O krytyce kerygmatycznej bez entuzjazmu

Maciej NOWAK

Abstrakt

Tekst poświęcony jest kerygmatycznej interpretacji literatury – za jej twórcę i najwybitniejszego reprezentanta uważa się Mariana Maciejewskiego. Koncepcję Maciejewskiego sytuuje autor w kontekście tak zwanej lubelskiej szkoły badania sacrum w literaturze. Reprezentują ją przede wszystkim prace Stefana Sawickiego i Marii Jasińskiej-Wojtkowskiej. Pomysł krytyki kerygmatycznej zrodził się w kręgu wspólnot neokatechumenalnych. Swoisty duchowy trening, stanowiący podstawę ich funkcjonowania, staje się gwarantem uzyskania „szczególnych dyspozycji hermeneutycznych”. Badacze pozbawieni tego typu przygotowania, wyłączeni są spośród grona osób mogących sięgnąć po metodę propagowaną przez Maciejewskiego i kontynuatorów jego myśli. Stąd teza autora o świadomym i metodycznie zaplanowanym ekskluzywizmie tej metody hermeneutycznej. W odróżnieniu od propozycji Jasińskiej i Sawickiego, Maciejewski nie proponuje metody badania tekstu o komponencie sakralnym, ale projektuje pewien sposób lektury o charakterze praktycznym (czynnym). Stąd pragmatyczne nachylenie tekstów powstających w tym nurcie. W tym wypadku mamy także do czynienia z odmianą krytyki tożsamościowej – budującej i spajającej wspólnotę „kaznodziejów” oraz „seminarzystów”. Toteż o ile badaczom sacrum w literaturze przyświecają cele poznawcze i nie mają oni ambicji przekraczania granic nauki o literaturze, o tyle szkoła krytyki kerygmatycznej skupia się na realizacji celów pragmatycznych i śmiało wchodzi na teren katechezy, duszpasterstwa i teologii. Zatem krytyka kerygmatyczna nie powinna być mylona z badaniami nad relacją między literaturą a religią, jakie ukonstytuowały się już w poważny nurt polskiego literaturoznawstwa. Przede wszystkim dlatego, iż nie stawia sobie celów poznawczych, ale praktyczne, zdefiniowane przez ruch neokatechumenalny. W mniemaniu autora nie ma powodów, aby przenosić ten typ krytyki na teren uniwersyteckiej polonistyki i tam przedstawiać go jako jeden z możliwych sposób badania związków literatury z religią.