What is the Borrowing and Where it Originated? Winohrad, winograd ‘winnica’, ‘winorośl’, ‘winogrono’ [Vineyard, Wine Grape]

Dorota Krystyna Rembiszewska

Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk , Poland
https://orcid.org/0000-0003-0339-0879

Janusz Siatkowski

Uniwersytet Warszawski , Poland
https://orcid.org/0000-0003-4362-9426


Abstract

The subject of the article is to resolve the problem of words that can be lexical loans or phonetic adaptations. This issue is discussed on the basis of the word winohrad, winograd ‘vineyard’, ‘wine grape’ – an old Germanic loan which made its way to Eastern Slavic languages.

The rich resources gathered so far, including Polish historical and dialectical dictionaries, make it possible to determine the extent of impact of the Czech language and that of Eastern Slavic languages.

Finally, the analysis of historical and dialectical data allows us to conclude that two sources of borrowing should be accepted, from Czech and Ukrainian, which may have undergone different phonetic adaptations.

Keywords:

Slavic dialectology, Polish-Eastern Slavic borderland, dialect lexis, language contacts

Bańko Mirosław, Svobodová Diana, Rączaszek-Leonardi Joanna, Tatjewski Marcin. 2016.

Nie całkiem obce. Zapożyczenia wyrazowe w języku polskim i czeskim. Warszawa. W: https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&ved=2ahUKEwi5w5GvrYDoAhWb6aYKHUJBAuwQFjAAegQIBRAB&url=https%3A%2F%2Fwww.wuw.pl%2Fdata%2Finclude%2Fcms%2FNie_calkiem_obce_Banko_Miroslaw_Svobodova_Diana_2016.pdf&usg=AOvVaw1B9VA777KiVkNm1nK7ubR4 [Dostęp 12.01.2020].

Basaj Mieczysław, Siatkowski Janusz. 2006. Bohemizmy w języku polskim. Słownik. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. Biblioteka Pisarzów Polskich.

Brückner SE – Brückner Aleksander. 1957. Słownik etymologiczny języka polskiego. Warszawa: Wiedza Powszechna.

Dejna Karol. 1974–1985. Słownictwo ludowe z terenu [byłych] województw kieleckiego i łódzkiego. „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” t. 20–31.

Etymologický slovník jazyka staroslověnského. 1989–2018. Red. Havlová E., Erhart A., JanyškováI. Praha: Academia.

Fasmer Maks. 1964–1973. Ètimologičeskij slovarʹ russkogo âzyka. Perevod s nem. i dopolneniâ Olega N.Trubačeva. 1–4. Moskva: Progress. [Фасмер Макс. 1964–1973. Этимологический словарь русского языка. Перевод с нем. и дополнения Олега Н. Трубачева. 1–4. Москва: Прогресс].

Gloger Zygmunt. 1893. Słownіk gwary ludowej w Tykocіńskіm. „Prace Fіlologіczne” t. 4: 795–904.

Greń Zbigniew, Krasowska Helena. 2008. Słownik górali polskich na Bukowinie. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.

Historický slovník slovenského jazyka. 1991–2008. Red. Majtán M. 1–7. Bratislava.

Hrabec Stefan. 1949. Elementy kresowe w języku niektórych pisarzy polskich XVI i XVII wieku. Toruń: Towarzystwo Naukowe.

Kamper-Warejko Joanna. 2011. Poradnik Piotra Krescencjusza jako tekst użytkowy. „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” t. 46: 43–56. (Crossref)

Kostecka-Sadowa Anna. 2015. Rzeczownikowe zapożyczenia wschodniosłowiańskie w gwarach polskich. Kraków: Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk.

Linde Samuel B. 1854–1860. Słownik języka polskiego. 1–6. Lwów: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. 1951. Wyd. 3 fotoofsetowe. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Radziewicz Joanna. Historia produkcji wina w Polsce. „Rolniczy Magazyn Elektroniczny” styczeń–luty nr 89; https://rme.cbr.net.pl/index.php/archiwum-rme/840-styczen--luty-nr-89/kultura-i-tradycje-ludowe/1269-historia-produkcji-wina-w-polsce [Dostęp 11.01.2020].

Rejzek Jiří. 2015. Český etymologický slovník. Praha.

Rembiszewska Dorota K. 2006. Dynamika rozwoju gwary Knyszyna i okolic na Podlasiu w XX wieku. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.

Rembiszewska Dorota K. 2007. Słownik dialektu knyszyńskiego Czesława Kudzinowskiego. Łomża: Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe.

Rytter Grażyna. 1992. Wschodniosłowiańskie zapożyczenia leksykalne w polszczyźnie XVII wieku. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Sabadoš Ivan. 2015. Ukraïnsʹka leksika v prostori i časi. Užgorod: Užgorodsʹkij deržavnij unìversitet. [Сабадош Iван. 2015. Украïнська лексика в просторi i часi. Ужгород: Ужгородський державний університет].

Siatkowski Janusz. 1965–1970. Bohemizmy fonetyczne w języku polskim. 1–2. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Skok Petar. 1971–1974. Etimologijski rječnik hrvatskoga ili srpskoga jezika. 1–4. Zagreb: JAZU.

Slovanský jazykový atlas. Lexikálno-slovotvorná séria zv. 4: Pol’nohospodárstvo, Obŝeslavânskij lingvističeskij atlas. Seriâ leksiko-slovoobrazovatelʹnaâ. Vyp. 4, 2012: Selʹskoe hozâjstvo. [Общеславянский лингвистический атлас. Серия лексико-словообразовательная. Bып. 4. 2012: Сельское хозяйство]. Red. Ferenčíková A. (vedecká redaktorka), Chochol M., Jenč H., Králik L’, Siatkowski J., Varbot Ž.Ž.,Žigo P. Bratislava: Slovenská akadémia vied – Jazykovedný ústav Ľudovíta Štúra, Univerzita Komenského – Filozofická fakulta.

Slovník jazyka staroslověnského. 1966–1997. Red. Kurz J., Hauptová Z. 1–4. Praha.

Slovnik staroukraïnsʹkoï movi XIV–XV st. 1977–1978. Red. Gumecʹka L.L. 1–2. Kiïv: «Naukova dumka». [Словник староукраїнської мови XIV–XV ст. 1977–1978. Pед. Гумецька Л.Л. 1–2. Київ: «Наукова думка»].

Slovnik ukraïnsʹkoï movi XVI–peršoï polovini XVII st. 1994–. Red. Grinčišin D.G. Lʹviv: Ìnstitut ukraïnoznavstva ìm. Ì. Krip`âkeviča NAN Ukraïni. [Словник української мови XVI–першої половини XVII ст. 1994–. Ред. Гринчишин Д. Г. Львiв: Інститут українознавства ім. І. Крип’якевича НАН України].

Słownik gwar polskich. 1977–. Oprac. przez Zakład Dialektologii Polskiej Instytutu Języka Polskiego PAN w Krakowie pod kier. Mieczysława Karasia, od t. 2 pod kier. Jerzego Reichana, od t. 6 pod kier. Joanny Okoniowej, od t. 9 pod kier. Renaty Kucharzyk. Wrocław–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Instytut Języka Polskiego PAN.

Słownik języka polskiego XVII w. i 1. połowy XVIII wieku. 1999–. Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk. Kraków.

Słownik języka polskiego. 1861. Wypracowany przez Aleksandra Zdanowicza, Michała Bohusza Szyszkę i innych. 1–2. Wilno (tzw. Słownik wileński).

Słownik języka polskiego. 1908–1927. Red. Karłowicz J., Kryński A., Niedźwiedzki W. 1–8. Warszawa: Kasa im. Mianowskiego (tzw. Słownik warszawski).

Słownik języka polskiego. 1958–1969. Red. Doroszewski W. 1–11. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Słownik mówionej polszczyzny północno-kresowej. 2017. Oprac. Grek-Pabisowa I., Ostrówka M., Jankowiak M. Warszawa.

Słownik polszczyzny XVI wieku. 1966–. Red. Mayenowa M.R. (Pepłowski F., Mrowcewicz K.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Słownik staropolski. 1953–2004. Red. Urbańczyk S. 1–11. Warszawa–Kraków: Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk.

Smułkowa Elżbieta. Red. 2009. Brasławszczyzna. Pamięć i współczesność t. 2: Słownictwo dwujęzycznych mieszkańców rejonu (Słownik brasławski). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Zagórski Zygmunt. Red. 2008. Nazewnictwo geograficzne Poznania. Zbiór studiów. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.


Published
2021-12-13 — Updated on 2021-12-14


Rembiszewska, D. K., & Siatkowski, J. (2021). Jakie zapożyczenie i skąd? O wyrazie winohrad, winograd ‘winnica’, ‘winorośl’, ‘winogrono’. TEKA Commission of Polish-Ukrainian Cultural Ties, 6, 173–181. https://doi.org/10.31743/teka.13354

Dorota Krystyna Rembiszewska 
Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk https://orcid.org/0000-0003-0339-0879
Janusz Siatkowski  janusz.siatkowski@wp.pl
Uniwersytet Warszawski https://orcid.org/0000-0003-4362-9426