Znaczenie „procesu lekarzy” przed Amerykańskim Trybunałem Wojskowym nr 1 w Norymberdze dla prawnokarnej oceny eksperymentów badawczych

Małgorzata Gałązka

Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polska
https://orcid.org/0000-0002-9433-4356


Abstrakt

Artykuł poddaje analizie znaczenie tzw. procesu lekarzy przed Amerykańskim Trybunałem Wojskowym nr 1 w Norymberdze z perspektywy prawa karnego. Przedmiotem tego procesu, zakończonego wyrokiem z 19 i 20 sierpnia 1947 r., była odpowiedzialność karna sprawców eksperymentów prowadzonych w hitlerowskich obozach koncentracyjnych. Przyjęta w wyroku ATW nr 1 kwalifikacja prawna uznała te praktyki za sposób popełnienia zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości. Znalazła ona kontynuację w prawie konfliktów zbrojnych, chociaż nie powiodły się próby szerszej kryminalizacji w prawie międzynarodowym badawczego wykorzystania człowieka. Proces norymberski ukazał zarazem nieadekwatność klasycznych instytucji wyłączających bezprawność czynu do eksperymentu badawczego, dając podstawy dla wykształcenia się szczególnych warunków dopuszczalności badań medycznych opartych na zasadzie prymatu człowieka nad interesami zbiorowymi.

Słowa kluczowe:

eksperyment medyczny, Kodeks norymberski, międzynarodowe prawo karne, medyczne prawo karne, stan wyższej konieczności

Amiel P., Des cobayes et des hommes. Expérimentation sur l’être humain et justice, Paris 2011.

Annas G.J., Glantz L.H., Katz B.F., Informed Consent to Human Experimentation: The Subject’s Dilemma, Cambridge, Massachusetts 1977.

Bassiouni M.C., Baffes T.G., Evrard J.T., An Appraisal of Human Experimentation in International Law and Practice: the Need for International Regulation of Human Experimentation, Journal Criminal Law and Criminology 1981, t. 72, nr 4.

Bassiouni M.C., A Draft International Criminal Code and Draft Statute for an International Criminal Tribunal, Dordrecht 1987.

Commentary on the Additional Protocols of 8 June 1977 to the Geneva Conventions of 12 August 1949, eds. Y. Sandoz, Ch. Swinarski, B. Zimmermann, Geneva 1987.

Commentary on the Law of the International Criminal Court, red. M. Klamberg, Brussels 2007.

Cyprian T., Sawicki J., Nieznana Norymberga. Dwanaście procesów norymberskich, Warszawa 1965.

Delmas-Marty M. i in., Le crime contre l’humanité, Paris 2018.

Dörmann K., Elements of War Crimes under the Rome Statute of the International Criminal Court, Cambridge 2004.

Gałązka M., Prawnokarne granice nowatorskiej interwencji medycznej, Lublin 2019.

Ghooi R.B., The Nuremberg Code – A critique, Perspectives in Clinical Research 2011, nr 2.

Kielanowski T., Odpowiedzialność uczonych. Dylemat współczesnej nauki, Warszawa 1970.

Kiriakaki I., Das Humanexperiment als völkerstrafrechtliches Verbrechen – Vom Nürnberger Kodex zum Rom-Statut für einen Internationalen Strafgerichtshof, Zeitschrift für die Gesamte Strafrechtswissenschaft 2006, nr 1.

Kulesza W., Crimen laesae iustitiae. Odpowiedzialność karna sędziów i prokuratorów za zbrodnie sądowe według prawa norymberskiego, niemieckiego, austriackiego i polskiego, Łódź 2013.

Lifton R.J., Ärzte im Dritten Reich, tłum. A. Lösch i in., Stuttgart 1988.

Maogoto J., The Work of National Military Tribunals under Council Control Law 10, w: The Legal Regime of the International Criminal Court: Essays in Honour of Professor Igor Blishchenko, eds. J. Doria, H.P. Gasser, M.C. Bassiouni, Leiden-Boston 2009.

Marchuk I., The Fundamental Concept of Crime in International Criminal Law, Berlin-Heidelberg 2014.

Mehring S., Medical war crimes, Max Plank Yearbook of United Nations Law, 2011, t. 15.

Mitscherlich A., Mielke F., Nieludzka medycyna. Dokumenty procesu norymberskiego przeciwko lekarzom, tłum. A. Bukowczyk, Warszawa 1963.

Moir L., Conduct of Hostilities – War Crimes, w: The Legal Regime of the International Criminal Court: Essays in Honour of Professor Igor Blishchenko, eds. J. Doria, H.P. Gasser, M.C. Bassiouni, Leiden-Boston 2009.

Moreno J.D., Undue risk. Secret State Experiments on Humans, New York 1999.

Negri S., Unethical Human Experimentation in Developing Countries and International Criminal Law: Old Wine in New Bottles?, International Criminal Law Review 2017, nr 6.

Półtawska W., Operacje doświadczalne w obozie koncentracyjnym Ravensbrück, w: Okupacja i medycyna. Drugi wybór artykułów z „Przeglądu Lekarskiego – Oświęcim” z lat 1961–1973, wybór zespół red. „Przeglądu Lekarskiego – Oświęcim”, Warszawa 1975.

Sass H.-M., Ambiguities In Judging Cruel Human Experimentation: Arbitrary American Responses to German and Japanese Experiments, Eubios Journal of Asian and International Bioethics 2003, Vol. 3.

Schabas W.A., The International Criminal Court: A Commentary on the Rome Statute, New York 2010.

Shuster E., Fifty years later: the significance of the Nuremberg Code, The New English Journal of Medicine 1997, t. 337, nr 20.

Sterkowicz S., Lekarze-mordercy spod znaku swastyki, Toruń 1999.

Sterkowicz S., Nieludzka medycyna. Lekarze w służbie nazizmu, Warszawa 2007.

Ternon Y., Genèse et sens du Code du Nuremberg, w: De Nuremberg à la loi Huriet. Essais thérapeutiques et recherche médicale, red. S. Abtroun, Paris 2001.

Wnukiewicz-Kozłowska A., Eksperyment medyczny na organizmie ludzkim w prawie międzynarodowym i europejskim, Warszawa 2004.

Pobierz

Opublikowane
30-12-2020


Gałązka, M. (2020). Znaczenie „procesu lekarzy” przed Amerykańskim Trybunałem Wojskowym nr 1 w Norymberdze dla prawnokarnej oceny eksperymentów badawczych. Studia Prawnicze KUL, (2), 147–174. https://doi.org/10.31743/sp.5707

Małgorzata Gałązka  mkinga@kul.pl
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II https://orcid.org/0000-0002-9433-4356



Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor oświadcza, że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza jakichkolwiek praw osobistych lub majątkowych osób trzecich oraz, że jego prawa autorskie do utworu nie są ograniczone w zakresie objętym umową podpisywaną z Wydawcą.

Autor publikacji przenosi nieodpłatnie na Wydawcę autorskie prawa majątkowe do składanego do publikacji Utworu (artykułu) bez ograniczeń czasowych i terytorialnych na następujących polach eksploatacji:

a) wytwarzanie, utrwalanie i zwielokrotnianie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;

b) wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu, oraz rozpowszechnianie w postaci otwartego dostępu, zgodnie z treścią licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 4.0 Międzynarodowa (zwanej również jako CC BY), dostępnej pod adresem: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl;

c) włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;

d) opublikowanie na stronie internetowej czasopisma, publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, oraz publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;

e) wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu lub innej sieci.

Przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu następuje nieodpłatnie, z chwilą podpisania umowy.