W sprawie refleksacji *ě, *е, *о w gwarach północnego Podlasia: dyftongi w tekstach pieśni z północnego Podlasia
Lubow Frolak
Uniwersytet im. Marii Curie-Skłodowskiej , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-6305-2604
Abstrakt
Artykuł został poświęcony problemowi funkcjonowania dyftongów w gwarach północnego Podlasia. Celem badań jest określenie typologii ukraińskich gwar podlaskich na podstawie zjawisk gwarowych, które świadczą o cechach kontynuantów prasłowiańskich *ě, *е, *о. Głównym źródłem opracowania są teksty pieśni ludowych z Podlasia północnego (powiat bielski, hajnowski i siemiatycki w województwie podlaskim), zapisanych na początku XXI wieku. Podstawową metodą badań jest opis dialektologiczny poziomu fonetyczno-fonologicznego systemu gwarowego. Wyniki analizy zjawisk językowych poszczególnych gwar przedstawiono w porównaniu z materiałami wybranych prac lingwogeograficznych i dialektograficznych. Ustala się również wiarygodność naukową tekstów pieśni ludowych jako materiału badań dialektologicznych.
Słowa kluczowe:
Podlasie północne, ukraińskie gwary podlaskie, dyftongi, ikawizm, język pieśni i gwaraBibliografia
Arkušin Grigorìj. 2007. Golosi z Pìdlâššâ. Teksti. Lucʹk. [Аркушин Григорій. 2007. Голоси з Підляшшя. Тексти. Луцьк].
Atlas gwar wschodniosłowiańskich Białostocczyzny. Red. Glinka S. T. 2. Wrocław etc.
Atlas ukraïnsʹkoï movi. 1988. T. 2. Volinʹ, Naddnìstrânŝina, Zakarpattâ ì sumìžnì zemlì, Kiïv. [Атлас української мови. 1988. Т. 2. Волинь, Наддністрянщина, Закарпаття і суміжні землі, Київ].
Czyżewski Feliks. 1994. Fonetyka i fonologia gwar polskich i ukraińskich południowowschodniego Podlasia. Lublin.
Czyżewski Feliks. 2015. O przynależności dialektalnej włodawskich gwar ukraińskich – problemy metodologiczne. W: Ukraïnsʹkij glotogenez, Žitomir: 180–199. [Czyżewski Feliks. 2015. O przynależności dialektalnej włodawskich gwar ukraińskich – problemy metodologiczne. В: Український глотогенез, Житомир: 180–199].
Frolâk Lûbov. 2016. Do pitannâ pro narodnì pìsnì z Pìdlâššâ âk džerelo dìalektologìčnih doslìdženʹ. „Teka Komisji Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych” t. 11: 35–42 [Фроляк Любов. 2016. До питання про народні пісні з Підляшшя як дже-рело діалектологічних досліджень. „Teka Komisji Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych” t. 11: 35–42].
Frolâk Lûbov.2015. Adaptacìâ tekstìv zagalʹnoukraïnsʹkih pìsenʹ nosìâmi pìdlâsʹkih govìrok. „Teka Komisji Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych” t. 10: 98–104.
[Фроляк Любов. 2015. Адаптація текстів загальноукраїнських пісень носіями підляських говірок. „Teka Komisji Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych”t. 10: 98–104].
Gancov Vsevolod.1923. Harakteristika polìsʹkih dìalektìv ì šlâhi ïh fonetičnogo rozvitku. „Zapiski Ìstorično-Fìlologìčnogo Vìddìlu VUAN” Kn. 2–3 (1920–1922): 116–144. [Ганцов Всеволод.1923. Характеристика поліських діалектів і шляхи їх фонетичного розвитку. „Записки Історично-Філологічного Відділу ВУАН” Кн. 2–3 (1920–1922): 116–144].
Ìŝenko Oleksandr. 2010. Diftongiv pìvnìčnoukraïnsʹkih dìalektah (za danimi ìntonografuvannâ). „Volin Žitomirŝina” nr 22 (2): 89–100. [Іщенко Олександр. 2010. Дифтонги в північноукраїнських діалектах (за даними інтонографування). „Волинь – Житомирщина” № 22 (2): 89–100].
Kondratiuk Michał. 1964. Wokalizm białorusko-ukraińskich gwar powiatu hajnowskiego. „Slavia Orientalis” t. XIII. z. 3: 339–356.
Kuraszkiewicz Władysław. 1958. Rozwój ‘a na tle dyftongów i palatalizacji w dawnych gwarach ruskich Podlasia i Chełmszczyzny. „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” t. 3: 11–241.
Kuraszkiewicz Władysław. 1976. Nowe uwagi o rozwoju ikawizmu ukraińskiego. W: Języki i literatury wschodniosłowiańskie. Materiały Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej. Łódź: 13–20.
Lukašenko Larisa, Pohilevič Galina. 2006. Tradicìjnì pìsnì ukraïncìv Pìvnìčnogo Pìdlâššâ. Lʹvìv 2006. [Лукашенко Лариса, Похилевич Галина. 2006. Традиційні пісні українців Північного Підляшшя. Львів].
Mojsìênko Viktor. 2001. Fonetičnì osoblivostìpolìsʹkogo narìččâ. V: Ukraïnsʹkìì polʹsʹkì govìrki pograniččâ. Lûblìn–Lucʹk:51–59. [Мойсієнко Віктор. 2001. Фонетичні особливості поліського наріччя. В:Українські і польські говірки пограниччя. Люблін–Луцьк: 51–59]. (Crossref)
Mojsìênko Viktor. 2007. Pro pìvdennoukraïnsʹkij ìkavìzm ta polìsʹkì diftongi. Žitomir. [Мойсієнко Віктор. 2007. Про південноукраїнський ікавізм та поліські дифтонги. Житомир].
Roszczenko Mikołaj. 1975. Wokalizm gwary wsi Jelonka w powiecie hajnowskim. „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Lublin” Sectio F, vol. 30, 10:145–155.
Savčuk Oksana. 2006. Spìvaûče Pìdlâššâ. Bìlʹsʹk. [Савчук Оксана. 2006. Співаюче Підляшшя. Більськ].
Ševelʹov Ûrìj. 2002. Ìstorična fonologìâ ukraïnsʹkoï movi. Harkìv. [Шевельов Юрій 2002. Історична фонологія української мови. Харків].
Zalesʹkij Anton. 1988. Zamìnne podovžennâ golosnih v ukraïnsʹkìj movì. „Movoznavstvo” nr 2: 59–64. [Залеський Антон. 1988. Замінне подовження голосних в українській мові. „Мовознавство” № 2: 59–64]. (Crossref)
Uniwersytet im. Marii Curie-Skłodowskiej https://orcid.org/0000-0002-6305-2604
