Powinność czy decyzja? Spór Tadeusza Stycznia z Mieczysławem A. Krąpcem o metafizyczno-antropologiczne podstawy moralności
Tomasz DUMA
Katedra Metafizyki, Instytut Filozofii, Wydział Filozofii, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-6313-0588
Abstrakt
Autor przedstawia dyskusję dwóch filozofów z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Tadeusza Stycznia i Mieczysława A. Krąpca na temat przedmiotu etyki. W pierwszej części ukazane zostało stanowisko Stycznia, który za przedmiot etyki uważa powinność moralną, leżącą u podstaw normy moralności, a w konsekwencji rozstrzygającą o całej koncepcji etyki, którą można nazwać etyką personalistyczną – ze względu na szczególną w niej rangę powinności wobec osoby z racji jej bycia osobą. Obok tego omówione zostały także podstawy antropologiczno-metafizyczne tego rodzaju etyki, a także zarzuty sformułowane wobec niej przez Krąpca. W części drugiej przedstawiona została propozycja etyki wypracowana przez Krąpca, w której centralną rolę odgrywa akt decyzyjny, leżący u podstaw ludzkiego działania, będący swego rodzaju bytem moralnym, jako że już w momencie decyzji dokonuje się jej ocena moralna ze względu na odniesienie sądu praktycznego do sądu teoretycznego, czyli do „prawdy o moim dobru”. Poza tym ukazane zostały podstawy antropologiczno-etyczne tej propozycji, nazwanej przez komentatorów etyką metafizyczną, jak też zarzuty wobec tej propozycji, jakie sformułował Styczeń. W ramach zakończenia przedstawiono kilka uwag uwydatniających komplementarność obydwu ujęć.
Słowa kluczowe:
czyn, decyzja, działanie, etyka, moralność, norma, powinnośćBibliografia
Andrzejuk, Artur. “Mieczysław A. Krąpiec: Teoria moralności jako metafizyka ‘bytu moralnego.’” In Andrzejuk, Prawda o dobru: Problem filozoficznych podstaw etyki tomistycznej. Warszawa: Wydawnictwo UKSW, 2000.
Bakies, Bogdan. “Wokół koncepcji etyki Stycznia.” Roczniki Filozoficzne 29, no. 2 (1981): 129–35.
Bednarski, Feliks. “‘Osobie jako osobie należna jest od osoby jako osoby afirmacja.’” Roczniki Filozoficzne 29, no. 2 (1981): 112–17.
Biesaga, Tadeusz. Dietricha von Hildebranda epistemologiczno-ontologiczne podstawy etyki. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 1989.
Biesaga, Tadeusz. Spór o normę moralności. Kraków: Wydawnictwo Naukowe PAT, 1998.
Chudy, Wojciech. “Spór w szkole lubelskiej o podstawy i punkt wyjścia etyki.” Roczniki Filozoficzne 45, no. 1 (1997): 200–210.
Herbut, Józef. “Auto-informacja auto-imperatywem? Krótki komentarz (z licznymi wątpliwościami) do artykułu Tadeusza Stycznia ‘Etyka jako antropologia normatywna.’” Roczniki Filozoficzne 45–46, no. 2 (1997–1998): 39–49.
Inlender, Bogusław. “Etyka jako teoria powinności moralnej.” Roczniki Filozoficzne 29, no. 2 (1981): 118–23.
Kaczyński, Edward. “Etica del dovere o etica della decisione? Controversia tra T. Styczeń e A. Krąpiec.” Angelicum 70, no. 4 (1993): 523–44.
Kaczyński, Edward. “Etyka powinności czy etyka decyzji? Spór T. Stycznia z A. Krąpcem: Próba zrozumienia.” Studia Theologica Varsaviensia 29, no. 2 (1991): 61–77.
Kaczyński, Edward. “Kilka uwag na marginesie propozycji etyki ks. prof. Tadeusza Stycznia.” Roczniki Filozoficzne 29, no. 2 (1981): 124–28.
Kaczyński, Edward. „Verita sul bene” nella morale: Alcuni temi di morale fondamentale. Roma: Millennium Romae, 1998.
Krajewski, Kazimierz. Etyka jako filozofia pierwsza: Doświadczenie normatywnej mocy prawdy źródłem i podstawą etyki. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2006.
Krajewski, Kazimierz. “Integralny charakter doświadczenia moralnego według Tadeusza Stycznia a idea etyki jako filozofii pierwszej.” Ethos 31, no. 2 (122) (2018): 333–45.
Krajewski, Kazimierz. “Od sądu powinnościowego do ‘Primum ethicum et primum anthropologicum convertuntur.’ O dwóch sensach autonomii etyki według Tadeusza Stycznia SDS.” Ethos 29, no. 3 (115) (2016): 297–317.
Krajewski, Kazimierz. “Personalizm etyczny ks. Tadeusza Stycznia.” In W kręgu inspiracji personalizmu etycznego: Ślipko – Tischner – Styczeń. Edited by Piotr Duchliński. Kraków: WAM, 2012.
Krajewski, Kazimierz. “Prawda jako podstawa etyki w myśli Księdza Tadeusza Stycznia.” Ethos 24, no. 3 (95) (2011): 135–49.
Krajewski, Kazimierz. “Racjonalność etycznego personalizmu.” In Spór o prawdę. Edited by Andrzej Maryniarczyk et al. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2011.
Krąpiec, Mieczysław Albert. “Decyzja – bytem moralnym.” Roczniki Filozoficzne 31, no. 2 (1983): 47–65.
Krąpiec, Mieczysław A. Ja-człowiek. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL, 1991.
Krąpiec, Mieczysław A. Ludzka wolność i jej granice. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL, 2000.
Krąpiec, Mieczysław Albert. “O obiektywne podstawy moralności.” Roczniki Filozoficzne 32, no. 2 (1984): 187–94.
Krąpiec, Mieczysław Albert. “O rozumienie bytu moralnego: W odpowiedzi na krytykę mego artykułu ‘Decyzja – bytem moralnym’ kolegom T. Styczniowi i A. Szostkowi.” Roczniki Filozoficzne 31, no. 2 (1983): 91–102.
Krąpiec, Mieczysław A. “Przeżycie moralne a etyka.” Znak 17, no. 9 (135) (1965): 1129–46.
Moń, Ryszard. “Wielowymiarowość ludzkich decyzji.” In W nurcie personalizmu etycznego: Studia dedykowane Księdzu Profesorowi Tadeuszowi Biesadze SDB dla upamiętnienia jego pracy naukowej na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie i w Akademii Ignatianum w Krakowie. Edited by Grzegorz Hołub and Piotr Duchliński. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Ignatianum, 2023.
Paszyński, Jarosław. “O co chodzi w etyce?” Człowiek w Kulturze, nos. 4–5 (1995): 147–53.
Stępień, Antoni Bazyli. Wstęp do filozofii. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL, 1985.
Styczeń, Tadeusz. ABC etyki. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL, 1981.
Styczeń, Tadeusz. “Człowiek w polu odpowiedzialności za siebie i drugich.” Communio 2, no. 2 (8) (1982): 45–69.
Styczeń, Tadeusz. “Dlaczego Bóg Chlebem? Etyka a teologia moralna: Między doświadczeniem winy a Objawieniem Odkupiciela.” Ethos 11, nos. 1–2 (41–42) (1998): 31–60.
Styczeń, Tadeusz. “Etyka czy etyki?” Roczniki Filozoficzne 29, no. 2 (1981): 90–111.
Styczeń, Tadeusz. “Etyka jako antropologia normatywna: W sprawie epistemologicznie zasadanego i metodologicznie poprawnego punktu wyjścia etyki, czyli od stwierdzenia ‘Jest tak’ – ‘Nie jest tak’ do naczelnej zasady etycznej; Quaestio disputata.” Roczniki Filozoficzne 45–46, no. 2 (1997–1998): 5–38.
Styczeń, Tadeusz. “Moralność – wyróżnik człowieka.” In Styczeń, Dzieła zebrane. Edited by Alfred Marek Wierzbicki. Vol. 3. Objawiać osobę. Edited by Alfred Marek Wierzbicki. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL and Instytut Jana Pawła II KUL, 2013.
Styczeń, Tadeusz. “Normatywna moc prawdy, czyli być sobą to przekraczać siebie (w nawiązaniu do Karola Wojtyły etyki jako antropologii normatywnej).” In Racjonalność w etyce: Normatywna moc prawdy. Edited by Kazimierz Krajewski. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2007.
Styczeń, Tadeusz. “O przedmiocie etyki i o etyce.” Roczniki Filozoficzne 32, no. 2 (1984): 167–85.
Styczeń, Tadeusz. “Prawda o człowieku a etyka.” Roczniki Filozoficzne 30, no. 2 (1982): 41–95.
Styczeń, Tadeusz. Problem możliwości etyki jako empirycznie uprawomocnionej i ogólnie ważnej teorii moralności: Studium metaetyczne. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 1972.
Styczeń, Tadeusz. “Spór z eudajmonizmem czy o eudajmonizm w etyce?” Roczniki Filozoficzne 31, no. 2 (1983): 67–76.
Szostek, Andrzej. “Filozoficzne implikacje obiektywizmu w etyce.” Roczniki Filozoficzne 37–38, no. 2 (1989–1990): 7–20.
Szostek, Andrzej. “Jeszcze o specyfice wartości moralnej: Na marginesie artykułu M. A. Krąpca ‘Decyzja – bytem moralnym.’” Roczniki Filozoficzne 31, no. 2 (1983): 77–89.
Szostek, Andrzej. “Wokół afirmacji osoby: Próby uściśleń inspirowane dyskusją nad koncepcją etyki ks. Tadeusza Stycznia.” Roczniki Filozoficzne 32, no. 2 (1984): 149–66.
Szostek, Andrzej. Wokół godności, prawdy i miłości: Rozważania etyka. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL, 1995.
Wawrzyniak, Andrzej. “Uwagi nie-etyka.” Roczniki Filozoficzne 31, no. 2 (1983): 103–4.
Woroniecki, Jacek. Katolicka etyka wychowawcza. Vol. 1. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL, 1986.
Katedra Metafizyki, Instytut Filozofii, Wydział Filozofii, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin https://orcid.org/0000-0002-6313-0588
