Kontrola stemplowa umów sprzedaży nieruchomości sporządzanych przed notariuszem w świetle przepisów ustawy o opłatach stemplowych z 1926 r. – studium przypadków
Sebastian Kwiecień
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polskahttps://orcid.org/0000-0003-4858-794X
Abstrakt
Ustawa z 1 lipca 1926 r. o opłatach stemplowych usunęła ostatecznie z polskiego porządku prawnego przepisy państw zaborczych, eliminując rozbieżności regulacji, zawiłość legislacyjną, niejednolite ujęcie przedmiotu opodatkowania oraz archaiczne sposoby uiszczania opłaty stemplowej. Jednocześnie do 1933 r. utrzymano przepisy odrębne dla terenów b. Galicji. W konsekwencji można mówić zatem jedynie o unifikacji rodzaju pobieranych opłat stemplowych przy zachowaniu odrębnych zasad i trybu ich pobierania. Sama opłata była niczym innym jak szczególnego rodzaju świadczeniem pieniężnym pobieranym przez państwo od wszelkich pism stwierdzających czynność prawną oraz od czynności prawnych niesporządzonych w formie pisemnej. Celem ułatwienia systemu poboru opłat stemplowych ustawodawca obdarzył notariusza przymiotem organu urzędowego odpowiedzialnego za wymiar i pobór tej opłaty. Wobec takiego rozwiązania ustawodawca musiał wprowadzić mechanizm kontroli, ujawniający sytuacje zastosowania przez notariusza błędnej stawki opłaty lub obejścia ustawy przez strony umowy poprzez wskazanie notariuszowi wartości przedmiotu umowy niezgodnego z rzeczywistym stanem rzeczy, od której pobierano opłatę. W pierwszym przypadku, podatnik miał praktycznie dwa wyjścia: zgodzić się z wymiarem opłaty stemplowej przedstawionej nakazem płatniczym lub wnieść stosowne odwołanie do Izby Skarbowej. Istotne jest to, że pomimo błędu notariusza to sam podatnik w toku procesu odwoławczego musiał de facto bronić stanowiska urzędnika. Zaniżenie natomiast wartości transakcji, czyli świadome podanie notariuszowi stanu faktycznego niezgodnego z rzeczywistością, było już przestępstwem zagrożonym karą. W obu tych przypadkach dochodziło do uszczuplenia dochodów Skarbu Państwa, jednak różne były konsekwencje ponoszone przez podatnika. Pomimo tego ustawodawca nie zdecydował się na wprowadzenie obowiązku przedstawiana każdorazowego aktu notarialnego sprzedaży nieruchomości, co pozwoliłoby na szybką weryfikację tak zastosowanej stawki, jak i wartości umowy.
Słowa kluczowe:
opłata stemplowa, kontrola stemplowa, notariusz, okres międzywojennyBibliografia
Antonów D., Opata skarbowa w polskim porządku prawnym, Warszawa 2017.
Antonów D., Unifikacja opłat stemplowych w okresie rządów sanacji – ustawa z 1 lipca 1926 roku o opłatach stemplowych, Studia Nad Autorytaryzmem i Totaliryzmem 2018, t. 40, nr 4.
Buczma-Czapliński M., Poradnik prawniczy, Lwów-Warszawa-Poznań 1932.
Cichowicz L., Anytomia pomiędzy art. 28 ust. 2 a art. 27 liczba 1 oraz art. 1, 5, 10 ustawy stemplowej, dalej ordynacją notarjacką w ust. pr. o sadownictwie niepornem z 21 września 1899, Czasopismo Adwokatów Polskich 1927, nr 2.
Gliniecka J., Prawna ewolucja konstrukcji przedmiotu opłaty skarbowej w polskim systemie dochodów samorządowych, Gdańskie Studia Prawnicze 2015, t. 34.
Jaworski W., Reforma rolna a hipoteka i kataster, Przegląd Notarjalny 1928, nr 2.
Jaworski W., Obrót ziemią w obecnym ustawodawstwie, Przegląd Notarjalny 1930, nr 1–2.
Kępa M., Ewolucja opodatkowania obrotu niezawodowego w Polsce w latach 1918–1947, Studia Iuridica Lublinensia 2010, t. 14.
Kodeks Stemplowy, Lwów 1927.
Kozioł F., Opłaty stemplowe, w: Odrodzona skarbowość polska, Warszawa 1931.
Markowski A., Podatki od obrotów i opłaty, Warszawa 1924.
Rosenkranz A., Zasady wytyczne projektu ustawy o opłatach stemplowych, Warszawa 1924.
Rosenkranz A., Noatarjusz jako poborca opłat stemplowych. Kilka założeń ogólnych w związku ze sprawą „Ofert co do nieruchomości”, Przegląd Notarjalny 1934, nr 6.
Stein S., Kilka uwag o zastosowaniu praktycznem nowej ustawy stemplowej, Przegląd Notarjalny 1927, nr 1.
W sprawie wykładni ustawy stemplowej, Przegląd Notarjalny 1927, nr 1. Współdziałanie notariusza w postępowaniu odwoławczym, „Przegląd Notarjalny” 1938, nr 10.
Zakrocki L., Na drogach i bezdrożach ustawy stemplowej, Przegląd Notarjalny 1928, nr 1–2.
Żuromski K., Oferta co do nieruchomości. Kilka uwag de lege ferenda, Przegląd Notarjalny 1934, nr 3.
Żuromski K., Jeszcze o opłacie stemplowej przy ofertach co do nieruchomości w świetle wykładni N.T.A., Przegląd Notarjalny 1934, nr 9.
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II https://orcid.org/0000-0003-4858-794X
Licencja
Autor oświadcza, że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza jakichkolwiek praw osobistych lub majątkowych osób trzecich oraz, że jego prawa autorskie do utworu nie są ograniczone w zakresie objętym umową podpisywaną z Wydawcą.
Autor publikacji przenosi nieodpłatnie na Wydawcę autorskie prawa majątkowe do składanego do publikacji Utworu (artykułu) bez ograniczeń czasowych i terytorialnych na następujących polach eksploatacji:
a) wytwarzanie, utrwalanie i zwielokrotnianie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
b) wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu, oraz rozpowszechnianie w postaci otwartego dostępu, zgodnie z treścią licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 4.0 Międzynarodowa (zwanej również jako CC BY), dostępnej pod adresem: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl;
c) włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
d) opublikowanie na stronie internetowej czasopisma, publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, oraz publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
e) wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu lub innej sieci.
Przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu następuje nieodpłatnie, z chwilą podpisania umowy.
