Implementation of Citizens' Budgets in Poland - Analysis of Selected Experiences of Local Government Units
Abstract
The citizens' budget, als known as the participatory budget, has been implemented in Poland since 2011, when it was first introduced in the city of Sopot. Since then, this mechanism has gained considerable popularity and has been adopted by numerous local government units. In 2018, ther was a significant legal change, as a result of which the citizens' budget became an obligatory element of management in cities with county rights, losing its hitherto optional character. This article attempts to analyse the differences in the organisation and implementation of citizens' budgets in selected local government units in Poland. Both procedural and structural diferences that affect the effectiveness of this instrument of social participation are under consideration. Factors determining different implementation practices resulting from local conditions and the specifics of individual local government units are indicated.
Keywords:
citizens' budget , local government, social participation, implementation, local legislation, local governments units, public administrationReferences
Bartlett, T., D. Schugurensky (2021), Reinventing Freire in the 21st Century: Citizenship Education, Student Voice and School Participatory Budgeting. „Current Issues in Comparative Education” 23(2): 55–79. DOI: 0000-0002-7271-944X.
Bartlett, T., D. Schugurensky (2024), Inclusive Civic Education and School Democracy Through Participatory Budgeting, „Education, Citizenship and Social Justice” 19(3): 362–380. DOI: 10.1177/17461979231160701.
Cabannes, Y. (2004), Participatory Budgeting: A Significant Contribution to Participatory Democracy, „Environment and Urbanization” 16(1): 27–46. DOI: 10.1177/095624780401600104.
Jaśkowiec, D. (2021), Budżet obywatelski w jednostkach samorządu terytorialnego jako specyficzny rodzaj referendum lokalnego, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Politologica” 26(336): 141–149. DOI: 0000-0002-3492-2439.
Jurek, K. (2023), Dialog i partycypacja obywatelska na poziomie lokalnym na przykładzie miasta Krakowa, „Zeszyty Naukowe Collegium Witelona” 4(49): 49–59. DOI: 10.5604/01.3001.0054.5169.
Jurek, K. (2025), Modele wdrażania budżetów obywatelskich w Polsce jako przyczynek słuchania organizacyjnego potrzeb mieszkańców: różnorodność praktyk i konsekwencje legislacyjne, „Management and Administration Journal” 65(4). DOI: 10.34739/maj.2025.04.02.
Kębłowski, W. (2014), Budżet partycypacyjny. Ewaluacja, (Warszawa: Instytut Obywatelski).
Kociuba, D., K. Rabczewska (2019), Rola budżetów partycypacyjnych w zagospodarowaniu przestrzeni publicznych polskich miast – studium przypadku Lublina, „Studia Regionalne i Lokalne” 2(76). DOI: 10.7366/1509499527605.
Kraszewski, D., K. Mojkowski (2014), Budżet obywatelski w Polsce, (Warszawa: Fundacja im. Stefana Batorego), https://partycypacjaobywatelska.pl/wp-content/uploads/2015/07/Budzet-obywatelski-w-Polsce-D.-Kraszewski-K.-Mojkowski.pdf (18.07.2025).
Krześ, A. (2014), Budżet obywatelski jako inicjatywa wspierająca postawę społeczeństwa obywatelskiego, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu” 341: 93–103. DOI: 10.15611/pn.2014.341.08.
Michalska-Żyła, A., K. Brzeziński (2017), Budżet partycypacyjny jako mechanizm współrządzenia miastem, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio K” 24(2): 205–223. DOI: 10.17951/k.2017.24.2.205.
Misiejko, A. (2020), Budżet obywatelski w praktyce samorządów, (Warszawa: Wolters Kluwer).
Mucha, A. (2018), Zróżnicowanie zwycięskich projektów budżetu obywatelskiego w latach 2013–2016 w polskich miastach, „Prace Geograficzne” 154: 55–70. DOI: 10.4467/20833113PG.18.009.8761.
Najwyższa Izba Kontroli (2019), Informacja o wynikach kontroli. Funkcjonowanie budżetów partycypacyjnych (obywatelskich). LGD.430.001.2019, Nr. ewid. 20/2019/P/18/064/LGD, https://www.nik.gov.pl/kontrole/P/18/064/ (18.07.2025).
Pistelok, P. (2019), Dąbrowski budżet partycypacyjny – model 2.0, [w:] P. Pistelok, B. Martela (red.), Partycypacja publiczna: raport o stanie polskich miast, (Warszawa–Kraków: Instytut Rozwoju Miast i Regionów): 143–155.
Podgórska-Rykała, J. (2019), Budżet obywatelski a budżet partycypacyjny. Dwa rozwiązania dla jednego miasta w konsekwencji nowelizacji prawa samorządowego, „Roczniki Administracji i Prawa” 19 (Tom Specjalny): 221–236. DOI: 10.5604/01.3001.0014.1029.
Podgórska-Rykała, J., J. Grygieńć (2025), Participation Disempowered: Polish Participatory Budgeting and a Missed Chance for Citizen Empowerment, [w:] N. Kolleck, I.P. Karolewski (red.), Rethinking Citizenship in Central and Eastern Europe: Insights from Education and Political Research, seria: Bristol Studies in Comparative and International Education, (Bristol: Bristol University Press): 180–203.
Pytlik, B. (2017), Budżet partycypacyjny w Polsce. Ewolucja i dylematy, „Studia z Polityki Publicznej” 4(1): 103–122. DOI: 10.33119/KSzPP.2017.1.6.
Radzioch, J. (2020), Funkcjonowanie budżetu partycypacyjnego we Wrocławiu w latach 2013–2019, [w:] H. Gawroński, K. Olszewska, K. Sidorkiewicz, K. Starańczak (red.), Ekonomiczne i społeczne aspekty rozwoju samorządu terytorialnego w Polsce, (Elbląg: Wydawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej): 199–214.
Regulamin Budżetu Obywatelskiego (2025), https://decyduje.lublin.eu/pl/budzet-obywatelski-l/portal/regulamin-bo/ (14.06.2025).
Rybińska, D. (2018), Instytucja budżetu obywatelskiego jako narzędzia rozwoju samorządu lokalnego, „Finanse i Prawo Finansowe” 1(17): 49–65. DOI: 10.18778/2391-6478.1.17.05.
Rytel-Warzocha, A. (2010), Partycypacja społeczna w sprawach budżetowych. Model Porto Alegre jako pierwowzór rozwiązań europejskich, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 1(1): 93–102. DOI: 10.15804/ppk.2010.01.07.
Shybalkina, I., T. Nabatchi (2024), School Participatory Budgeting: An Emerging Governance Tool and Its Managerial Considerations, „Administration and Society” 56(4): 419–445. DOI: 10.1177/00953997241236940.
Serzysko, E. (red.). (2014), Standardy procesów budżetu partycypacyjnego w Polsce, (Warszawa: Fundacja Stocznia).
Sintomer, Y., C. Herzberg, A. Röcke, G. Allegretti (2012), Transnational Models of Citizen Participation: The Case of Participatory Budgeting, „Journal of Public Deliberation” 8(2). DOI: https://doi.org/10.16997/jdd.141.
Sintomer, Y., A. Röcke, C. Herzberg (2016), Participatory Budgeting in Europe: Democracy and Public Governance, (London–New York: Routledge).
Sobol, A. (2017), Budżet obywatelski jako narzędzie rozwoju lokalnego, „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach” 316: 172–182.
Sorychta-Wojsczyk, B. (2015), Uwarunkowania wykorzystania budżetu obywatelskiego w administracji publicznej w Polsce, „Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Organizacja i Zarządzanie” 78: 421–430.
Uchwała (2020/1560) Nr XXXV/903/20 Rady Miasta Krakowa z dnia 12 lutego 2020 r. w sprawie Regulaminu budżetu obywatelskiego Miasta Krakowa, Dz. Urz. Województwa Małopolskiego z 2020 r. poz. 1560.
Uchwała Nr XIX/277/2020 Rady Miejskiej w Świebodzinie z dnia 29 czerwca 2020 r. w sprawie wymagań, jakie powinien spełniać projekt budżetu obywatelskiego oraz zasad i trybu przeprowadzenia konsultacji społecznych do budżetu obywatelskiego w ramach Budżetu Obywatelskiego Gminy Świebodzin.
Uchwała (2023/3539) Nr LXXI/1477/VIII/2023 Rady Miasta Poznania z dnia 28 marca 2023 r. w sprawie zasad i trybu Poznańskiego Budżetu Obywatelskiego 2024, załącznik., Dz. Urz. Województwa Wielkopolskiego z 2023 r. poz. 3539.
Ustawa (1990/16/95) z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, t.j. Dz. U. z 2025 r. poz. 1153.
Wampler, B. (2012), Participatory Budgeting: Core Principles and Key Impacts, „Journal of Public Deliberation” 8(2). DOI: 10.16997/jdd.138.
Zarządzenie Nr B.0050.7.2024 Burmistrza Miasta Bierunia z dnia 15 stycznia 2024 r. w sprawie przeprowadzenia konsultacji społecznych dot. wskazania zadań do Zielonego Budżetu miasta Bierunia.
Zielony Budżet (21.05.2020), https://budzet.um.poznan.pl/pbo21/zielony-budzet/ (14.06.2025).
Krakow University of Economics https://orcid.org/0000-0003-4154-6416
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
