Komponent chronotopu w powieściach Jurija Andruchowycza i Tadeusza Konwickiego

Wiktor Jaruczyk

Wołyński Uniwersytet Narodowy im. Łesi Ukrainki , Ukraina
https://orcid.org/0000-0002-9314-944X


Abstrakt

Czasoprzestrzeń w powieściach Jurija Andruchowycza i Tadeusza Konwickiego jest zjawiskiem wielowymiarowym. Posiada komponenty narodowe, metafizyczne, społeczno-kulturowo-historyczne, indywidualno-psychologiczne oraz geograficzne. Tadeusz Konwicki w ramach czasowych obejmujących jeden dzień oddaje nastroje społeczne całego kraju, trwające przez wiele lat. Umiejętnie stosuje różnorodne techniki gry z czasem: aktualizację pamięci subiektywnej, retrospekcje i odniesienia do przeszłości historycznej, wspomnienia, rozszerzanie, a także zawężanie ram czasowych. Należy zwrócić uwagę na chronotop ze wszystkimi jego elementami składowymi, poza czasem i przestrzenią, obejmującymi również osobę, ruch, drogę, cel, charakter ruchu. Biorąc pod uwagę potencjalne podobieństwo koncepcji ideowych i ich formalnego wyrażenia w powieściach Mała apokalipsa T. Konwickiego i Moscowiada J. Andruchowycza, można stwierdzić podobieństwo cech chronotopów. Zasadniczy ładunek wartości i emocji w analizowanych powieściach zawierają chronotopy progu, spotkania i drogi.

Słowa kluczowe:

Konwicki, Andruchowycz, czasoprzestrzeń, chronotop, proza, powieść

Andruhovič Ûrìj. 2003. Vona robitʹ minule živim ì nezaveršenim. «Komentar» № 2: 4. [Андрухович Юрій. 2003. Вона робить минуле живим і незавершеним. «Коментар» № 2: 4].

Andruhovič Ûrìj. 2006. Moskovìada. Ìvano-Frankìvsʹk:Vid-vo LìleâNV: 430 s. [Андрухович Юрій. 2006. Московіада. Івано-Франківськ: Вид-во ЛілеяНВ].

Bahtin Mihail. 1975. Formy vremeni i hronotopa v romane. Očerki po istoričeskojpoètike. Voprosy literatury i èstetiki. Issledovaniâ raznyh let. Moskva: Hudožestvennaâ literatura]. [Бахтин Михаил. 1975. Формы времени и хронотопа в романе. Очерки по исторической поэтике. Вопросы литературы и эстетики. Исследования разных лет. Москва: Художественная литература].

Bahtin Mihail. 2000. Èpos i roman. Sankt-Peterburg: Azbuka. [Бахтин М. 2000. Эпос и роман. Санкт-Петербург: Азбука].

Burnašov Konstantin. 2007. Hronotop – klûč k poznaniû socialʹnogo prostranstva. «Vestnik Nižegorodskogo universiteta im. N.I. Lobačevskogo. Seriâ Socialʹnye nauki». № 2 (7): 15–19. [Бурнашов Константин. 2007. Хронотоп – ключ к познанию социального пространства. «Вестник Нижегородского университета им. Н.И. Лобачевского. Серия Социальные науки». № 2 (7): 15–19].

Čajkovsʹka Valerìâ. 2005. «Moskovìada» Û. Andruhoviča – ne liše «Malij apokalìpsis». «Vìsnik Žitomirsʹkogo unìversitetu ìm. Ì. Franka». Vip. 20: 59–64. [Чайковська Валерія. 2005. «Московіада» Ю. Андруховича – не лише «Малий апокаліпсис». «Вісник Житомирського університету ім. І.Франка». Вип. 20: 59–64]. (Crossref)

Gogulâ Marina. 2016. Kolonìalʹna dìjsnìstʹ u romanì Tadeuša Konvìcʹkogo «Malij Apokalìpsis». «Problemi slov’ânoznavstva». Vip. 65: 110–125. [Гогуля Марина. 2016. Колоніальна дійсність у романі Тадеуша Конвіцького «Малий Апокаліпсис». «Проблеми слов’янознавства». Вип. 65: 110–125].

Grebenûk Tetâna. 2006. Motiv «Geroâ ponevolì» v narodnicʹkìj, modernìstsʹkìj ta postmodernìstsʹkìj paradigmah. «Ìstorično-fìlologìčnij zbìrnik z regìonalʹnih problem». № 15: 161–166. [Гребенюк Тетяна. 2006. Мотив «Героя поневолі» в народницькій, модерністській та постмодерністській парадигмах. «Історично-філологічний збірник з регіональних проблем». № 15: 161–166]. (Crossref)

Gundorova Tamara. 2005. Pìslâčornobilʹsʹka bìblìoteka. Ukraïnsʹkij lìteraturnij postmodern. Kiïv: Kritika. [Гундорова Тамара. 2005. Післячорнобильська бібліотека. Український літературний постмодерн. Київ: Критика].

Kiskìn Oleksìj. 2006. Urbanìstičnij hronotop v postmodernìstsʹkomu romanì: avtoref. dis. na zdobuttâ nauk. stupenâ kand. fìlol. nauk. Kiïv. [Кискін Олексій. 2006. Урбаністичний хронотоп в постмодерністському романі: автореф. дис. на здобуття наук. ступеня канд. філол. наук. Київ].

Konvìcʹkij Tadeuš. 1991. Malij Apokalìpsis. / Per. z pol. Û. Andruhovič. «Vsesvìt». № 12: 3–109. [Конвіцький Тадеуш 1991. Малий Апокаліпсис / Пер. з пол. Ю. Андрухович. «Всесвіт». № 12: 3–109].

Kopistânsʹka Nonna. 1998. Hronotop âk aspekt vivčennâ slov`ânsʹkogo romantizmu (na materìalì zahìdnoslov`ânsʹkih lìteratur u êvropejsʹkomu kontekstì). Slov`ânsʹkì lìteraturi: Dopovìdì. XII Mìžnarodnij z`ïzd slavìstìv (Krakìv, 27 serpnâ–2 veresnâ 1998). Kiïv: 57–74. [Копистянська Нонна. 1998. Хронотоп як аспект вивчення слов’янського романтизму (на матеріалі західнослов’янських літератур у європейському контексті). Слов’янські літератури: Доповіді. ХІІ Міжнародний з’їзд славістів (Краків, 27 серпня–2 вересня 1998). Київ: 57–74].

Lavrinovič Lìlìâ. 2002. Postmodernìzm v ukraïnsʹkìj, polʹsʹkìj ta rosìjsʹkìj prozì: tipologìâ obrazu personaža. Dis. kan. fìlol. nauk. Lucʹk. [Лавринович Лілія. 2002. Постмодернізм в українській, польській та російській прозі: типологія образу персонажа. Дис. кан. філол. наук. Луцьк].

Lìpskerov Dmitrij. 2006. Sorok let Čančžoè. Moskva: Astrelʹ. [Липскеров Дмитрий. 2006. Сорок лет Чанчжоэ. Москва: Астрель].

Magdiš Roman. 2013. Lìteraturna kritika pro specifìku časoprostoru sučasnih tvorìvmandrìv. «Naukovì zapiski Harkìvsʹkogo nacìonalʹnogo pedagogìčnogo unìversitetu ìm. G. S.Skovorodi. Ser.: Lìteraturoznavstvo». Vip. 2 (2): 83–89. [Магдиш Роман. 2013. Літературна критика про специфіку часопростору сучасних творів-мандрів. «Наукові записки Харківського національного педагогічного університету ім. Г. С. Сковороди. Сер.: Літературознавство». Вип. 2 (2): 83–89].

Maksimov Aleksandr, Belâev Igorʹ. 2004. Celosnostʹ i svoboda čeloveka: monografìâ. Ekaterinburg: Izdatelʹstvo Uralʹskogo gosudarstvennogo universiteta. [Максимов Александр, Беляев Игорь. 2004. Целосность и свобода человека: монографія. Екатеринбург: Издательство Уральского государственного университета].

Temirbolat Alua. 2003. Problema hronotopa v sovremennoj proze: Učebnoe posobie. Almaty. [Темирболат Алуа. 2003. Проблема хронотопа в современной прозе: Учебное пособие. Алматы].

Zabužko Oksana. 2006. Polʹsʹka «kulʹtura» ì mi, abo Malij apokalìpsis Moskovìadi. Hronìki vìd Fortìnbrasa. Vibrana eseïstika. Kiïv: 308–318. [Забужко Оксана. 2006. Польська «культура» і ми, або Малий апокаліпсис Московіади. Хроніки від Фортінбраса. Вибрана есеїстика. Київ: 308–318].

Żbikowski Piotr. 1994. Apokalipsa czy rozpad totalitarnego systemu? Wśród starych i nowych lektur szkolnych. Rzeszów.


Opublikowane
2021-12-13


Jaruczyk В. (2021). Компонент хронотопу в романах Юрія Андруховича та Тадеуша Конвіцького. TEKA Komisji Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych, 6, 301–315. https://doi.org/10.31743/teka.13368

Wiktor Jaruczyk  iaruchyk@gmail.com
Wołyński Uniwersytet Narodowy im. Łesi Ukrainki https://orcid.org/0000-0002-9314-944X