The dispute about the grounds for the legality of therapeutic intervention from the perspective of German doctrine and judicature
Małgorzata Gałązka
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polandhttps://orcid.org/0000-0002-9433-4356
Abstract
The German discussion on the grounds of the legality of therapeutic intervention is essentially focused, as in Poland, around the question of whether such an intervention fulfils the statutory elements of a prohibited act. The affirmative answer is provided by the conception referred to as the Rechtfertigungslösung, while the conception called Tatbestandslösung responds negatively to this question. The first of these positions, represented for more than a century by German jurisdiction and part of the doctrine, is based on the assumption that therapeutic intervention violating the integrity of the body fulfils the statutory elements of the criminal act of § 223 1 P.C., regardless of its healing the purpose or effect and compliance with the rules of art by the doctor. The legality of such an intervention requires the existence of a circumstance excluding unlawfulness (Rechtfertigungsgrund), which is the valid consent of the patient. The second of the concepts mentioned above assumes – with some differences in specific issues – that therapeutic intervention resulting from medical indications and carried out lege artis does not fulfil the statutory elements of the crime of bodily harm. Some supporters of Tatbestandslösung make this assessment independent of the consent of the patient, but some require consent, recognizing it as an exclusion of the statutory element of a prohibited act.
The title dispute is to a large extent conditioned by the lack of a separate basis in German law for the criminal protection of the right of the patient to self-determination and seeking it in § 223 P.C. The fundamental subject of the presented discussion is, however, the question of whether to include in the legal assessment the side and unavoidable ailments for the human organism, inevitably occasioned by therapeutic intervention.
Keywords:
criminal law, medical law, therapeutic intervention, legality of therapeutic intervention, justificationReferences
Arzt G., U. Weber, B. Heirich, E. Hilgendorf, Strafrecht. Besonderer Teil. Lerbuch, Bielefeld 2009.
Bauer W., Die strafrechtliche Beurteilung des ärztlichen Heileingriffs, Hamburg 2008.
Baumann J., Körperverletzung oder Freiheitsdelikt, „Neue Juristische Wochenschrift” 1958, nr 51, s. 2092-2094.
Bockelmann P., Strafrecht des Arztes, Stuttgart 1968.
Bojarski M., J. Giezek, Z. Sienkiewicz, Prawo karne materialne. Część ogólna i szczególna, M. Bojarski (red.), Warszawa 2015.
Buchała K., Prawo karne materialne, Warszawa 1989.
Cieślak M., Polskie prawo karne. Zarys systemowego ujęcia, Warszawa 1994.
Daniluk P., Czynność lecznicza jako kontratyp, „Prawo i Medycyna” 2008, nr 2, s. 27-43.
Duda J., Transplantacja w prawie polskim. Aspekty karnoprawne, Kraków 2004.
Dukiet-Nagórska T., Autonomia pacjenta a polskie prawo karne, Warszawa 2008.
Engisch K., Ärztlicher Eingriff zu Heilzwecken und Einwilligung, „Zeitschrift für die gesamte Strafrechtswissenschaft” 1939, nr 1, s. 1-36.
Eser A., Medizin und Strafrecht. Eine schutzgutorientierte Problemübersicht, „Zeitschrift für die gesamte Strafrechtswissenschaft” 1985, nr 1, s. 1-46.
Eser A., Rechtfertigungs und Entschuldigungsprobleme bei medizinischer Tätigkeit, [w:] A. Eser, G.P. Fletcher (red.), Rechtfertigungs und Entschuldigung Rechtsvergleichende Perspektiven, t. 2, Freiburg im Breisgau 1988, s. 1443-1485.
Eser A., Zur Regelung der Heilbehandlung in rechtsvergleichender Perspektive, [w:] T. Weigend (red.), Festschrift für Hans Joachim Hirsch zum 70. Geburtstag am 11. April 1999, Berlin 1999, s. 465-483.
Filar M., Leczenie – sztuka czy rzemiosło? (nowe polskie lekarskie prawo karne), [w:] L. Tyszkiewicz (red.), Problemy nauk penalnych. Prace ofiarowane Pani Profesor Oktawii Górniok, Katowice 1996, s. 56-62.
Filar M., Lekarskie prawo karne, Kraków 2000.
Filar M., Odpowiedzialność karna związana z nieterapeutycznymi czynnościami lekarskimi, „Prawo i Medycyna” 2000, nr 5, s. 59-72.
Filar M., Rec.: A. Zoll, „Odpowiedzialność karna lekarza za niepowodzenie w leczeniu”, Warszawa 1988, „Państwo i Prawo” 1990, z. 1, s. 119-123.
Fischer T., Strafgesetzbuch mit Nebengesetzen, München 2014.
Frister H., M. Lindemann, T.A. Peters, Arztstrafrecht, München 2011.
Gardocki L., Prawo karne, Warszawa 2006.
Gössel K.H., D. Dölling, Strafrecht. Besonderer Teil, t. 1. Straftaten gegen Persönlichkeits- und Gemeinschaftswerte, Heidelberg 2004.
Grünwald G., Heilbehandlung und Ärztliche Aufklärungspflicht, [w:] H. Göppingen (red.), Arzt und Recht, medizinisch-juristiche Grenzprobleme unserer Zeit, München 1966, s. 125-158.
Grześkowiak A. [w:] A. Marek (red.), Prawo karne. Zagadnienia teorii i praktyki, Warszawa 1986, s. 134-135.
Hägele R.H.W., Arzneimittelprüfung. Ein strafrechtlicher Vergleich aus deutscher, österreichischer, schweizerischer und internationalen Sicht, Baden-Baden 2004.
Held P., Strafrechtliche Beurteilung von Humanexperimenten und Heilversuchen in der medizinischen Diagnostik, Berlin 1990.
Hengstenberg N., Die hypothetische Einwilligung im Strafrecht, Berlin–Heidelberg 2013.
Hirsch H.-J. [w:] B. Jähnke, H. Laufhütte, W. Odersky (red.), Strafgesetzbuch. Leipziger Kommentar, t. 16, Berlin 2005, s. 151-165.
Hochmayr G., Karalne uszkodzenie ciała w Niemczech i Austrii. Zaskakujące rozbieżności, [w:] E. Hryniewicz, M. Małolepszy (red.), Karne aspekty spowodowania uszczerbku na zdrowiu w prawie niemieckim, polskim i austriackim, Poznań 2013, s. 17-30.
Jędrzejewski Z., Bezprawność jako element przestępności czynu. Studium na temat struktury przestępstwa, Warszawa 2009.
Jordan A.-D., Zur strafrechtlichen Zulässigkeit placebokontrollierter Terapiestudien, Frankfurt am Main 1988.
Jürgens O., Die Beschränkung der strafrechtlichen Haftung für ärztliche Behandlungsfehler, Frankfurt am Main 2005.
Kaczmarek T., O kontratypach raz jeszcze, „Państwo i Prawo” 2009, z. 7, s. 91-99.
Kaufmann A., Die eigenmächtige Heilbehandlung, „Zeitschrift für die gesamte Strafrechtswissenschaft” 1961, nr 3, s. 341-384.
Kędziora R., Odpowiedzialność karna lekarza w związku z wykonywaniem czynności medycznych, Warszawa 2009.
Krey V., M. Heinrich, Strafrecht, besonderer Teil, t. 1, Stuttgart 2008.
Kubiak R., Kontratyp dozwolonego eksperymentu w świetle teorii kolizji dóbr i opłacalności społecznej, „Państwo i Prawo” 2005, z. 12, s. 64-69.
Kühl K., M. Heger, Strafgesetzbuch. Kommentar, München 2014.
Lilie H. [w:] B. Jähnke, H. Laufhütte, W. Odersky (red.), Strafgesetzbuch. Leipziger Kommentar, t. 16, Berlin 2005, s. 5-50.
Liszewska A., Odpowiedzialność karna za błąd w sztuce lekarskiej, Kraków 1998.
Loose A., Strafrechtliche Grenzen ärztlicher Behandlung und Forschung, Berlin 2003.
Marek A., Prawo karne, Warszawa 2011.
Maurach R., F.C. Schroeder, M. Maiwald, Strafrecht. Besonderer Teil, t. 1, Heidelberg 2009.
Mozgawa M. [w:] M. Mozgawa (red.), Prawo karne materialne. Część ogólna, Warszawa 2016, s. 257, 299-300.
Najda J., Z problematyki legalności zabiegów lekarskich na tle okoliczności wyłączających bezprawność czynu, „Przegląd Prawa i Administracji” 1995, t. 32, s. 59-67.
Niese W., Ein Beitrag zur Lehre vom ärztlichen Heileingriff, [w:] P. Bockelmann, W. Gallas (red.), Festschrift für Eberhard Schmidt zum 70. Geburtstag, Göttingen 1961, s. 364-382.
Oswald K., Heilversuch, Humanexperiment und Arzneimittelforschung. Eine systematische Einordnung humanmedizinischer Verschuchsbehandlung aus strafrechtlicher Sicht, [w:] C. Roxin, U. Schroth (red.), Handbuch des Medizinstrafrechts, Stuttgart i in. 2010, s. 669-728.
Piórkowska-Flieger J., M. Szwarczyk, Warunki dopuszczalności zabiegu leczniczego i eksperymentu medycznego w świetle nowej ustawy o zawodzie lekarza, „Rzeszowskie Zeszyty Naukowe. Prawo – Ekonomia” 1998, t. 23, s. 147-155.
Plebanek E., Materialne określenie przestępstwa, Warszawa 2009.
Pohl Ł., Prawo karne. Wykład części ogólnej, Warszawa 2015.
Reniger R., Strafrecht. Besonderer Teil. Delikte gegen die Person und die Allgemeinheit, München 2012.
Roxin C., Strafrecht. Allegmeiner Teil, t. 1. Grundlagen. Der Aufbau der Verbrechenslehre, München 2006.
Safjan M., Prawo do ochrony życia prywatnego, [w:] L. Wiśniewski (red.), Podstawowe prawa jednostki i ich sądowa ochrona, Warszawa 1997, s. 120-132.
Schönke A., H. Schröder, Strafgesetzbuch. Kommentar, München 1991.
Schroth U., Ärztliches Handeln und strafrechtlicher Maβstab. Medizinische Eingriffe ohne und mit Einwilligung, ohne und mit Indikation, [w:] C. Roxin, U. Schroth (red.), Handbuch des Medizinstrafrechts, Stuttgart i in. 2010, s. 21-50.
Schwalm G., Zu einigen ungelösten Strafrechtsproblemen, [w:] P. Bockelmann (red.), Festschrift für Karl Engisch zum 70. Geburtstag, Frankfurt am Main 1969, s. 548-560.
Seiterle S., Hipotetyczna zgoda pacjenta na zabieg medyczny w niemieckim prawie karnym – skuteczny środek ograniczenia odpowiedzialności karnej, [w:] E. Hryniewicz, M. Małolepszy (red.), Karne aspekty spowodowania uszczerbku na zdrowiu w prawie niemieckim, polskim i austriackim, Poznań 2013, s. 115-127.
Sroka T., Odpowiedzialność karna za niewłaściwe leczenie. Problematyka obiektywnego przypisania skutku, Warszawa 2013.
Stefański R.A., Prawo karne materialne. Część ogólna, Warszawa 2008.
Stooss C., Chirurgische Operation und ärztliche Behandlung. Eine strafrechtliche Studie, Berlin 1898.
Stooss C., Operativer Eingriff und Körprerverletzung, „Zeitschrift für Schweizer Strafrecht” 1893, t. 6, s. 53-61 [przedruk w: A. Eser, A. Künschner (red.), Recht und Medizin, Darmstadt 1990, s. 55-64].
Śliwiński S., Polskie prawo karne materialne. Część ogólna, Warszawa 1946.
Śliwowski J., Prawo karne, Warszawa 1979.
Tag B., Der Körperverletzungstatbestand im Spannungsfeld zwischen Patientenautonomie und Lex artis, Berlin–Heidelberg 2000.
Ulsenheimer K. [w:] K. Ulsenheimer, E. Biermann, R.W. Bock, Arztstrafrecht in der Praxis, Heidelberg 2015, s. 173-191, 352-376.
Warylewski J.J., Prawo karne. Część ogólna, Warszawa 2015.
Welzel H., Das Deutsche Strafrecht. Eine systematische Darstellung, Berlin 1969 [przedruk: Berlin 1989].
Wnukiewicz-Kozłowska A., Eksperyment medyczny na organizmie ludzkim w prawie międzynarodowym i europejskim, Warszawa 2004.
Wolter W., Nauka o przestępstwie, Warszawa 1973.
Wróbel W., A. Zoll, Polskie prawo karne. Część ogólna, Kraków 2010.
Zgoliński I., I. Zduński, Okoliczności wyłączające bezprawność. Zarys problematyki, Bydgoszcz 2012.
Złotek A., Charakter prawny zabiegu leczniczego – zarys problemu, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2010, nr 2, s. 51-62.
Zoll A., Odpowiedzialność karna za niepowodzenie w leczeniu, Warszawa 1988.
Zoll A., Zaniechanie leczenia – aspekty prawne, „Prawo i Medycyna” 2000, nr 5, s. 31-38.
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II https://orcid.org/0000-0002-9433-4356
License
The Author declares that the Work is original and does not infringe any personal or proprietary rights of third parties, and that She/He has unlimited rights to the Work which are the subject of the Agreement signed with the Publisher.
Author of the publication transfers to the Publisher the economic copyrights to the Work (article) submitted for publication, free of charge, without time and territorial restrictions in the following fields of use:
a) production, recording and reproduction of the copies of the Work by a specific technique, including printing, magnetic recording and digital technology;
b) marketing, lending or rental of the original or copies of the Work, and distribution in the form of open access, in accordance with the license Creative Commons Attribution 4.0 International (also known as CC BY), available at: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl;
c) inclusing the Work in the composition of the collective work;
d) publishing on the website of the journal, public performance, exhibition, display, reproduction, broadcasting and rebroadcasting, and making the Work available to the public in such a way that everyone can have access to them in a place and at a time chosen by them;
e) uploading the Work in an electronic form to electronic platforms or other uploading of the Work in an electronic form to the Internet or other network.
The proprietary copyright to the Work is transferred to the Publisher free of charge upon signing the contract wit the Publisher.
