Uniwersalne kryterium oceny systemów społeczno-gospodarczych. Jana Pawła II koncepcja praw człowieka
Stanisław FEL
Katedra Katolickiej Nauki Społecznej i Socjologii Moralności, Instytut Nauk Socjologicznych, Wydział Nauk Społecznych, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin , Polskahttps://orcid.org/0000-0003-3975-665X
Abstrakt
Celem artykułu jest rekonstrukcja Jana Pawła II idei uniwersalnych praw człowieka, zarysowanie podejścia Papieża, kluczowych tez koncepcyjnych oraz wkładu w budowanie i promowanie skuteczniejszych form ochrony tych praw na tle współczesnego kryzysu uniwersalności praw osoby ludzkiej. Poglądy Karola Wojtyły – Jana Pawła II zakorzenione w ukształtowanej przez chrześcijaństwo polskiej tradycji intelektualnej krystalizowały się w procesie badań naukowych prowadzonych przez niego na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim i w jego osobistym zaangażowaniu w ochronę praw człowieka. Papież uczynił osobę ludzką i jej prawa ideą przewodnią swojego nauczania społecznego i globalnej działalności pastoralnej. Rozwinięta przez niego koncepcja osoby ludzkiej i jej niezbywalnej godności determinuje komplementarne rozumienie wszystkich praw człowieka, niezależnie od kontekstów ideologicznych i politycznych. Poprzez swoje zaangażowanie w upowszechnienie tej koncepcji, Jan Paweł II współkształtował międzynarodowe standardy ochrony praw człowieka, a skala jego wkładu w rozwój ich teorii i ochronę stanowi przesłankę do nazywania go „Papieżem praw człowieka”. Rozwinięta przez niego idea uniwersalnych praw człowieka jest ważnym punktem odniesienia dla współczesnych dążeń do ich zasadniczej reinterpretacji.
Słowa kluczowe:
Jan Paweł II, prawa człowieka, godność osoby ludzkiej, doktryna społeczna KościołaBibliografia
BIBLIOGRAFIA / BIBLIOGRAPHY
Araujo, Robert John. “John Paul II and the Rule of Law: Bringing Order to International Disorder.” Journal of Catholic Legal Studies 45, no. 2 (2006): 293–320.
Benedict XVI, Joseph Ratzinger, “The Multiplication of Rights and the Destruction of the Concept of Law.” In Benedict XVI, Faith and Politics. Selected Writings. Translated by Michael J. Miller et al. San Francisco: Ignatius Press, 2018.
Beyer, Gerald J. “Jan XXIII i Jan Paweł II: Papieże praw człowieka.” Ethos: Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL 27, no. 2 (106) (2014): 92–137.
Clark, Meghan J. The Vision of Catholic Social Thought: The Virtue of Solidarity and the Praxis of Human Rights. Minneapolis: Fortress Press, 2014.
Coughlin, John J. “Pope John Paul II and the Dignity of the Human Being.” Harvard Journal of Law & Public Policy 27, no. 1 (2003): 65–80.
Cross, Frank B. “The Relevance of Law in Human Rights Protection.” International Review of Law and Economics 19, no. 1 (1999): 87–98.
Dearing, Albin. “Human Dignity: The Right to Be a Person.” In Dearing, Justice for Victims of Crime: Human Dignity as the Foundation of Criminal Justice in Europe. Cham: Springer International Publishing, 2017.
Donnelly, Jack. “Third Generation Rights.” In Peoples and Minorities in International Law. Edited by Catherine Brölmann, René Lefeber, and Marjoleine Zieck. Nijhoff: Brill, 1993, p. 119–150.
Dulles, Avery. “John Paul II on Religious Freedom: Themes from Vatican II.” The Thomist: A Speculative Quarterly Review 65, no. 2 (2001): 161–78.
Fel, Stanisław. “John Paul and Human Rigths.” In De Revolutionibus Orbium Populorum Ioannis Pauli II: The Pope Against Social Exclusion. Edited by Krzysztof Pilarczyk and Grzegorz Sokołowski. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2015.
Fel Stanisław. “Katolicka nauka społeczna.” In Filozofia społeczna. Part 1. Edited by Stanislaw Janeczek and Anna Starościc. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2022.
Gierycz, Michał. “Anthropological Shift? EU Human Rights’ Anthropology in View of Life and Family.” Prudentia Iuris 89 (2020): 49–86.
Gierycz, Michał. “The Crisis of Human Rights. On the Importance and Timeliness of their Catholic Critique.” Chrześcijaństwo – Świat – Polityka 28 (2024): 74–92.
Glendon, Mary Ann. A World Made New: Eleanor Roosevelt and the Universal Declaration of Human Rights. New York: Random House Trade Paperbacks, 2002.
Hanson, Eric O. The Catholic Church in World Politics. Princeton: Princeton University Press, 1987.
Hittinger, John P. “Pope John Paul II on Church, State, and the Ground of Religious Freedom.” In The Palgrave Handbook of Religion and State. Vol. 1. Theoretical Perspectives. Edited by Shannon Holzer. Cham: Springer International Publishing, 2013.
Hollenbach, David. The Common Good and Christian Ethics. Cambridge: Cambridge University Press, 2002.
Hug, Simon. “Dealing With Human Rights in International Organizations.” Journal of Human Rights 15, no. 1 (2016): 21–39.
Hułas, Maciej. Decydować samemu: Sfera publiczna jako locus autonomii według Jürgena Habermasa. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2019.
Jan XXIII, Encyklika Pacem in terris. Opoka, https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_xxiii/encykliki/pacem_in_terris_11041963.html.
Jan Paweł II. Address at the 68 Plenary Session of the International Labour Organization. Geneve, June 15, 1982. L’Osservatore Romano: The Polish Edition 2, nos. 7–8 (31–32) (1988): 3–5.
Jan Paweł II. Encyclical Letter Centesimus Annus. The Holy See, https://www.vatican.va/content/john-paul-ii/pl/encyclicals/documents/hf_jp-ii_enc_01051991_centesimus-annus.html.
Jan Paweł II. Encyclical Letter Evangelium Vitae. The Holy See, https://www.vatican.va/content/john-paul-ii/pl/encyclicals/documents/hf_jp-ii_enc_25031995_evangelium-vitae.html
Jan Paweł II. Encyclical Letter Laborem Exercens. The Holy See, https://www.vatican.va/content/john-paul-ii/pl/encyclicals/documents/hf_jp-ii_enc_14091981_laborem-exercens.html.
Jan Paweł II. Encyclical Letter Redemptor Hominis. The Holy See, https://www.vatican.va/content/john-paul-ii/pl/encyclicals/documents/hf_jp-ii_enc_04031979_redemptor-hominis.html.
Jan Paweł II. Encyclical Letter Veritatis Splendor. The Holy See, https://www.vatican.va/content/john-paul-ii/pl/encyclicals/documents/hf_jp-ii_enc_06081993_veritatis-splendor.html.
Jan Pawel II. „Godność osoby ludzkiej fundamentem sprawiedliwości i pokoju.: Address at the 34th Session of the General Assembly of the United Nations. New York, October 2, 1979. In Jan Paweł II, Nauczanie papieskie. Vol. 2. Part 2 (1979). Edited by Eugeniusz Weron and Antoni Jaroch. Poznań: Pallottinum, 1992.
Jan Paweł II. “Od praw człowieka do praw narodów.” Address to the General Assembly of the United Nations, New York, October 5, 1995). L’Osservatore Romano: The Polish Edition 16, nos. 11–12 (178) (1995): 3–5.
Jan Paweł II. Orędzie na XXXII Światowy Dzień Pokoju 1 stycznia 1999 roku. The Holy See, https://www.vatican.va/content/john-paul-ii/pl/messages/peace/documents/hf_jp-ii_mes_14121998_xxxii-world-day-for-peace.html.
Jan Paweł II. Orędzie na Światowy Dzień Pokoju 1 stycznia 2000 roku. Opoka, https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/przemowienia/dzien_pokoju_01012000.html.
Jan Paweł II. “Poszanownanie mniejszości warunkiem pokoju: Orędzie na XXII Światowy Dzień Pokoju 1 stycznia 1989.” L’Osservatore Romano: The Polish Edition 9, no. 12 (109) (1988): 1, 32.
Jan Paweł II. “Przemówienie w siedzibie Komisji i Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu: 8 października 1988.” In Przemówienia i homilie Ojca Świętego Jana Pawła II. Selected by Janusz Poniewierski. Kraków: Znak, 1997.
Jasudowicz, Tadeusz. “Człowiek, jego prawa i obowiązki w nauczaniu Pawła Włodkowica.” Toruński Rocznik Praw Człowieka i Pokoju 1, no. 1 (1992): 131–49.
[John Paul II]. “Pope John Paul II on Contemporary Development.” Population and Development Review 17, no. 3 (1991): 553–61.
[John Paul II]. “Pope John Paul II on Human Rights and Population.” Population and Development Review 5, no. 4 (1979): 747–54.
Kupny, Józef. ”Jana Pawła II prakseologia pokoju.” Roczniki Nauk Społecznych 26, no. 1 (1998): 137–55.
Lewandowski, Jerzy. “The Urgency for Peace in Teachings of John Paul II.” The Person and the Challenges: The Journal of Theology, Education, Canon Law and Social Studies Inspired by Pope John Paul II 4, no. 1 (2014): 37–49.
Makowski, Paweł Adam. “In the Light of John Paul II’s Teaching: Diplomacy’s Moral Duty is Respect for Human Rights.” Rocznik Teologii Katolickiej 16, no. 1 (2017): 111–39.
Mannion, Gerard, ed. The Vision of John Paul II: Assessing His Thought and Influence. Collegeville, Minnesota: Liturgical Press, 2008.
Mariański, Janusz. “Godność ludzka jako wartość i sposoby jej uzasadniania w opinii młodzieży.” Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II 62, no. 4 (2019): 5–29.
Martino, Renato Raffaele, “John Paul II and the International Order: Human Rights and the Nature of the Human Person.” Notre Dame Journal of Law, Ethics & Public Policy 21, no. 1 (2007): 51–69.
Mazurek, Franciszek Janusz. Godność osoby ludzkiej podstawą praw człowieka. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL, 2001.
Mazurek, Franciszek Janusz. “Uniwersalność praw i obowiązków człowieka.” Roczniki Nauk Społecznych 18, no. 1 (1990): 149–166.
Modras, Ronald. ”Karol Wojtyła the Philosopher.” In The Vision of John Paul II. Edited by John S. Grabowski. Collegeville, Minnesota: Liturgical Press, 2008.
Moyn, Samuel. Christian Human Rights. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2015.
Olizar, Isabel. “John Paul II: Dialogue with Muslims and the Question of Religious Freedom.” The Downside Review 139, no. 4 (2021): 195–208.
Piechowiak, Marek. “Sprawiedliwość a prawo w nauczaniu Jana Pawła II.” Przegląd Tomistyczny: Filozofia – Teologia – Kultura Duchowa Średniowiecza 20 (2014): 209–37.
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka. Biblioteka Sejmowa, https://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/onz/1948.html.
Puppinck, Grégor. Degeneracja praw człowieka. Translated by Marcin Kulczyk. Kraków: Ośrodek Myśli Politycznej, 2021.
Raz, Joseph. “Human Rights without Foundations.” In The Philosophy of International Law. Edited by Samantha Besson and John Tasioulas. Oxford: Oxford University Press, 2010.
Smith, Janet E. “The Universality of Natural Law and the Irreducibility of Personalism.” Nova et Vetera 11, no. 4 (2013): 1229–1247.
Ssenyonjo, Manisuli, “The Applicability of International Human Rights Law to Non-State Actors: What Relevance to Economic, Social and Cultural Rights?” International Journal of Human Rights 12, no. 1 (2008): 725–760.
Tasioulas, John. “On the Nature of Human Rights.” In The Philosophy of Human Rights. Edited by Gerhard Ernst and Jan-Christoph Heilinger. Göttingen: De Gruyter, 2012.
Tondini, Govanni. “Man and Work according to the Social Doctrine of the Church, Particularly in the Thought of John Paul II.” International Journal of Social Economics 25, no. 11–12 (1998): 1640–1657.
Tranzillo, Jeffrey. John Paul II on the Vulnerable. Washington: The Catholic University of America Press, 2013.
Vasak, Karel. “Human Rights: A Thirty-Year Struggle; The Sustained Efforts to Give Force of Law to the Universal Declaration of Human Rights.” UNESCO Courier 30, no. 11 (1977): 29–32.
Wagner, William J. “Universal Human Rights, the United Nations, and the Telos of Human Dignity.” Ave Maria Law Review 3, no 1 (2005): 197–226.
Weigel, George. Świadek nadziei: Biografia papieża Jana Pawła II. Translated by Maria Tarnowska et al. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2007.
Wierzbicki, Alfred Marek. Osoba i moralność: Personalizm w etyce Karola Wojtyły i Tadeusza Stycznia. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2021.
Wojtyła, Karol. “Osoba i czyn” oraz inne studia antropologiczne. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2021.
Katedra Katolickiej Nauki Społecznej i Socjologii Moralności, Instytut Nauk Socjologicznych, Wydział Nauk Społecznych, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin https://orcid.org/0000-0003-3975-665X
