„Gdy piórem kieruje tęsknota”… Obyczaj i wiara w „Roku polskim” Zofii Kossak

Grzegorz GŁĄB

Abstrakt

Rok polski odczytywany jest najczęściej jako dzieło będące skarbnicą polskiej obyczajowości, kultury i tradycji religijnej – poetycki kalendarz o układzie odpowiadającym cyklicznemu porządkowi miesięcy i zmianom zachodzącym w przyrodzie. Autor artykułu stawia tezę, że niezwykłość dzieła Kossak nie wynika wyłącznie z tego, że jest ono emocjonalnym i zmysłowym zapisem-obrazem charakterystycznych dla danej pory roku obrzędów, podań i wierzeń czy też kroniką przeszłości z wbudowaną w nią pamięcią o rodzimym – polskim przeżywaniu czasu, ale przede wszystkim literacką pielgrzymką, odnajdywaniem istoty życia ukrytej w chrześcijańskiej tradycji liturgicznej. Dla Zofii Kossak tytułowy „rok polski” to rok liturgiczny, który w literackiej wizji pisarki jawi się nie tylko jako zbiór obrzędów i celebracji, ale również jako temat teologicznych rozważań, a nawet duchowej kontemplacji. Stąd dopuszczalność wielorakich i zróżnicowanych odczytań utworu, którego treść można odkodowywać zarówno w kontekście roku kalendarzowego, jak i w perspektywie głębszej, chrześcijańskiej, sakrologicznej.