Swoboda przerywania ciąży jako element konstytucyjnego standardu polityki publicznej we Francji – nowelizacja Konstytucji V Republiki w 2024 r. z perspektywy konstytucjonalizacji polityki1
Abstrakt
Artykuł jest poświęcony nowelizacji konstytucji V Republiki Francuskiej, w wyniku której wpisano do dokumentu gwarancje dopuszczalności swobodnego przerywania ciąży. Modyfikacja została przyjęta w 2024 r. z inicjatywy obozu prezydenckiego wspierającego Emmanuela Macrona. Autor stawia hipotezę, że przyjęcie tej ustawy konstytucyjnej może być postrzegane jako forma tzw. konstytucjonalizacji polityki, zjawiska traktowanego tu jako zawężanie zakresu możliwych alternatyw w obszarze danej polityki publicznej ze względu na określone brzmienie nowo dodanych przepisów konstytucyjnych. Zwrócono uwagę na fakt, że taka konstytucjonalizacja miała swoje granice, ponieważ w jej następstwie nie doszło do przyjęcia wprost nowego rozszerzonego prawa podmiotowego, które ma narzucać dalszą liberalizację ustawodawstwa zwykłego. Od strony metodologii artykuł bazuje na analizie treści nowelizacji z 2024 r. oraz wcześniejszych inicjatyw parlamentarnych, które zaczęły być składane w 2022 r. Uwzględniono także szerszy polityczny i społeczny kontekst nowelizacji, jako że przedmiotem analizy są zarówno stanowiska grup parlamentarnych, jak i badania opinii społecznej dotyczące kwestii przerywania ciąży.
Słowa kluczowe:
V Republika Francuska, nowelizacja z 2024 r., przerywanie ciąży, „prawo do aborcji”, konstytucjonalizacja polityki, petryfikacja normatywna, ograniczenia swobody ustawodawczej, podziały polityczne i społeczneBibliografia
Avril P., Gicquel J., Le Conseil constitutionnel, Paris 2005.
Banasiuk J., Czy Europejska Konwencja Praw Człowieka jako „żywy instrument” chroni lepiej ludzkie życie?, Zeszyty Prawnicze 2013, z. 13.3. (Crossref)
Baranger D., Le Conseil constitutionnel n’a jamais consacré explicitement et directement un droit ou une liberté d’avorter, Le Monde, 27.02.2025, https://www.lemonde.fr/idees/article/2024/02/27/le-conseil-constitutionnel-n-a-jamais-consacre-explicitement-et-directement-un-droit-ou-une-liberte-d-avorter_621881 5_3 232.html [dostęp: 31.01.2025 r.].
Bioy X., Le droit constitutionnel du «vivant», la situation en France, w: Droits constitutionnels du vivant. Approches comparées de nouveaux objets constitutionnels: bioéthique et environment, red. X. Bioy, Le Kremlin-Bicêtre 2018.
Bottini E., Bouaziz M., Henette-Vauchez S., Enshrining Abortion Rights in the French Constitution. A Global Statement with Little Domestic Substance?, Verfassungsblog, 9.03.2024, https://verfassungsblog.de/enshrining-abortion-rights-in-the-french-constitution [dostęp: 7.07.2025 r.]. (Crossref)
Boyer V., Le Sénat, contre-pouvoir au bloc majoritaire?, Revue française de droit constituionnel 2011, nr 85. (Crossref)
Chagnollaud D., Quermonne J.-L., Le gouvernement de la France sous la Ve République, Paris 1996.
Cottereau M., Le droit à l’avortement, la dignité humaine et la personnalité du foetus, Revue interdisciplinaire d’études juridiques 2021, t. 87, nr 2. (Crossref)
Daugeron B., Droit constitutionnel, Paris 2023.
De Meyer F., Romainville C., Constitutionalising a Right to Abortion: Unveiling Its Transformative Potential Amidst Challenges in Europe, European Constitutional Law Review 2024, t. 20, nr 3. (Crossref)
Delsol Ch., Koniec świata chrześcijańskiego, Kraków 2023.
Favoreu L., Gaïa P., Ghevontian P., Mestre J.-L., Pfersmann O., Roux A., Scoffoni G., Droit constitutionnel, Paris 2019.
Fiala Ch., Agostini A., Bombas T., Lertxundi R., Lubusky M., Parachini M., Gemzell-Danielsson K., Abortion: Legislation and Statistics in Europe, The European Journal of Contraception & Reproductive Health Care 2022, t. 27, nr 4. (Crossref)
Gohin O., Droit constitutionnel, Paris 2013.
Grabowski R., Zasady zmiany Konstytucji V Republiki Francuskiej, Przegląd Prawa Konstytucyjnego 2014, t. 18, nr 2. (Crossref)
Hennette-Vauchez S., Bioéthique et Constitution, w: 1958–2008. Cinquantième anniversaire de la Constitution française, red. B. Mathieu, Paris 2008.
Imbach R., Romain M., L’IVG inscrite dans la Constitution: le détail des votes des députés et sénateurs réunis en Congrès, Le Monde, 4.03.2024, https://www.lemonde.fr/les-decodeurs/article/2024/03/04/l-ivg-inscrite-dans-la-constitution-le-detail-des-votes-des-deputes-et-senateurs-reunis-en-congres_6220076_4355770.html [dostęp: 9.04.2024 r.].
IVG: le droit à l’interruption volontaire de grossesse dans les discours publics, Vie publique, 11.03.2024, https://www.vie-publique.fr/discours-dans-lactualite/286429-interruption-volontaire-de-grossesse-les-discours-publics-sur-livg [dostęp: 4.02.2025 r.].
Kubuj K., Zmiana Konstytucji V Republiki Francuskiej. Przedmiot – tryb – kontrola, Warszawa 2018.
Laidler P., Stolicki D., Jakubiak Ł., Sokołowski J., The Constitutionalization of Politics: Theoretical Considerations and Institutional Arrangements, w: Constitutionalization of Politics in Comparative Perspective, red. P. Laidler, D. Stolicki, Ł. Jakubiak, J. Sokołowski, New
York–Abington 2025.
Le Bot L.-M., L’avortement comme droit constitutionnel. Conditions juridiques de possibilité et conséquences sur la notion de droits, L’Année canonique 2024, nr 66. (Crossref)
Les révisions constitutionnelles, https://www.conseil-constitutionnel.fr/la-constitution/les-revisions-constitutionnelles [dostęp: 26.04.2024 r.].
Machaj Ł., Dobbs v. Jackson Women’s Health Organization – epitafium dla Roe v. Wade, Białostockie Studia Prawnicze 2023, t. 28, nr 3. (Crossref)
Noel J., La constitutionnalisation de la liberté de recourir à l’IVG, Civitas Europa 2024, t. 52, nr 1. (Crossref)
Pfersmann O., Le renvoi préjudiciel sur exception d’inconstitutionnalité – la nouvelle procedure de contrôle concret a posteriori selon les articles 61-1 et 62 de la Constitution, w: 50 lat Konstytucji V Republiki Francuskiej. Związki konstytucjonalizmu francuskiego i polskiego, red. M. Granat, K. Wojtyczek, Warszawa 2011.
Portier Ph., Le clivage religieux/séculier dans la France contemporaine, L’Année sociologique 2021, t. 71, nr 2. (Crossref)
Proposition de loi constitutionnelle visant à protéger et à garantir le droit fondamental à l’interruption volontaire de grossesse, Vie publique, 30.10.2023, https://www.vie-publique.fr/loi/287299-proposition-de-loi-droit-ivg-dans-la-constitution [dostęp: 28.01.2025 r.].
Puppinck G., Degeneracja praw człowieka, Kraków 2021.
Schmitt C., Nauka o konstytucji, Warszawa 2013.
Tongue Z.L., France’s Constitutional Right to Abortion: Symbolism over Substance, Medical Law Review 2024, t. 32, nr 3. (Crossref)
Zoller E., La fin du droit national à l’interruption volontaire de grossesse aux États-Unis: Quels enseignements pour l’Étude comparative des droits?, Revue Française de Droit Constitutionnel 2024, nr 137. (Crossref)
Uniwersytet Jagielloński https://orcid.org/0000-0001-6219-8161
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor oświadcza, że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza jakichkolwiek praw osobistych lub majątkowych osób trzecich oraz, że jego prawa autorskie do utworu nie są ograniczone w zakresie objętym umową podpisywaną z Wydawcą.
Autor publikacji przenosi nieodpłatnie na Wydawcę autorskie prawa majątkowe do składanego do publikacji Utworu (artykułu) bez ograniczeń czasowych i terytorialnych na następujących polach eksploatacji:
a) wytwarzanie, utrwalanie i zwielokrotnianie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
b) wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu, oraz rozpowszechnianie w postaci otwartego dostępu, zgodnie z treścią licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 4.0 Międzynarodowa (zwanej również jako CC BY), dostępnej pod adresem: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl;
c) włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
d) opublikowanie na stronie internetowej czasopisma, publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, oraz publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
e) wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu lub innej sieci.
Przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu następuje nieodpłatnie, z chwilą podpisania umowy.
