Prawo międzynarodowe praw człowieka w dobie cyfrowej dezinformacji i propagandy. Analiza przypadków Mjanmy i Ukrainy
Michał Balcerzak
Uniwersytet Szczeciński , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-6421-1742
Julia Kapelańska-Pręgowska
Uniwersytet Mikołaja Kopernika , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-7643-2681
Abstrakt
Internet i media społecznościowe stały się naszymi głównymi źródłami informacji, otwierając nam okno na świat. Jednak wolność dostępu do informacji i łatwość jej rozpowszechniania niesie ze sobą negatywne konsekwencje w postaci szybkiego rozprzestrzeniania się dezinformacji, propagandy i mowy nienawiści. Z perspektywy prawa międzynarodowego praw człowieka pojawiają się pytania dotyczące obowiązków i odpowiedzialności państw. W niniejszym artykule autorzy argumentują, że zadaniem państw jest podjęcie niezbędnych i odpowiednich działań zarówno w celu ochrony wolności wypowiedzi, jak i zapobiegania rozprzestrzenianiu się propagandy i dezinformacji. Rozróżnienie wypowiedzi podlegających ochronie od tych przekraczających dopuszczalne granice wolności słowa niekoniecznie jest oczywiste i może stanowić trudne wyzwanie. Aby lepiej zrozumieć te kwestie, autorzy koncentrują się na analizie dwóch przykładów, tj. ludobójstwa muzułmańskiej mniejszości Rohingya w Mjanmie oraz wojny w Ukrainie. Stanowią one ilustrację tego, jak państwowa propaganda i dezinformacja mogą prowadzić do przemocy i poważnych naruszeń praw człowieka.
Słowa kluczowe:
wolność słowa, dezinformacja, propoaganda, Mjanma, Ukraina, prawa człowiekaBibliografia
Aliaksandrau A., Brave New War: The Information War between Russia and Ukraine, Index on Censorship 2014, vol. 43, no. 4.
Amnesty International Report 2021/22: The State of the World’s Human Rights, https://www.amnesty.org/en/documents/pol10/4870/2022/en/ [access: 5.09.2023].
Asrat B., Prohibition of Force Under the UN Charter: A Study of Art. 2 (4), Uppsala 1991.
Baade B., Fake News and International Law, European Journal of International Law 2018, vol. 29, no. 4, DOI: 10.1093/ejil/chy071.
Bechtold E., Phillipson G., Glorifying Censorship? Anti-Terror Law, Speech, and Online Regulation, in: The Oxford Handbook of Freedom of Speech, eds. A. Stone, F. Schauer, Oxford 2021 [online edition: Oxford Academic, 10.02.2021], DOI: 10.1093/oxfordhb/9780198827580.013.28.
Bhagwat A., Weinstein J., Freedom of Expression and Democracy, in: The Oxford Handbook of Freedom of Speech, eds. A. Stone, F. Schauer, Oxford 2021 [online edition: Oxford Academic, 10.02.2021], DOI: 10.1093/oxfordhb/9780198827580.013.5.
Callamard A., The Human Rights Obligations of Non-State Actors, in: Human Rights in the Age of Platforms, ed. R.F. Jørgensen, Cambridge 2019.
Flauss J.-F., The European Court of Human Rights and the Freedom of Expression, Indiana Law Journal 2009, vol. 84.
Fox J., Welch D., Justifying War: Propaganda, Politics and the Modern Age, in: Justifying War, eds. J. Fox, D. Welch, London 2012.
Gajos M., Facebook in Myanmar: The Challenges and Promises of Applying the United Nations Guiding Principles on Business and Human Rights to a Social Media Company, Review of International, European and Comparative Law 2020, vol. 18.
Gordon G.S., The Propaganda Prosecutions at Nuremberg: The Origin of Atrocity Speech Law and the Touchstone for Normative Evolution, Loyola of Los Angeles International and Comparative Law Review 2017, vol. 39, no. 1.
Jowett G.S., O’Donnell V.J., Propaganda and Persuasion, 5th ed., London 2012.
Kalsnes B., Fake News, in: Oxford Research Encyclopedias: Communication, ed. J. Nussbaum, https://doi.org/10.1093/acrefore/9780190228613.013.809 [access: 10.09.2023].
Kearney M.G., The Prohibition of Propaganda for War in International Law, Oxford 2007.
Mozur P., A Genocide Incited on Facebook, With Posts From Myanmar’s Military, The New York Times, 15.10.2018, https://www.nytimes.com/2018/10/15/technology/myanmarfacebook-genocide.html [access: 24.09.2023].
Mustafayev N., Azerbaijan v. Armenia before the European Court of Human Rights: Revisiting the Effective Control Test after the “44-Day War”, Opinio Juris, 8.04.2022, http://opiniojuris.org/2022/04/08/azerbaijan-v-armenia-before-the-european-court-of-human-rights-revisiting-the-effective-control-test-after-the-44-day-war/ [access: 10.10.2023].
Nowak M., UN Covenant on Civil and Political Rights: CCPR Commentary, 2nd ed., Kehl am Rhein 2005.
Nußberger A., Report on Russia’s Legal and Administrative Practice in Light of Its OSCE Human Dimension Commitments, 22.09.2022, https://www.osce.org/files/f/documents/7/5/526720.pdf [access: 2.10.2023].
Popović I., The EU Ban of RT and Sputnik: Concerns Regarding Freedom of Expression, EJIL: Talk!, 30.03.2022, https://www.ejiltalk.org/the-eu-ban-of-rt-and-sputnik-concerns-regarding-freedom-of-expression/ [access: 13.08.2023].
Ramsden M., Accountability for Crimes against the Rohingya: Strategic Litigation in the International Court of Justice, Harvard Negotiation Law Review 2021, vol. 26.
Rapp K., Social Media and Genocide: The Case for Home State Responsibility, Journal of Human Rights 2021, vol. 20, no. 4, DOI: 10.1080/14754835.2021.1947208.
Schabas W.A., The European Convention on Human Rights. A Commentary, Oxford 2015.
de Souza Dias T., Russia’s “Genocide Disinformation” and War Propaganda Are Breaches of the International Convention Concerning the Use of Broadcasting in the Cause of Peace and Fall within the ICJ’s Jurisdiction, EJIL: Talk!, 4.03.2022, https://www.ejiltalk.org/
russias-genocide-disinformation-and-war-propaganda-are-breaches-of-the-international-convention-concerning-the-use-of-broadcasting-in-the-cause-of-peace-and-fallwithin-the/ [access: 10.08.2023].
Taylor P.M., A Commentary on the International Covenant on Civil and Political Rights: The UN Human Rights Committee’s Monitoring of ICCPR Rights, Cambridge 2020.
UNHCR, Guiding Principles on Business and Human Rights: Implementing the United Nations “Protect, Respect and Remedy” Framework, New York–Geneva 2011.
Vick K., Bellingcat’s Eliot Higgins Explains Why Ukraine Is Winning the Information War, Time, 9.03.2022, https://time.com/6155869/bellingcat-eliot-higgins-ukraine-open-source-intelligence/[access: 7.10.2023].
Waters N., ‘Exploiting Cadavers’ and ‘Faked IEDs’: Experts Debunk Staged Pre-War ‘Provocation’ in the Donbas, Bellingcat, 28.02.2022, https://www.bellingcat.com/news/2022/02/28/exploiting-cadavers-and-faked-ieds-experts-debunk-staged-pre-war-provocation-inthe-donbas/ [access: 3.10.2023].
Wilson R.A., Propaganda on Trial: Structural Fragility and the Epistemology of International Legal Institutions, in: Palaces of Hope: The Anthropology of Global Organizations, eds. R. Niezen, M. Sapignoli, Cambridge 2017.
Uniwersytet Szczeciński https://orcid.org/0000-0002-6421-1742
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor oświadcza, że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza jakichkolwiek praw osobistych lub majątkowych osób trzecich oraz, że jego prawa autorskie do utworu nie są ograniczone w zakresie objętym umową podpisywaną z Wydawcą.
Autor publikacji przenosi nieodpłatnie na Wydawcę autorskie prawa majątkowe do składanego do publikacji Utworu (artykułu) bez ograniczeń czasowych i terytorialnych na następujących polach eksploatacji:
a) wytwarzanie, utrwalanie i zwielokrotnianie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
b) wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu, oraz rozpowszechnianie w postaci otwartego dostępu, zgodnie z treścią licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 4.0 Międzynarodowa (zwanej również jako CC BY), dostępnej pod adresem: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl;
c) włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
d) opublikowanie na stronie internetowej czasopisma, publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, oraz publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
e) wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu lub innej sieci.
Przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu następuje nieodpłatnie, z chwilą podpisania umowy.
