cykl polskiego romantyzmu: Komunikat.” In Literackie ogniwa: Norwid i inni; Prace ofiarowane prof. Grażynie Halkiewicz-Sojak. Edited by Paulina Abriszewska, Magdalena Kowalska, Dariusz Pniewski, and Radosław Sioma. Kraków: Instytut Literatury, 2023.
Kuik-Kalinowska, Adela. Cypriana Norwida “Czarne kwiaty” i “Białe kwiaty”: Konteksty – poetyka – idee; Studium monograficzne. Słupsk: Wydawnictwo Pomorskiej Akademii Pedagogicznej, 2002.
Kuik-Kalinowska, Adela. Piórem i stylem: Norwidowskie toposy i techniki artystyczne. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2019.
Kulczycka-Saloni, Janina. Pozytywizm. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1971.
Kulczycka-Saloni, Janina, ed. Programy i dyskusje literackie okresu pozytywizmu. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum, 1985.
Lisiecka, Alicja. Norwid poeta historii. Londyn: Veritas, 1973.
Łapiński, Zdzisław. Norwid. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 1971.
Łapiński, Zdzisław. “Pieśń zwycięska: O ‘Fortepianie Szopena.’” Studia Norwidiana, nos. 12–13 (1994–1995): 137–55.
Maciejewski, Marian. “Literatura w świetle kerygmatu.” In Inspiracje religijne w literaturze. Edited by Alina Merdas. Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej, 1983.
Mackiewicz, Tomasz. “Vade-mecum Norwida jako ‘dzieło otwarte’”. In Genologia Norwida. Edited by Adela Kuik-Kalinowska. Słupsk: Pomorska Akademia Pedagogiczna, 2005.
Masłowski, Michał. “Miejsce Norwida w kulturze.” Studia Norwidiana 39 (2021): 5–36.
Melbechowska-Luty, Aleksandra. Sztukmistrz: Twórczość artystyczna i myśl o sztuce Cypriana Norwida. Warszawa: Neriton, 2001.
Merdas, Alina. Ocalony wieniec: Chrześcijaństwo Norwida na tle odrodzenia religijnego w porewolucyjnej Francji. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1995.
Mickiewicz, Adam. Ballads and Romances. Translated by Charles S. Kraszewski. London: Glagoslav Publications, 2022.
van Nieukerken, Arent. Ironiczny konceptyzm: Nowoczesna polska poezja metafizyczna w kontekście anglosaskiego modernizmu. Kraków: Universitas, 1998.
van Nieukerken, Arent. “Norwid europejski.” Studia Norwidiana, no. 11 (1993): 3–30.
van Nieukerken, Arent. Perspektywiczność sacrum: Szkice o Norwidowskim romantyzmie, Warszawa: Fundacja Centrum Międzynarodowych Badań Polonistycznych and Instytut Badań Literackich PAN, 2007.
van Nieukerken, Arent. “Vade-mecum and the Poeticization of Epistolography.” Studia Norwidiana, no. 39, English Version (2021): 65–91.
Niewczas, Łukasz, ed. Studia o “Vade-mecum” Norwida. Lublin: Katolicki Uniwersytet Lubelski, 2024.
Norwid, Cyprian. “I: Vade-mecum.” In Norwid, Poems. Translated by Danuta Borchardt. New York: Archipelago Books, 2011.
Norwid, Cyprian. “III: Socjalizm.” In Norwid, Vade-mecum. Edited by Józef Fert. Wrocław: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich—Wydawnictwo, 1990.
Norwid, Cyprian. “XI: The Pilgrim.” In Norwid, Poems. Translated by Danuta Borchardt. New York: Archipelago Books, 2011.
Norwid, Cyprian. “XIII: Larva.” In Norwid, Poems. Translated by Danuta Borchardt. New York: Archipelago Books, 2011.
Norwid, Cyprian. “XIV: Mercy.” in Norwid, Poems. Translated by Danuta Borchardt. New York: Archipelago Books, 2011.
Norwid, Cyprian. “XXVII: Mysticism.” In Norwid, Poems. Translated by Danuta Borchardt. New York: Archipelago Books, 2011.
Norwid, Cyprian. “XLII: Ideas and Truth.” In Norwid, Poems. Translated by Danuta Borchardt. New York: Archipelago Books, 2011.
Norwid Cyprian, “LXIII: Prac-czoło.” In Norwid, Vade-mecum. Edited by Józef Fert. Wrocław: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich—Wydawnictwo, 1990.
Norwid, Cyprian. “LXXX: Wielkie słowa.” In Norwid, Vade-mecum. Edited by Józef Fert. Wrocław: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich—Wydawnictwo, 1990.
Norwid Cyprian. “LXXXII: Death.” In Norwid, Poems. Translated by Danuta Borchardt. New York: Archipelago Books, 2011.
Norwid, Cyprian. “XCV: Nerves.” In Norwid, Poems. Translated by Danuta Borchardt. New York: Archipelago Books, 2011.
Norwid, Cyprian. “XCIX: Chopin’s Grand Piano.” In Norwid, Poems. Translated by Danuta Borchardt. New York: Archipelago Books, 2011.
Norwid, Cyprian. “As Introduction (Generalities).” In Norwid, Poems. Translated by Danuta Borchardt. New York: Archipelago Books, 2011.
Norwid, Cyprian. “Czasy.” In Norwid, Pisma wybrane. Vol. 1. Wiersze. Edited by Juliusz W. Gomulicki. Warszawa: PIW, 1983.
Norwid, Cyprian. “Darkness.” In Norwid, Poems—Letters—Drawings. Translated by Jerzy Peterkiewicz, Christine Brooke-Rose, and Burns Singer. Manchester: Carcanet Press, 2000.
Norwid, Cyprian Kamil. “Finis.” In Norwid, Selected Poems. Translated by Adam Czerniawski. London: Anvil Press Poetry, 2004.
Norwid, Cyprian Kamil. “Memoriał o Młodej Emigracji.” In Cyprian N o r w i d, “Memoriał o Młodej Emigracji: W odpowiedzi na zapytanie Szanownego P. Gałęzowskiego”. In Cyprian Norwid, Pisma wybrane. Edited by Juliusz W. Gomulicki. Vol. 4. Proza. Warszawa: PIW, 1983.
Norwid, Cyprian. “Pierścień Wielkiej Damy, czyli Ex-machina Durejko: Tragedia w trzech aktach.” In Norwid, Pisma wybrane. Edited by Juliusz W. Gomulicki. Vol. 3. Dramaty. Warszawa: PIW, 1985.
Norwid, Cyprian. Pisma wszystkie. Vols. 1–14. Edited by Juliusz W. Gomulicki. Warszawa: PIW, 1971–1976.
Norwid, Cyprian. Pisma zebrane. Edited by Zenon Przesmycki. Warszawa and Kraków: J. Mortkowicz, 1911.
Norwid, Cyprian. Poems. Translated by Danuta Borchardt. New York: Archipelago Books, 2011.
Norwid, Cyprian. Poezje: Poems. Translated by Adam Czerniawski. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1986.
Norwid, Cyprian. “Posąg i obuwie.” In Norwid, Pisma wybrane. Vol. 1. Wiersze. Edited by Juliusz W. Gomulicki. Warszawa: PIW, 1983.
Norwid, Cyprian. “Quidam.” In Norwid, Poems. Translated by Danuta Borchardt. New York: Archipelago Books, 2011.
Norwid, Cyprian. Selected Poems. Translated by Adam Czerniawski. London: Anvil Press Poetry 2004.
Norwid, Cyprian. “To Bem’s Memory—a Funeral Rhapsody.” In Norwid, Poems. Translated by Danuta Borchardt. New York: Archipelago Books, 2011.
Norwid, Cyprian. Vade-mecum. Edited by Józef Fert. Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich—Wydawnictwo, 1990.
Norwid, Cyprian. Vade-mecum. Edited by Józef Fert. Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 2003.
Norwid, Cyprian. Vade-mecum. Edited by Józef Fert. Lublin, Towarzystwo Naukowe KUL, 2004.
Norwid, Cyprian. Vade-mecum. Edited by Juliusz W. Gomulicki. Warszawa: PIW, 1962.
Norwid, Cyprian K. Vade-mecum. Edited by Kazimierz Sowiński. Tunbridge Wells: Oficyna Poetów i Malarzy, 1953.
Norwid, Cyprian. Vade-mecum. Translated by Christophe Jeżewski et al. Paris: Noir sur Blanc, 2004.
Norwid, Cyprian K. Vade-mecum: Gedichtzyklus. Translated by Peter Gehrisch. Leipzig: Leipziger Literaturverlag, 2017.
Norwid, Cyprian. Vade-mecum: Podobizna autografu. Edited by Wacław Borowy. Warszawa: Towarzystwo Naukowe Warszawskie, 1947.
Norwid, Cyprian. Wëbróné wierzte. Translated by Ida Czajinô and Janusz Mamelsczi. Warszawa: Wydawnictwo Pewne, 2021.
Norwid, Cyprian. “Wierny portret.” In Norwid. Pisma wszystkie. Vol. 2. Wiersze, part 2. Edited by Juliusz W. Gomulicki. Warszawa: PIW, 1971.
[Norwid, Cyprian]. Wszystkie pisma Cypriana Norwida po dziś w całości lub fragmentach odszukane. Edited by Zenon Przesmycki. Warszawa: Zenon Przesmycki, 1937.
Plucińska, Dorota. Sentencjonalność w poezji i prozie Cypriana Norwida: O “Vade-mecum” i “trylogii włoskiej.”. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2005.
Przesmycki, Zenon. “Prospekt.” In Przesmycki, Wybór pism krytycznych. Edited by Ewa Korzeniewska. Vol. 2. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1967.
Puzynina, Jadwiga. Słowo Norwida. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1990.
Puzynina, Jadwiga. „Język – interpretacja – przekład. Na materiale “Vade-mecum” tłumaczonego na język niemiecki przez Rolfa Fiegutha”, Studia Norwidiana, no. 11 (1993): 31–51.
Rzepczyński, Sławomir. O Norwidzie: Syntezy i zbliżenia. Słupsk: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pomorskiego, 2017.
Rzepczyński, Sławomir. Wokół nowel “włoskich” Norwida: Z zagadnień komunikacji literackiej. Słupsk: Wyższa Szkoła Pedagogiczna, 1996.
Rzońca, Wiesław. “Cyprian Norwid wobec wieszczów romantycznych.” In Cyprian Kamil Norwid – polskość, europejskość, uniwersalizm. Edited by Danuta Dąbrowska. Szczecin: Książnica Pomorska, 2006.
Rzońca, Wiesław. Norwid a romantyzm polski. Warszawa: Wydawnictwo Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, 2005.
Rzońca, Wiesław. Norwid – poeta pisma: Próba dekonstrukcji dzieła. Warszawa: Semper, 1995.
Rzońca, Wiesław. Postmodernizm Norwida – na tle symbolizmu literackiego XIX wieku. Warszawa: Wydawnictwo Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, 2013.
Samsel, Karol. Inwalida intencji: Studia o Norwidzie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 2017.
Samsel, Karol. “Persona liryczna w wierszach Cypriana Norwida i Emily Dickinson.” Przegląd Humanistyczny, no. 4 (2017): 93–101.
Samsel, Karol. “Vade-mecum vis-à-vis the English-Language Poetry Cycles of the Second Half of the 19th century.” Studia Norwidiana, no. 39, English Version (2021): 112–34.
Sawicki, Stefan. “Drugie Amen Norwida.” In Wartość – Sacrum – Norwid: Studia i szkice aksjologicznoliterackie. Lublin: Wydawnictwo KUL, 1994.
Sawicki, Stefan. Norwida walka z formą. Warszawa: PIW, 1986.
Sawicki, Stefan. “Sacrum w badaniach literatury.” In Wartość – Sacrum – Norwid: Studia i szkice aksjologicznoliterackie. Lublin: Wydawnictwo KUL, 1994.
Skubalanka, Teresa. Mickiewicz, Słowacki, Norwid. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 1997.
Stefanowska, Zofia. Norwidowski romantyzm. In Mieczysław Inglot, Cyprian Norwid. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1991.
Stefanowska, Zofia. Strona romantyków: Studia o Norwidzie. Lublin: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego KUL, 1993.
Stróżewski, Władysław. “Chopin i Norwid.” In Stróżewski, Wokół piękna: Szkice z estetyki. Kraków: Universitas, 2002.
Studia Norwidiana. https://repozytorium.kul.pl/communities/276f19be-01d2-4efe-8a18-4485be137009.
Szturc, Włodzimierz. Archeologia wyobraźni: Studia o Słowackim i Norwidzie. Kraków: Universitas, 2001.
Śliwiński, Marian. Norwid wobec antyczno-średniowiecznej tradycji uniwersalizmu europejskiego. Słupsk: Wyższa Szkoła Pedagogiczna, 1992.
Śniedziewski, Piotr. Mallarmé – Norwid: Milczenie i poetycki modernizm we Francji oraz w Polsce. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2008.
Tomkowski, Jan. Mój pozytywizm. Warszawa: Instytut Badań Literackich, 1993.
Trznadel, Jacek. Czytanie Norwida: Próby. Warszawa: PIW, 1978.
Witkowska, Alina. Mickiewicz: Słowo i czyn. Warszawa: PWN, 1986.
Woźniewska-Działak, Magdalena. Poematy narracyjne Cypriana Norwida: Konteksty literacko-kulturalne, estetyka, myśl. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2014.
Wyka, Kazimierz. Cyprian Norwid: Poeta i sztukmistrz. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1948.
Ziołowicz, Agnieszka. “Paths of Virtue in Vade-mecum: Cyprian Norwid’s Poetic Aretology.” Studia Norwidiana, no. 39, English Version (2021): 5–34.
