Ceramika Włodawy i Pawłowa: historia, typologia, cechy artystyczne
Abstrakt
W artykule omówiono historię rozwoju garncarstwa we Włodawie i Pawłowie do połowy XX wieku. Obfite pokłady gliny wyjątkowo bogatej w tlenki żelaza umożliwiały lokalnym rzemieślnikom przede wszystkim produkcję wyrobów ceramicznych techniką wypalania bez dostępu powietrza. Cech garncarski we Włodawie uzyskał w XVI w. znaczne przywileje pozwalające na wytwarzanie różnego rodzaju naczyń. Ceramika malowana trafiła do Pawłowa dzięki garncarzom z Przykarpacia, głównie z Kut (byłe województwo stanisławowskie; obecnie obwód iwano-frankiwski). Scharakteryzowano typologię ceramiki (naczynia, przedmioty wyposażenia wnętrz cerkwi i mieszkań – wazy, skarbonki, a także zabawki), wymieniono nazwiska rzemieślników. Przeanalizowano walory artystyczne wyrobów garncarskich, w szczególności główne techniki zdobienia ceramiki siwej (gładzenie, rytowanie) i ceramiki malowanej (zdobienie kolorowymi angobami i glazurowanie). Wskazano na zastosowanie pewnych wyrobów ceramicznych w obrzędach dorocznych i rodzinnych.
Słowa kluczowe:
garncarstwo, Włodawa, Pawłów, typy ceramiki, zdobienieBibliografia
Borisenko Valentina. 1997. Obrâdi žittêvogo ciklu lûdini. V: Holmŝina ì Pìdlâššâ. Ìstorikoetnografìčne doslìdžennâ. Kiïv: Rodovìd: 280–309. [Борисенко Валентина. 1997. Обряди життєвого циклу людини. В: Холмщина і Підляшшя. Історико-етнографічне дослідження. Київ: Родовід: 280–309].
Borisenko Valentina. 1997. Povsâkdenna ïža ta ritualʹnì stravi. V: Holmŝina ì Pìdlâššâ. Ìstoriko-etnografìčne doslìdžennâ. Kiïv: Rodovìd: 215–222. [Борисенко Валентина. 1997. Повсякденна їжа та ритуальні страви. В: Холмщина і Підляшшя. Історико-етнографічне дослідження. Київ: Родовід: 215–222].
Ìvaškìv Galina. 2007. Dekor ukraïnsʹkoï narodnoï keramìki XVI–peršoï polovini XX stolìtʹ. Lʹvìv: Ìnstitut Narodoznavstva NAN Ukraïni. [Івашків Галина. 2007. Декор української народної кераміки ХVІ – першої половини ХХ століть. Львів: Інститут народознавства НАН України].
Kara-Vasilʹêva Tetâna. 1997. Remesla ì narodne mistectvo. Gončarstvo. V: Holmŝina ì Pìdlâššâ. Ìstoriko-etnografìčne doslìdžennâ. Kiïv: Rodovìd: 223–231. [Кара-Васильєва Тетяна. 1997. Ремесла і народне мистецтво. Гончарство. В: Холмщина і Підляшшя. Історико-етнографічне дослідження. Київ: Родовід: 223–231].
Kolberg Oskar. 1890. Chełmskie (obraz etnograficzny). Kraków: W drukarni uniwersytetu Jagiellońskiego.
Laŝuk Ûrìj. 1992. Narodne mistectvo Ukraïnsʹkogo Polìssâ. Lʹvìv: Kamenâr. [Лащук Юрій. 1992. Народне мистецтво Українського Полісся. Львів: Каменяр].
Michalski Stefan. 1939. Włodawa. Monografia statystyczno-gospodarcza. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Reinfuss Roman. 1955. Garncarstwo ludowe. Warszawa: Sztuka.
Reinfuss Roman. 1961. Na marginesie badań sztuki ludowej Białostocczyzny. W: „Polska Sztuka Ludowa” nr 3: 131–136.
Reinfuss Roman. 1962. Sztuka ludowa na pograniczu Lubelszczyzny i Podlasia. W: Studia i Materiały Lubelskie. Etnografia. Lublin: Muzeum w Lublinie: 136–138.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. 1886. Warszawa t. 7: 905.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. 1893. Warszawa t. 13: 712.
Włodawa – The Card of Cultural Heritage. W: http: // shtettrotes.eu/en/włodawa-the-cardof-national-heritage [Dostęp 29.05.2020].
Instytut Narodoznawstwa NAN Ukrainy https://orcid.org/0000-0003-2359-6735
