„Nie będę się wstydził osłonić przyjaciela” (Syr 22, 25). Przyjaźń w biblijnych tradycjach Starego Testamentu

Ks. Dariusz DZIADOSZ

Abstrakt

Przyjaźń w sensie biblijnym to relacja oparta na potrzebie wzajemnej bliskości osób, które dostrzegają w sobie nawzajem pewne atrakcyjne dobro i pragną się tym dobrem ze sobą dzielić. Cechą szczególną przyjaźni jest nie tylko pragnienie dobra przyjaciela, ale aktywne działanie na rzecz osiągnięcia tego dobra i – ze względu na uczucie żywione wobec przyjaciela – odczuwanie radości, jeśli dobro to zostaje osiągnięte. Przyjaciół łączą zainteresowania, cele, troski i obowiązki.

Chociaż w licznych biblijnych tradycjach zdawano sobie sprawę, że przyjaźń ubogaca ludzkie życie, wątek przyjaźni jako przedmiot poważnej debaty teologicznej – w przeciwieństwie do literatury greckiej i rzymskiej – nie jest w Biblii rozwijany. Tam, gdzie dominuje pojęcie przymierza, naturalne przyciąganie i osobiste preferencje jako podstawy relacji między osobami wydają się mniej istotne niż obowiązki, których źródłem jest przymierze.

Korzyści i wymogi związane z przyjaźnią należą do tematów, które podejmuje tradycja mądrościowa, przede wszystkim Księga Przysłów i Księga Koheleta. Jako cechy prawdziwego przyjaciela mędrzec podkreśla lojalność i wytrwałość (zob. Prz 17, 17; 18, 24; Koh 6, 14-16), ale ostrzega, że sytuacja ubóstwa czy przeciwności losu często weryfikują przyjaźń i ukazują, że ludzie są przyjaciółmi jedynie z nazwy (zob. (Prz 19, 4.6-7; Koh 12, 9; 13, 21; 37, 4-5).

Całą biblijną opowieść o zbawieniu można jednak zasadnie odczytywać jako kronikę Bożej miłości do człowieka, polegającej na przyjaznym z nim obcowaniu. Stwarzając ludzi na swój obraz i niosąc im pomoc poprzez swoją łaskę, Bóg powołuje ich do wzajemnej przyjaźni między sobą oraz do przyjaźni z Bogiem. Przymierze, które Bóg zawiera z Izraelem jest wyrazem zarówno uczucia i bliskości, które są charakterystyczne dla przyjaźni, a także oczekiwań i obowiązków, które należą do jej istoty.