Kontrola stemplowa umów sprzedaży nieruchomości sporządzanych przed notariuszem w świetle przepisów ustawy o opłatach stemplowych z 1926 r. – studium przypadków
Sebastian Kwiecień
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Польщаhttps://orcid.org/0000-0003-4858-794X
Анотація
Ustawa z 1 lipca 1926 r. o opłatach stemplowych usunęła ostatecznie z polskiego porządku prawnego przepisy państw zaborczych, eliminując rozbieżności regulacji, zawiłość legislacyjną, niejednolite ujęcie przedmiotu opodatkowania oraz archaiczne sposoby uiszczania opłaty stemplowej. Jednocześnie do 1933 r. utrzymano przepisy odrębne dla terenów b. Galicji. W konsekwencji można mówić zatem jedynie o unifikacji rodzaju pobieranych opłat stemplowych przy zachowaniu odrębnych zasad i trybu ich pobierania. Sama opłata była niczym innym jak szczególnego rodzaju świadczeniem pieniężnym pobieranym przez państwo od wszelkich pism stwierdzających czynność prawną oraz od czynności prawnych niesporządzonych w formie pisemnej. Celem ułatwienia systemu poboru opłat stemplowych ustawodawca obdarzył notariusza przymiotem organu urzędowego odpowiedzialnego za wymiar i pobór tej opłaty. Wobec takiego rozwiązania ustawodawca musiał wprowadzić mechanizm kontroli, ujawniający sytuacje zastosowania przez notariusza błędnej stawki opłaty lub obejścia ustawy przez strony umowy poprzez wskazanie notariuszowi wartości przedmiotu umowy niezgodnego z rzeczywistym stanem rzeczy, od której pobierano opłatę. W pierwszym przypadku, podatnik miał praktycznie dwa wyjścia: zgodzić się z wymiarem opłaty stemplowej przedstawionej nakazem płatniczym lub wnieść stosowne odwołanie do Izby Skarbowej. Istotne jest to, że pomimo błędu notariusza to sam podatnik w toku procesu odwoławczego musiał de facto bronić stanowiska urzędnika. Zaniżenie natomiast wartości transakcji, czyli świadome podanie notariuszowi stanu faktycznego niezgodnego z rzeczywistością, było już przestępstwem zagrożonym karą. W obu tych przypadkach dochodziło do uszczuplenia dochodów Skarbu Państwa, jednak różne były konsekwencje ponoszone przez podatnika. Pomimo tego ustawodawca nie zdecydował się na wprowadzenie obowiązku przedstawiana każdorazowego aktu notarialnego sprzedaży nieruchomości, co pozwoliłoby na szybką weryfikację tak zastosowanej stawki, jak i wartości umowy.
Ключові слова:
opłata stemplowa, kontrola stemplowa, notariusz, okres międzywojennyПосилання
Antonów D., Opata skarbowa w polskim porządku prawnym, Warszawa 2017.
Antonów D., Unifikacja opłat stemplowych w okresie rządów sanacji – ustawa z 1 lipca 1926 roku o opłatach stemplowych, Studia Nad Autorytaryzmem i Totaliryzmem 2018, t. 40, nr 4.
Buczma-Czapliński M., Poradnik prawniczy, Lwów-Warszawa-Poznań 1932.
Cichowicz L., Anytomia pomiędzy art. 28 ust. 2 a art. 27 liczba 1 oraz art. 1, 5, 10 ustawy stemplowej, dalej ordynacją notarjacką w ust. pr. o sadownictwie niepornem z 21 września 1899, Czasopismo Adwokatów Polskich 1927, nr 2.
Gliniecka J., Prawna ewolucja konstrukcji przedmiotu opłaty skarbowej w polskim systemie dochodów samorządowych, Gdańskie Studia Prawnicze 2015, t. 34.
Jaworski W., Reforma rolna a hipoteka i kataster, Przegląd Notarjalny 1928, nr 2.
Jaworski W., Obrót ziemią w obecnym ustawodawstwie, Przegląd Notarjalny 1930, nr 1–2.
Kępa M., Ewolucja opodatkowania obrotu niezawodowego w Polsce w latach 1918–1947, Studia Iuridica Lublinensia 2010, t. 14.
Kodeks Stemplowy, Lwów 1927.
Kozioł F., Opłaty stemplowe, w: Odrodzona skarbowość polska, Warszawa 1931.
Markowski A., Podatki od obrotów i opłaty, Warszawa 1924.
Rosenkranz A., Zasady wytyczne projektu ustawy o opłatach stemplowych, Warszawa 1924.
Rosenkranz A., Noatarjusz jako poborca opłat stemplowych. Kilka założeń ogólnych w związku ze sprawą „Ofert co do nieruchomości”, Przegląd Notarjalny 1934, nr 6.
Stein S., Kilka uwag o zastosowaniu praktycznem nowej ustawy stemplowej, Przegląd Notarjalny 1927, nr 1.
W sprawie wykładni ustawy stemplowej, Przegląd Notarjalny 1927, nr 1. Współdziałanie notariusza w postępowaniu odwoławczym, „Przegląd Notarjalny” 1938, nr 10.
Zakrocki L., Na drogach i bezdrożach ustawy stemplowej, Przegląd Notarjalny 1928, nr 1–2.
Żuromski K., Oferta co do nieruchomości. Kilka uwag de lege ferenda, Przegląd Notarjalny 1934, nr 3.
Żuromski K., Jeszcze o opłacie stemplowej przy ofertach co do nieruchomości w świetle wykładni N.T.A., Przegląd Notarjalny 1934, nr 9.
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II https://orcid.org/0000-0003-4858-794X
Ліцензія
Автор заявляє, що твір є оригінальним твором і не порушує жодних особистих або майнових прав третіх осіб, a також, що його авторські права на твір не обмежені в межах договору, підписаного з Видавцем.
Автор публікації безоплатно передає Видавцю майнові авторські майнові права на твір (статтю), поданий до публікації, без обмежень що до часу та території в таких сферах використання:
а) виготовлення, запис і збільшення за допомогою певної техніки копій, включаючи техніку друку, магнітний запис та цифрову техніку;
b) введення на ринок, позичання або надання в оренду оригіналу чи копій Твору та розповсюдження у формі відкритого доступу відповідно до змісту ліцензії Creative Commons Визнання Авторства 4.0 Міжнародна (також відомої як CC BY), доступної за адресою:
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl;
c) включення Твору до складу колективного твору;
d) оприлюднення на веб-сайті журналу, публічне виконання, виставка, демонстрація, відтворення, трансляція та ретрансляція, а також надання Твору доступним для громадськості таким чином, щоб кожен міг мати доступ до них у місці та в час, вибраний ними;
e) завантаження Твору в електронній формі на електронні платформи або інше завантаження Твору в електронній формі в Інтернет чи іншу мережу.
Авторські майнові права на твір передаються безоплатно при підписанні договору.
