Rola kapłanów przy adrogacji w okresie republiki a przypadek Publiusza Klodiusza
Elżbieta Loska
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-6838-7721
Abstrakt
Celem artykułu jest ukazanie roli kapłanów w procedurze adrogacji w antycznym Rzymie okresu republiki. Zachowane teksty jurydyczne nie wspominają o udziale kapłanów w adrogacji. W tekstach literackich (u Gelliusa i Cycerona) odnaleźć można ślady potwierdzające udział w niej pontyfików i augurów. Pontyfikowie odpowiadali za zbadanie kwestii dopuszczalności adrogacji – zarówno tych sakralnych, jak i cywilnoprawnych. Rola augurów prawdopodobnie wiązała się z przebiegiem zgromadzeń ludowych.
Słowa kluczowe:
pontyfikowie, augurowie, adrogatio, prawo rzymskieBibliografia
Baldwin B., Studies in Aulus Gellius, Lawrence 1975.
Bianchi E., Il ‘rex sacrorum’ a Roma e nell’Italia antica, wyd. 2, Milano 2017.
Bonfante P., Lezioni sul diritto di famiglia, Pavia 1907–1908.
Botsford G.W., The Roman Assemblies from Their Origin to the End of the Republic, New York 1909.
Castello C., Il problema evolutivo della adrogatio, Studia et Documenta Historiae et Iuris 1967, t. 33.
Donatuti G., Contributi allo studio dell’‘adrogatio impuberis’, Bullettino dell’Istituto di Diritto Romano “Vittorio Scialoja” (BIDR) 1961, t. 64.
Gladigow B., Die sakrale Funktionen der Liktoren. Zum Problem von institutioneller Macht und sakraler Präsentation, Aufstieg und Niedergang der römischen Welt 1972, cz. I.2. (Crossref)
Greenidge A.H.J., Legal Procedure of Cicero’s Time, New Jersey 1971.
Gruen E.S., P. Clodius: Instrument or Independent Agent?, Phoenix 1966, t. 20, nr 2. (Crossref)
Gruen E.S., The Last Generation of the Roman Republic, Berkeley–Los Angeles–London 1995.
Groh V., La ‘transitio ad plebem’ di P. Clodio, w: Studi in onore di Pietro Bonfante nel XL anno d’insegnamento, red. E. Albertario, Milano 1930.
Jońca M., The Scope of ‘exilium voluntarium’ in the Roman Republic, w: La repressione criminale nella Roma repubblicana fra norma e persuasione, red. B. Santalucia, Pavia 2009.
Kamiński J., ‘Senatus consultum ultimum’ i inne instytucje stanu wyjątkowego późnej republiki rzymskiej, Warszawa 1976 (niepubl. rozprawa doktorska).
Kaser M., Das römische Privatrecht, wyd. 2, München 1971.
Kowalski H., Propaganda religijna Publiusza Klodiusza, w: Ideologia i propaganda w starożytności.
Materiały Konferencji Komisji Historii Starożytnej PTH, Rzeszów 12–14 września 2000, red. L. Morawiecki, P. Berdowski, Rzeszów 2004.
Kunst C., Römische Adoption. Zur Strategie einer Familienorganisation, Frankfurt am Main 2005.
Kuryłowicz M., ‘Adoptio’ prawa rzymskiego. Rozwój i zmiany w okresie poklasycznym i justyniańskim, Lublin 1976.
Kuryłowicz M., Die adoptio im klassischen römischen Recht, Warszawa 1981.
Kuryłowicz M., Kontynuacja rodziny w państwie i prawie rzymskim okresu republiki, w: Divina et humana. Księga jubileuszowa w 65. rocznicę urodzin Księdza Profesora Henryka Misztala, red. A. Dębiński, W. Bar, P. Stanisz, Lublin 2001.
Kuryłowicz M., Marcus Tullius Cicero o rzymskiej adopcji, w: ‘Historia et ius’. Księga pamiątkowa ku czci profesora Henryka Karbownika, red. A. Dębiński, G. Górski, Lublin 1998.
Kuryłowicz M., Rozwój historyczny rzymskiej adopcji, Studia Iuridica Lublinensia 2011, t. 16.
Kübler B., s.v. lictor, w: Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumwissenschaft, red. W. Kroll, t. XIII, 1, Stuttgart 1926.
Lange L., Transitio ad plebem, w: Verhandlungen der zweiundzwanzigsten Versammlung Deutscher Philologen und Schulmänner, Leipzig 1863.
Lange L., Über die transitio ad plebem: Ein Beitrag zum römischen Gentilrecht und zu den Scheingeschäftendes römischen Recht, Leipzig 1894.
Lindsay H., Adoption in the Roman World, Cambridge 2009. (Crossref)
Lintott A., Cicero as Evidence. A Historian’s Companion, Oxford 2008. (Crossref)
Lintott A., The Constitution of the Roman Republic, Oxford 2004.
Longchamps de Bérier F., Nadużycie prawa w świetle rzymskiego prawa prywatnego, Wrocław 2007.
Loska E., Uwagi na temat procedury ‘obnuntiatio’, Zeszyty Prawnicze 2011, nr 11.1. (Crossref)
Loska E., Pozycja prawna aktorów w starożytnym Rzymie w okresie republiki i wczesnego cesarstwa, Warszawa 2018.
Łoposzko T., Trybunat Publiusza Klodiusza w świetle źródeł i historiografii, Warszawa 1974.
Mommsen T., Römische Forschungen, t. 1, Berlin 1864.
Moreau P., La ‘lex Clodia’ sur le bannissement de Cicéron, Athenaeum 1987, nr 75.
Moreau P., ‘Lex Clodia’, w: The Roman Statutes, red. M. Crawford i in., London 1996.
Pesaresi R., Studi sul processo penale in età repubblicana. Dai tribunali rivoluzionari alla difesa della legalità democratica, Napoli 2005.
Price S.R.F., The Place of Religion: Rome in the Early Empire, w: The Cambridge Ancient History, t. 10. The Augustan Empire, 43 B.C. – A.D. 69, red. A.K. Bowman, E. Champlin, A. Lintott, wyd. 2, Cambridge 1996.
Rotondi G., ‘Leges publicae populi Romani’, Milano 1912.
Salvadore M., L’adozione di Clodio, Labeo 1992, t. 38, nr 3.
Seelentag A.M., Ius pontificium cum iure civili coniunctum. Das Recht der Arrogation in klassischer Zeit, Tübingen 2014.
Shackleton Bailey D.R., Two Studies in Roman Nomenclature, New York 1976.
Stein A., s.v. Pupius 10, w: Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumwissenschaft, red. K. Ziegler, t. XXIII, 2, Stuttgart 1959.
Stloukalová K., Transitio ad plebem – případ Publia Clodia Pulchera, Právněhistorické Studie 2017, t. 47, nr 1.
Strachan-Davidson J.L., Cicero and the Fall of the Roman Republic, New York–London 1984.
Szemler G., ‘Religio’, Priesthoods And Magistracies in the Roman Republic, Numen 1971, t. 18, nr 2. (Crossref)
Tarwacka A., Czym jest adopcja, czym natomiast jest adrogacja oraz na ile różnią się one między sobą; a także – jakie i jakiego rodzaju są słowa tego, kto stawia przed ludem wniosek dotyczący adrogowania dzieci – Aulus Gellius, ‘Noce attyckie’ 5,19. Tekst – tłumaczenie – komentarz, Zeszyty Prawnicze 2014, nr 14.3. (Crossref)
Tarwacka A., Czym są zgromadzenia kalarne, czym kurialne, czym centurialne, czym trybusowe, czym wiec; oraz podobne sprawy z tym związane – Aulus Gellius, ‘Noce attyckie’ 15,27. Tekst – tłumaczenie – komentarz, Zeszyty Prawnicze 2014, nr 14.1. (Crossref)
Tatum W.J., P. Clodius Pulcher and Tarracina, Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik 1990, t. 83.
Tatum W.J., The Patrician Tribune. Publius Clodius Pulcher, London 1999.
Watson A., The Law of Persons in the Later Roman Republic, Oxford 1967.
Williamson C., The Laws of the Roman People. Public Law in the Expansion and Decline of the Roman Republic, Ann Arbor 2008.
Zabłocka M., Początki adrogacji niedojrzałych w prawie rzymskim, Zeszyty Prawnicze 2019, (Crossref)
nr 19.1.
Zabłocki J., Appunti sulla ‘sacrorum detestatio’, Bullettino dell’Istituto di Diritto Romano “Vittorio Scialoja” (BIDR) 1989–1990, t. 92–93.
Zabłocki J., Il concetto di materfamilias in caso di arrogazione, w: Mater Familias. Scritti romanistici per Maria Zabłocka, red. Z. Benincasa, J. Urbanik, Warszawa 2016.
Zabłocki J., Kompetencje ‘patres familias’ i zgromadzeń ludowych w sprawach rodziny w świetle ‘Noctes atticae’ Aulusa Gelliusa, Warszawa 1990.
Zabłocki J., L’adrogatio nel diritto romano, w: Leges sapere. Studia i prace dedykowane Profesorowi Januszowi Sondlowi w pięćdziesiątą rocznicę pracy naukowej, red. W. Uruszczak, P. Święcicka-Wystrychowska, A. Kremer, Kraków 2008.
Zabłocki J., Sacrorum detestatio w prawie rzymskim, Prawo Kanoniczne 1986, t. 29, nr 1–2. (Crossref)
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego https://orcid.org/0000-0001-6838-7721
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor oświadcza, że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza jakichkolwiek praw osobistych lub majątkowych osób trzecich oraz, że jego prawa autorskie do utworu nie są ograniczone w zakresie objętym umową podpisywaną z Wydawcą.
Autor publikacji przenosi nieodpłatnie na Wydawcę autorskie prawa majątkowe do składanego do publikacji Utworu (artykułu) bez ograniczeń czasowych i terytorialnych na następujących polach eksploatacji:
a) wytwarzanie, utrwalanie i zwielokrotnianie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
b) wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu, oraz rozpowszechnianie w postaci otwartego dostępu, zgodnie z treścią licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 4.0 Międzynarodowa (zwanej również jako CC BY), dostępnej pod adresem: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl;
c) włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
d) opublikowanie na stronie internetowej czasopisma, publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, oraz publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
e) wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu lub innej sieci.
Przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu następuje nieodpłatnie, z chwilą podpisania umowy.
