Galicyjska nieobyczajność końca XIX i pierwszych dekad XX wieku w świetle wybranych dokumentów epoki
Abstrakt
W artykule został poruszony problem nieobyczajności drugiej połowy XIX i początku XX wieku na terenie Galicji Wschodniej. Nieobyczajność nazywana jest również nierządem, prostytucją, handlem żywym towarem kobietami i dziećmi, białym niewolnictwem. Powszechny na terenie Galicji Wschodniej proceder prostytucji nie był wynikiem dynamicznych procesów uprzemysłowienia czy spektakularnej urbanizacji jak w Europie Zachodniej. Wchodząca od 1772 r. w skład imperium Habsburgów Galicja właśnie z uwagi na prowincjonalny oraz graniczny charakter skazana była na polityczny konflikt wewnętrzny, zastój gospodarczy i zacofanie. Wszechobecne ubóstwo, popychające ludność do migracji, generowało takie destrukcyjne zjawiska społeczne, jak bezdomność, przemoc, sieroctwo oraz nierząd. Galicja dzieliła w tym zakresie los innych skolonizowanych ziem Europy Środkowo-Wschodniej, skąd zazwyczaj werbowali swoje ofiary handlarze żywym towarem. Problem nie zniknął po upadku państw centralnych, stanowił też poważne wyzwanie dla władz II Rzeczpospolitej, w skład której w 1918 r. weszła Galicja Wschodnia. Inspiracją do napisania tekstu była znaleziona w Archiwum Historycznym miasta Lwowa korespondencja metropolity Kościoła greckokatolickiego Andrzeja Szeptyckiego oraz cykl artykułów ukraińskiego prozaika Jurija Wynnyczuka pt. Z historii ukraińskiego dna.
Słowa kluczowe:
nieobyczajność, nierząd, handel żywym towarem kobietami i dziećmi, białe niewolnictwo, Galicja Wschodnia, literatura ukraińska, korespondencja archiwalna, dokumenty epoki, Andrzej SzeptyckiBibliografia
Archiwalia
Šepticʹkij Andrej. Listi polʹsʹkih tovapistv, spilok, komìtetìv ohoroni zdorov`â, Krajovoï škìlʹnoï radi ta ìn. y Varšavì, Krakovi, Poznanì do Šepticʹkogo A. pro diâlʹnistʹ. Centralʹnij deržavnij ìstoričnij arhìv Ukraïni, m. Lʹviv. Fond № 358. Opis 1. Sprava 111 [Шептицький Aндрей. Листи польських товаpиств, спiлок, комітетів охорони здоров’я, Крайової шкільнoї ради та ін. y Вapшаві, Кракoвi, Пoзнані
дo Шептицького А. про дiяльнiсть. Центральний державний історичний архів України, м. Львiв. Фонд № 358. Опис 1. Справа 111].
Barkov Illâ. 2018. Ìnstitut prostitucìï v mìstah pìvdennoï Ukraïni v 1843–1914 pp. Zaporìžžâ: Zaporìzʹkij nacìonalʹnij unìversitet. W: http://phd.znu.edu.ua/page/dis/01_2018/Barkov [Барков Iлля. 2018. Інститут проституції в містах південної України в 1843–1914 pp. Запоріжжя: Запорізький національний університет. W: http://phd.znu.edu.ua/page/dis/01_2018/Barkov]. Dostęp: 10.02.2020.
Vinničuk Ûrìj. 2014. Taêmnicì lʹvìvsʹkogo dna (za memuarami j materìalami polìcìï ta lʹvìvsʹkoï počatku XX st.). „Zbruč”. Cz. I, II, III. W: https://zbruc.eu/search/node/%D0%A2%D0%B0%D1%94%D0%BC%D0%BD%D0%B8%D1%86%D1%96%20%D0
%BB%D1%8C%D0%B2%D1%96%D0%B2%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE%20%D0%B4%D0%BD%D0%B0 [Винничук Юрій. 2014. Таємниці львівського дна (за мемуарами й матеріалами поліції та львівської преси початку ХХ ст.). „Збруч”. Cz. I, II, III. W: https://zbruc.eu/search/node/%D0%A2%D0%B0%D1%94%D0%BC%D0%BD%D0%B8%D1%86%D1%96%20%D0%BB%D1%8C%D0%B2%D1%96%D0%B2%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE%20%D0%B4%D0%BD%D0%B0]. Dostęp: 15.07.2019.
Bogačevsʹka-Homâk Marta. 1995. Bilim po bilomu. Žinki v gromadsʹkomu žitti Ukraïni 1884–1932. Kiïv: Libìdʹ [Богачевська-Хомяк Mарта. 1995. Бiлим по бiлому. Жiнки в громадському життi України 1884–1932. Київ: Либідь].
Kačaraba Stepan. 2005. Učactʹ lʹviv`ân v organizaciï opiki nad emigrantami (1921–1939). W: Lwów: miasto, społeczeństwo, kultura. Studia z dziejów Lwowa. T. 5: Ludzie Lwowa. Red. Karolczak K. Kraków: „Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej”: 397–407 [Кaчараба Cтепан. 2005. Учаcть львiв’ян в органiзацiї опiки над емiгрантами (1921–1939). W: Lwów: miasto, społeczeństwo, kultura. Studia z dziejów Lwowa. T. 5: Ludzie Lwowa. Red. Karolczak K. Kraków: „Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej”: 397–407].
Kravčuk Andrìj (Red.). 1988. Mitropolit Andrej Šepticʹkij. Žittâ i diâlʹnistʹ. Dokumenti i materiali [Кравчук Андрій (Red.). 1988. Митрополит Андрей Шептицький. Життя i дiяльнiсть. Документи i матерiали 1899–1944. T. II: Церква i суспiльне питання. Cz. 1: Пастирське вчення та діяльність. Львiв: Видавництво отців василіан «Місіонер»].
Rudnicʹka Mìlena. 1998. Stattì, listi, dokumenti. Red. Bogačevsʹka-Homâk M., Dâdûk M., Pelensʹkij Â. Lʹvìv: Ìnstitut ìstoričnih doslìdženʹ [Рудницька Mілена. 1998. Статті, листи, документи. Red. Богачевська-Хомяк М., Дядюк М., Пеленський Я. Львів: Інститут історичних досліджень].
Čerčovič Ivanna. 2018. Vdoma ale bez domu: služnicì v rodinah ukraïnsʹkoï ìntelìgencìï Galičini zlamu XIX – XX stolìtʹ. W: http://uamoderna.com/md/cherchovych-domestic-service [Черчович Iванна. 2018. Вдома але без дому: служниці в родинах української інтелігенції Галичини зламу ХІХ – ХХ століть. W: http://uamoderna.com/md/cherchovych-domestic-service].
Adamkiewicz Sebastian. 2017. Najcudowniejszy wiek XIX?. W: https://histmag.org/Najcudowniejszy-wiek-XIX-14784. Dostęp: 10.02.2020.
Antonów Radosław (Oprac.). 2013. Drogi hańby. Piśmiennictwo polskie przełomu XIX i XX wieku o handlu „żywym towarem”. Wrocław: Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego.
Cimek Henryk. 2008. Przynależność Galicji (Małopolski) Wschodniej – w koncepcjach polskich klubów ludowych w 1919 r. „Polityka i Społeczeństwo” nr 5: 9–16.
Czermińska Małgorzata. 2000. Autobiograficzny trójkąt. Świadectwo, wyznanie i wyzwanie. Kraków: Universitas.
Dulak Dawid. 2016. Handel ludźmi w II Rzeczpospolitej. „Poliarchia” nr 2 (7): 59–76. (Crossref)
Hrycak Jarosław. 2010. Prorok we własnym kraju. Iwan Franko i jego Ukraina (1856–1886). Przekład: Anna Korzeniowska-Bihun, Anna Wylegała. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Szulakiewicz Władysława. 2013. Ego-dokumenty i ich znaczenie w badaniach naukowych. „Przegląd Badań Edukacyjnych” nr 16: 65–84.
Jakubczak Aleksandra. 2015. „Pogrom alfonsów” w Warszawie 1905 roku w świetle prasy żydowskiej. „Studia Judaica” nr 2 (36): 339–357.
Kozerawska Małgorzata, Podolska Joanna. 2007. Piranie czekają na kadisz. „Wysokie obcasy”. W: https://www.wysokieobcasy.pl/wysokieobcasy/1,96856,3859153.html?disableRedirects=true.
Kozłowski Maciej. 1990. Między Sanem a Zbruczem. Walki o Lwów i Galicję Wschodnią 1918–1919. Kraków: Znak.
Łoś Stanisław. 2012. Sprawa ukraińska. Wybór i redakcja Marszał M., Wójtowicz S. Kraków: Ośrodek Myśli Politycznej.
Nowak Katarzyna. 2019. Dzieci rewolucji przemysłowej. Kto naprawdę zbudował współczesny świat? Kraków: Znak.
Nowak Magdalena. 2012. Szeptycki Roman Aleksander w zakonie Andrzej (1865–1944). W: Polski Słownik biograficzny. T. 48/2. Z. 197. Warszawa: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Societas Vistulana: 216–224.
Nowak Magdalena. 2018. Refleksje o pracy badawczej nad monografią o metropolicie Andrzeju Szeptyckim. W: Biografistyka we współczesnych badaniach historycznych. Teoria i praktyka. Red. Kolbuszewska J., Stobieckiego R. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego: 149–163.
Pilch Jerzy. 2017. Portret młodej Wenecjanki. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Podraza-Kwiatkowska Maria. 2001. Symbolizm i symbolika w poezji Młodej Polski. Kraków: Universitas.
Pollack Martin. 2017. Cesarz Ameryki. Wielka ucieczka z Galicji. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
Sikorska-Kulesza Jolanta. 2004. Zło tolerowane. Prostytucja w Królestwie Polskim w XIX wieku. Warszawa: Wydawnictwo „Mada”.
Szczepanowski Stanisław. 1888. Nędza Galicyi w cyfrach i program energicznego rozwoju gospodarstwa krajowego. Lwów: Gubrynowicz i Schmidt.
Szulakiewicz Władysława. 2013. Ego-dokumenty i ich znaczenie w badaniach naukowych. „Przegląd Badań Edukacyjnych” nr 16: 65–84. (Crossref)
Świst Julita. 2020. Prostytucja – rys historyczny. W: http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,4028/k,2. Dostęp: 16.07.2020.
Tomczyk Ryszard. 2012. Rusinki (Ukrainki) w austriackiej Galicji. Między konserwatyzmem a radykalizmem. „Przegląd Zachodniopomorski” t. XXVII, z. 2: Kobieta w kulturze politycznej świata: 89–111.
Wiśniewska Magdalena. 2013. Archiwum jako miejsce pamięci. „Archiwa – Kancelarie – Zbiory” nr 4 (6): 137–148. (Crossref)
Szeptycka Zofia. 1993. Młodość i powołanie ojca Romana Andrzeja Szeptyckiego zakonu św. Bazylego Wielkiego: opowiedziane przez matkę jego 1865–1892. Oprac. Bogdan Zakrzewski. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej.
Uniwersytet Wrocławski https://orcid.org/0000-0001-7309-0682
