Glosa w kwestii Ukraina między Wschodem a Zachodem
Stefan Kozak
Uniwersytet Warszawski , PolskaAbstrakt
Autor pracy wychodzi od znanej i niemal oczywistej tezy o usytuowaniu Ukrainy pomiędzy bizantyńskim Wschodem a łacińsko-europejskim Zachodem i bierze pod uwagę wiele aspektów uzasadniających trafność tego twierdzenia: geograficzny, polityczny, historyczny, religijny, kulturowy, przy czym ukazuje, że każdy z nich jest wielorako powiązany z pozostałymi. Następnie dokonuje syntetycznego przeglądu faktów historycznych, kulturowych, ukraińskiego piśmiennictwa polityczno-ideowego, utworów literackich znakomitych twórców ukraińskich oraz anonimowych kozackich pieśni i dum pod kątem obecnej w nich myśli okcydentalistycznej, świadczącej o świadomym przyjmowaniu i rozwijaniu nowoczesnych, europejskich myśli: politycznej, wolnościowej i demokratycznej, przez myślicieli ukraińskich harmonijnie łączonych z cenionymi przez nich wartościami chrześcijańskimi. Celem przedstawionej syntezy jest charakterystyka nurtu prozachodnioeuropejskiego, ukazanie jego źródeł oraz rozwoju od czasów podległości Ukrainy wobec carskiej Rosji (po Ugodzie Perejasławskiej), w końcu funkcji, jaką pełnił: oporu wobec imperialnej, absolutystycznej i rusyfikacyjnej polityki dynastii Romanowów, także krystalizacji narodowej świadomości Ukraińców oraz ich dążeń wolnościowych.
Słowa kluczowe:
Ukraina, bizantyjski Wschód, łacińsko-europejski Zachód, okcydentalizm, dążenia wolnościoweBibliografia
Borŝak Ìllâ. 1932. Velikij mazepinecʹ – Grigor Orlik. Lʹvìv: Vidavniča kooperativa “Červona kalina” [Борщак Ілля. 1932. Великий мазепинець – Григор Орлик. Львів: Видавнича кооператива “Червона калина”].
Borŝak Ìllâ. 1938. Napoleon ì Ukraïna. Lʹvìv: Z drukarnì Vidavičoï Spìlki “Dìlo” [Борщак Ілля. 1938. Наполеон і Україна. Львів: З друкарні Видавичої Спілки “Діло”].
Borschak Elie. 1956. Hryhor Orlyk – France’s Cossack, Général. Toronto: Burns & MacEachern.
Chynczewska-Hennel Teresa. 1995. Łacina na Zaporożu. W: Konteksty: Między Slavia latina a Slavia orthodoxa. Red. Głębicka E. J., Axer J. Warszawa: Ośrodek Badań nad Tradycją Antyczną w Polsce i w Europie Środkowo-Wschodniej.
Davies Norman. 2007. Europa między Wschodem a Zachodem. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Ševčenko Ìgor. 2001. Ukraïna mìž Shodom ì Zahodom. Lʹvìv: Ìnstitut Ìstorìï Cerkvi Lʹvìvsʹkoï Bogoslovsʹkoï Akademìï [Шевченко Ігор. 2001. Україна між Сходом і Заходом. Львів: Інститут Історії Церкви Львівської Богословської Академії].
Głębicka Ewa Jolanta, Axer Jerzy [Red.]. 1995. Konteksty: między Slavia Latina i Slavia Orthodoxa. Warszawa: Ośrodek Badań nad Tradycją Antyczną w Polsce i w Europie Środkowo-Wschodniej.
Gricak Âroslav. 1996. Narisi ìstorìï Ukraïni: formuvannâ modernoï ukraïnsʹkoï nacìï XIX–XX st., Kiïv: Geneza [Грицак Ярослав. 1996. Нариси історії України: формування модерної української нації XIX-XX ст., Київ: Генеза].
Jakowenko Natalia. 1995. Niespodzianki ukraińskiej historii przedstawionej po łacinie. W: Konteksty: Między Slavia latina a Slavia orthodoxa. Red. Głębicka E. J., Axer J. Warszawa: Ośrodek Badań nad Tradycją Antyczną w Polsce i w Europie Środkowo-Wschodniej: 45–54.
Kozacʹkì pìsnì. 1969. Kiïv: Muzična Ukraïna [Козацькі пісні. 1969. Київ: Музична Україна].
Kozak Stefan. 1978. U źródeł romantyzmu i nowożytnej myśli społecznej na Ukrainie. Wrocław: Ossolineum.
Kozak Stefan. 1990. Ukraińscy spiskowcy i mesjaniści. Bractwo Cyryla i Metodego. Warszawa: Pax.
Kozak Stefan. 2003. Preromantyzm ukraiński. Warszawa: Katedra Filologii Ukraińskiej Uniwersytetu Warszawskiego.
Kozak Stefan. 2011. Hristiânstvo – romantičnij mesìanìzm – sučasnìstʹ. Kiïv: Ìnstitut lìteraturi ìm. T.G. Ševčenka NAN Ukraïni [Козак Стефан. 2011. Християнство – романтичний месіанізм – сучасність. Київ: Інститут літератури ім. Т.Г. Шевченка НАН України].
Kravcìv Bogdan. 1964. Vivìd prav Ukraïni. Dokumenti ì materìali do ìstorìï ukraïnsʹkoï polìtičnoï dumki. Nʹû-Jork: Prolog [Кравців Богдан. 1964. Вивід прав України. Документи і матеріали до історії української політичної думки. Нью-Йорк: Пролог].
Nudʹga Grigorìj Upor. 1969. Dumi: Poetičnij epos Ukraïni. Kiïv: Radânsʹkij pisʹmennik [Нудьга Григорій Упор. 1969. Думи: Поетичний епос України. Київ: Радянський письменник].
Ranińska Agnieszka [Red.]. 1995. Tradycje antyczne w kulturze europejskiej – perspektywa polska. Warszawa: OBTA.
Ševčenko I. 1996. Ukraina między Wschodem a Zachodem. Warszawa: OBTA.
Ševčenko Taras. 1963. Povne zìbrannâ tvorìv u šesti tomah. T. II. Kiïv: Vidavnictvo Akademìï nauk URSR [Шевченко Тарас. 1963. Повне зібрання творів у шести томах. Т. ІІ. Київ: Видавництво Академії наук УРСР].
Wilson Andrew. 2002. Ukraińcy. Warszawa: Świat Książki.
