Sylwetka lingwistyczna Symeona Połockiego (1628–1680), humanisty pogranicza polsko-ruskiego
Tomasz Lisowski
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-6318-7421
Abstrakt
Symeon Połocki (1628–1680), humanista pogranicza rusko-polskiego, tworzył w języku polskim, łacińskim, ruskim i cerkiewnosłowiańskim. Jego multilingwizm wynika nie tyle z sąsiadowania na tym samym terenie dwu języków etnicznych – ruskiego i polskiego, ile ze współistnienia tam systemu wartości, których nośnikami są te języki – wartości kultury ortodoksyjnej oraz wartości kultury okcydentalnej. W tym sensie mówić można o multilingwizmie intelektualnym Symeona Połockiego. Polszczyna utworów literackich ciągle nie doczekała się opisu lingwistycznego.
Słowa kluczowe:
Symeon Połocki jako humanista, polszczyzna pogranicza rusko-polskiego w XVII wieku, multilingwizm, język jako nośnik wartości kultury, kultura okcydentalna, kultura ortodoksyjnaBibliografia
Brogi Bercoff Giovanna. 1995. Pluriliguism in Eastern Slavic Culture of the 17th Century. The Case of Simeon Polockij. “Slavia” 64, 1–2: 3–14.
Grześkowiak Radosław. 2017. Wiersze na ryciny jako dominanta polskojęzycznej twórczości Symeona z Połocka. Cz. 1: Od bajki o starcu, chłopcu i ośle do oślej paraboli ludzkiego ciała. „Pamiętnik Literacki” t. 108, z. 3: 185–216. (Crossref)
Historia literatury rosyjskiej. 1976 t. 1. Red. Jakóbiec M. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Istoriâ russkoj literatury XI–XVII vekov. 1985. Red. Lihačev D. S. Moskva: Prosveŝenie [История русской литературы XI–XVII веков. Лихачев Д. С. Москва: Просвещение].
Jankowska Ludmiła A. 1966. „Winszowanie Rożdestwa Chrystowa” – nieznany cykl poetyckich życzeń świątecznych Symeona Połockiego. W: Z kolędą przez wieki. Kolędy w Polsce i w krajach słowiańskich. Red. Budrewicz T., Koziara S., Okoń J. Tarnów: Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej Biblos, Wyższa Szkoła Pedagogiczna (Kraków): 445–457.
Jankowska Ludmiła A., Kozak Barbara. 1998. „Wzgarda godności y czci pragnienie” – zapomniane „kazanie wymowne” z wczesnej poezji Samuela Piotrowskiego-Sitnianowicza – Symeona z Połocka. „Barok” t. 5, z. 2 (10): 195–212. (Crossref)
Jankowska Ludmiła A., Szczęśniak Krystyna. 1998. Właściwości językowo-stylistyczne wczesnej poezji Symeona z Połocka (deklamacja Wiersze o Męce Pańskiej w cerkwi mowione) W: Czterechsetlecie unii brzeskiej. Zagadnienia języka religijnego. Red. Leszczyński Z. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego: 61–70.
Klimek-Grądzka Jolanta. 2010. Formy aorystyczne w XVII-wiecznych polonikach kijowskich. „Roczniki Humanistyczne” t. 58, 6: 28–40.
Klimek-Grądzka Jolanta. 2010. Konstrukcja accusativus cum infinitivo w XVII-wiecznych polonikach kijowskich. W: Problemy językoznawstwa współczesnego i historycznego. Red Sławek J. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk: 36–49.
Klimek-Grądzka Jolanta. 2012. Uwagi o składni „Paterykonu” Sylwestra Kossowa (1635). „Roczniki Humanistyczne” t. 60, z. 6: 43–56.
Korzo Margarita. 2009. Vnešnââ tradiciâ kak istočnik vdohoveniâ. K voprosu ob avtorstve kievskih i mokovskih pravoslavnyh tekstov XVII veka. Dva primera. ”Studi Slavistici” t. 6: 59–84. [Корзо Маргарита. 2009. Внешняя традиция как источник вдоховения. К вопросу об авторстве киевских и моковских православных текстов XVII века. Два примера].
Kozak Barbara. 2002. Symeon z Połocka – człowiek pogranicza. W: Droga ku wzajemności. Red. Musijenko S. Grodno: GAUPP: 187–192.
Kozak Barbara. 2004. Akatysty polskie Symeona z Połocka. „Acta Neophilologica” t. 9: 7–19.
Lomonosov Mihail. Predislovie o polʹze knig cerkovnyh v rossijskom âzyke. [Ломоносов Михaил Прeдисловие о пользе книг церковных в российском языке]. W: http://febweb.ru/feb/lomonos/texts/lo0/lo7–5852.htm. [Dostęp: 15.01.2020].
Łużny Ryszard. 1966. Psałterz rymowany Symeona Połockiego a Psałterz Dawidów Jana Kochanowskiego. „Slavia Orientalis” t. 25, z. 1: 3–27.
Łużny Ryszard. 1966. Pisarze kręgu Akademii Kijowsko-Mohylańskiej a literatura polska. Z dziejów związków kulturalnych polsko-wschodniosłowiańskich w XVII–XVIII w. Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
Łużny Ryszard. 1984. Akademia Kijowsko-Mohylańska a kultura polska. „Przegląd Humanistyczny” t. 2: 55–67.
Małek Ewa. 2009–2010. Symeon Połocki. W: Polski słownik biograficzny t. 46. Red. Romanowski A. Warszawa–Kraków: IHA PAN–FNP: 235–237.
Naumow Aleksander. 2002. Domus divisa. Studia nad literaturą ruską w I Rzeczypospolitej. Kraków: Collegium Columbinum.
Pančenko Aleksandr. 1998. Simeon Polockij. W: Slovarʹ knižnikov i knižnosti Drevnej Rusi. T. 3: XVII v. Red. Bulanin D. M. Sankt-Peterburg: Nauka [Панченко Александр. 1998. Симеон Полоцкий. В: Словарь книжников и книжности Древней Руси т. 3: XVII ред. Буланин Д. М. Санкт-Петербург: Наука].
Romanowski Andrzej. 2016. Literatura polsko-rusko-rosyjska. „Wielogłos. Pismo Wydziału Polonistyki UJ” t. 2 (28): 1–26.
Simeon Polockij. 2000. Vertograd mnogocvětnyj. T. 3: Prav nikto že – Epitafion Simeonu. Opr. Hippisley A., Sazonova L. I. Köln–Weimar–Wien: Böhlau Verlag.
Simeon Polockij’s Library. A Catalogue. 2005. Red. Hippisley A., Luk’janova E. Köln–Weimar–Wien: Böhlau Verlag.
Simeon Polockij [Симеон Полоцкий]. W: https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B8%D0%BC%D0%B5%D0%BE%D0%BD_%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D1%86%D0%BA%D0%B8%D0%B9. [Dostęp: 15.01.2020].
Symeon z Połocka. 1998. Wiersze o Męce Pańskiey w cerkwi mowione (Rosyjskie Państwowe Archiwum Akt Dawnych, Moskwa, F. 381, Nr 1800), oprac. L. A. Jankowska, K. Szcześniak. W: Czterechsetlecie unii brzeskiej. Zagadnienia języka religijnego. Red. Leszczyński Z. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego: 71–81.
Symeon z Połocka. 2016. Pandecta seu Collectanea albo Zebranie scriptow rozmaitych y notatie. Wybór tekstów, wstęp i komentarze Kozak B. Olsztyn: Instytut Słowiańszczyzny Wschodniej UWM.
Symeon z Połocka, Winszowanie wzięcia Derpta. W: http://az.lib.ru/p/polockij_s/text_1678_poe.shtml. [Dostęp: 15.01.2020].
Symeon z Połocka, Psaltyrʹ rifmotvornaâ [Псалтырь рифмотворная]. W: https://ksanak.ru/?p=1686. [Dostęp: 15.01.2020].
Symeon z Połocka, Wiersz na szczęśliwy powrót Cara Jegomości spod Rygi. W: http://az.lib.ru/p/polockij_s/text_1678_poe.shtml. [Dostęp: 15.01.2020].
Symeon z Połocka, Rifmologion [Рифмологион]. W: https://www.adu.by/be/home-be/naviny/kultura/2683-simyaon-polatski-yak-pedagog-i-pismennik-dlya-dzyatsej.htm. [Dostęp: 15.01.2020].
Szcześniak Krystyna, Jankowska Ludmiła A. 1998. Uwagi na temat języka Wierszy o Męce Pańskiey... Symeona Połockiego. W: Czterechsetlecie unii brzeskiej. Zagadnienia języka literackiego. Red. Leszczyński Z. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego: 49–60.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu https://orcid.org/0000-0001-6318-7421
