Sześć prawd wiary. Geneza i niektóre aspekty treściowe
Janusz Królikowski
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II , Polskahttps://orcid.org/0000-0003-3929-6008
Abstrakt
Sześć prawd wiary, którymi posługujemy się w naszej tradycji katechetycznej, zasługuje na pogłębioną analizę zarówno jeśli chodzi o ich genezę, jak i o ich treść. Artykuł w pierwszej części stanowi uzupełnienie artykułu Zbigniewa Kubackiego TJ odnośnie do ich genezy („Studia Bobolanum” 30 [2019] 4, s. 5–33), natomiast w drugiej części wskazuje na odnowioną potrzebę ich rozumienia, biorąc pod uwagę postulaty współczesnej teologii. Okazuje się, że w takiej perspektywie sześć prawd wiary zachowuje wartość jako krótka formuła wiary, choć można by dokonać w nich pewnych uzupełnień.
Słowa kluczowe:
prawdy wiary, symbol wiary, katechizm, interpretacjaBibliografia
Angenendt A., Theologie und Liturgie der mittelalterlichen Toten-Memoria, w: Memoria. Der geschichtliche Zeugniswert des liturgischen Gedankens im Mittelalter, (Münstersche Mittelalter–Schriften, 48), red. K. Schmid, J. Wallasch, München 1984, s. 79–199.
Ben-Chorin S., La fede ebraica. Lineamenti di una teologia dell’ebraismo sulla base del credo di Maimonide, Genova 1997.
Bernardo San, Sermoni sul Cantico dei cantici. Parte seconda XXXVI–LXXXVI, (Opere di san Bernardo V/2), Milano 2008.
Bruns R., Katechizm. Krótkie nauki chrześciańskiey, katolickiey w sobie zebranie maiący nad to Iako nayłatwieyszym i osobliwym do poięcia każdemu sposobem w krotkich pytaniach y odpowiedziach, Brunsberg 1758.
Catechismvs magnvs per quaestiones et responsiones, addvctis viriqve Sacrae Scriptvrae locis, dispositvs ex germanico sermone in latinam lingvam translatvs Isidoro Chrościnski Gymnasii Tarnoviensis praefecto interprete, Tarnoviae, Typis Ios. Georgii Matyaszowski Episc. Tarnoviensis Typogr. 1790.
Catechismo maggiore promulgato da San Pio X, Milano 1991.
Dańczak A., La questione dello stato intermedio nella teologia cattolica negli anni 1962–1999, Pelplin 2008.
Dionysius von Luxemburg, Der Große Katechismus. Das ist: Eine in Göttlicher Schriftgegrüdete von den Heil. Vätern und Concilien der Kirchen wie auch andern bewährten Theologen Ausführliche Erklärung Aller nothwendigen Artikel oder Glaubens Puncten in fünff Theil unterschieden nach dem Catechismo Canisii, Mayntz 1698.
Dola T., Problem komplementarności współczesnych modeli soteriologicznych, Opole 1994.
Franciszek, Adhortacja „Gaudete et exultate”, 19 III 2018 r.
Il Nuovo Catechismo Olandese. Annuncio della fede agli uomini di oggi. Con la „Dichiarazione della Commissione Cardinalizia” del 15 ottobre 1968 e il „Supplemento al Nuovo Catechismo”, Torino–Leumann 1988.
Instrukcja liturgiczno-duszpasterska Episkopatu Polski o pogrzebie i modlitwach za zmarłych, w: Obrzędy pogrzebowe dostosowane do zwyczajów diecezji polskich, wyd. 2 uzup., Katowice 2011, s. 23–29.
Ippoliti S., La soteriologia liturgica sullo sfondo della teologia drammatica di Hans Urs von Balthasar, Roma 2018.
Jossua J.-P., Peut-on parler de Dieu?, Genève 2006.
Journet Ch., Il male. Sggio teologico, Roma 1993.
Katechizm albo nauki chrześcijańskie na post, niedziele i święta całego roku podzielone, pisano przez Nikodema Rudowskiego w Sadłowie 1819 r. (rkps).
Klausener E., Ein Priester in Preußen. Das Leben des Feldpredigers in Potsdam, Pater Raymundus Bruns, Berlin 1981.
Kongregacja Nauki Wiary, List Recentiores episcoporum, 17 V 1979 r., w: W trosce o pełnię wiary. Dokumenty Kongregacji Nauki Wiary 1966–1994, red. J. Królikowski, Z. Zimowski, Tarnów 2010, s. 153–157.
Królikowski J., Tajemnica stworzenia i ludzkie pytanie o sens, w: Bóg Stwórca, (Scripturae Lumen. Biblia i jej oddziaływanie, t. 6), red. A. Paciorek, G.M. Baran, J. Królikowski, P. Łabuda, A. Tronina, Tarnów 2014, s. 363–380.
Królikowski J., Nieskończone miłosierdzie czy wieczne piekło, „Veritati et Caritati” 5 (2015), s. 85–99.
Królikowski J., Eklezjalna wizja miłosierdzia. Od Soboru Trydenckiego do „Misericordiae vultus” papieża Franciszka, w: Miłosierny i sprawiedliwy. W kręgu miłosierdzia Bożego, red. P. Łabuda, L. Rojowski, Tarnów 2016, s. 57–72.
Królikowski J., Najświętsze Serce Jezusa objawieniem, źródłem i pośrednikiem miłosierdzia Bożego, „Polonia Sacra” 23 (2019) 1, s. 169–187.
Kubacki Z., Krytycznie o sześciu prawdach wiary i przepowiadaniu Kościoła, „Studia Bobolanum” 30 (2019) 4, s. 5–33.
Liszka P., Dusza ludzka. Substancja duchowa człowieka, Wrocław 2017.
Löning K., Zenger E., Als Anfang schuf Gott. Biblische Schöpfungstheologien, Düsseldorf 1997.
Lubac H. de, Katolicyzm. Społeczne aspekty dogmatu, tł. M. Stokowska, Kraków 1988.
Lubac H. de, Pismo Święte w Tradycji Kościoła, tł. K. Łukowicz, Kraków 2008.
Mazza E., Sacrificato per i nostri peccati? Una ricerca sull’origine di un’idea, Bologna 2020.
Menin M., Il fascino dell’emozione, Bologna 2019.
Międzynarodowa Komisja Teologiczna, Aktualne problemy eschatologii, w: Od wiary do teologii. Dokumenty Międzynarodowej Komisji Teologicznej 1969–1996, red. J. Królikowski, Kraków 2000, s. 303–340.
Myszor W., Chrościński Izydor, w: Słownik polskich teologów katolickich, t. 1, red. H.E. Wyczawski, Warszawa 1981, s. 324–325.
Nauka duchowna. Katechizm misyjny z XVIII wieku, wyd. A. Gąsior, J. Królikowski, Tarnów 2011.
Orygenes, Komentarz do Listu św. Pawła do Rzymian,(Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy 57/2), tł. S. Kalinkowski, Warszawa 1994.
Paweł VI, Konstytucja Indulgentiarum doctrina, 1 I 1967 r., w: Wykaz odpustów. Normy i nadania, Katowice 2012, s. 102-128.
Piekutowski J., Prawdy znikąd, „Tygodnik Powszechny” (2016) 27, s. 33.
Pozo C., Immortalità e risurrezione, w: Congregazione per la Dottirna della Fede, Temi attuali di escatologia. Documenti, commenti e studi, Città del Vaticano 2000, s. 98–111.
Rad G. von, La Sapienza in Israele, Torino 1973.
Rahner K., Das Leben der Toten, w: K. Rahner, Sämtliche Werke, t. 12: Menschensein und Menschwerdung Gottes, Freiburg 2005.
Rahner K., Sämtliche Werke, t. 26: Grundkurs des Glaubens. Studien zum Begriff des Christentums, Freiburg 1999.
Rahner K., Sämtliche Werke, t. 22/2: Dogmatik nach dem Konzil. Theologische Anthropologie und Ekklesiologie, Freiburg 2008.
Ratzinger J., Kościół wspólnotą, tł. W. Życiński, Lublin 1993.
Ratzinger J., Formalne zasady chrześcijaństwa. Szkice do teologii fundamentalnej, tł. W. Szymona, Poznań 2009.
Ratzinger J., Zmartwychwstanie i życie wieczne. Studia o eschatologii i teologii nadziei, (Opera omnia, X), tł. J. Kobienia, Lublin 2014.
Ratzinger J., W rozmowie z czasem, (Opera omnia, XIII/1), Lublin 2017.
Ravasi G., Krótka historia duszy, tł. A. Wojnowski, Kraków 2008.
Rupert z Deutz, De Trinitate et operibus eius, PL 167.
Salvioli M., „Pie Pelicane, Jesu Domine”: Sulla teologia della misericordia in Tommaso d’Aquino, w: La misericordia e le sue opera. Atti del seminario interdisciplinare di teologia, filosofia e scienze dell’uomo. Milano, Università Cattolica del Sacro Cuore, 30–31 maggio 2016, red. G. Colomboe, Milano 2016, s. 11–29.
Składanowski M., Ciało, dusza, duch. Myśl Josepha Ratzingera na tle współczesnej antropologii, Warszawa 2013.
Tomasz z Akwinu, Summa theologiae, Parisiis 1888.
Tomasz z Akwinu, Lectura super Matthaeum, Taurini–Romae 1951.
Tomasz z Akwinu, Dzieła wybrane, tł. J. Salij, K. Suszyło, M. Starowieyski, W. Giertych, oprac. J. Salij, Kęty 1999.
Warzeszak J., „Dyktatura” relatywizmu w ujęciu Benedykta XVI, „Warszawskie Studia Teologiczne” 24 (2011) 1, s. 291–322.
Ben-Chorin S., La fede ebraica. Lineamenti di una teologia dell’ebraismo sulla base del credo di Maimonide, Genova 1997.
Bernardo San, Sermoni sul Cantico dei cantici. Parte seconda XXXVI–LXXXVI, (Opere di san Bernardo V/2), Milano 2008.
Bruns R., Katechizm. Krótkie nauki chrześciańskiey, katolickiey w sobie zebranie maiący nad to Iako nayłatwieyszym i osobliwym do poięcia każdemu sposobem w krotkich pytaniach y odpowiedziach, Brunsberg 1758.
Catechismvs magnvs per quaestiones et responsiones, addvctis viriqve Sacrae Scriptvrae locis, dispositvs ex germanico sermone in latinam lingvam translatvs Isidoro Chrościnski Gymnasii Tarnoviensis praefecto interprete, Tarnoviae, Typis Ios. Georgii Matyaszowski Episc. Tarnoviensis Typogr. 1790.
Catechismo maggiore promulgato da San Pio X, Milano 1991.
Dańczak A., La questione dello stato intermedio nella teologia cattolica negli anni 1962–1999, Pelplin 2008.
Dionysius von Luxemburg, Der Große Katechismus. Das ist: Eine in Göttlicher Schriftgegrüdete von den Heil. Vätern und Concilien der Kirchen wie auch andern bewährten Theologen Ausführliche Erklärung Aller nothwendigen Artikel oder Glaubens Puncten in fünff Theil unterschieden nach dem Catechismo Canisii, Mayntz 1698.
Dola T., Problem komplementarności współczesnych modeli soteriologicznych, Opole 1994.
Franciszek, Adhortacja „Gaudete et exultate”, 19 III 2018 r.
Il Nuovo Catechismo Olandese. Annuncio della fede agli uomini di oggi. Con la „Dichiarazione della Commissione Cardinalizia” del 15 ottobre 1968 e il „Supplemento al Nuovo Catechismo”, Torino–Leumann 1988.
Instrukcja liturgiczno-duszpasterska Episkopatu Polski o pogrzebie i modlitwach za zmarłych, w: Obrzędy pogrzebowe dostosowane do zwyczajów diecezji polskich, wyd. 2 uzup., Katowice 2011, s. 23–29.
Ippoliti S., La soteriologia liturgica sullo sfondo della teologia drammatica di Hans Urs von Balthasar, Roma 2018.
Jossua J.-P., Peut-on parler de Dieu?, Genève 2006.
Journet Ch., Il male. Sggio teologico, Roma 1993.
Katechizm albo nauki chrześcijańskie na post, niedziele i święta całego roku podzielone, pisano przez Nikodema Rudowskiego w Sadłowie 1819 r. (rkps).
Klausener E., Ein Priester in Preußen. Das Leben des Feldpredigers in Potsdam, Pater Raymundus Bruns, Berlin 1981.
Kongregacja Nauki Wiary, List Recentiores episcoporum, 17 V 1979 r., w: W trosce o pełnię wiary. Dokumenty Kongregacji Nauki Wiary 1966–1994, red. J. Królikowski, Z. Zimowski, Tarnów 2010, s. 153–157.
Królikowski J., Tajemnica stworzenia i ludzkie pytanie o sens, w: Bóg Stwórca, (Scripturae Lumen. Biblia i jej oddziaływanie, t. 6), red. A. Paciorek, G.M. Baran, J. Królikowski, P. Łabuda, A. Tronina, Tarnów 2014, s. 363–380.
Królikowski J., Nieskończone miłosierdzie czy wieczne piekło, „Veritati et Caritati” 5 (2015), s. 85–99.
Królikowski J., Eklezjalna wizja miłosierdzia. Od Soboru Trydenckiego do „Misericordiae vultus” papieża Franciszka, w: Miłosierny i sprawiedliwy. W kręgu miłosierdzia Bożego, red. P. Łabuda, L. Rojowski, Tarnów 2016, s. 57–72.
Królikowski J., Najświętsze Serce Jezusa objawieniem, źródłem i pośrednikiem miłosierdzia Bożego, „Polonia Sacra” 23 (2019) 1, s. 169–187.
Kubacki Z., Krytycznie o sześciu prawdach wiary i przepowiadaniu Kościoła, „Studia Bobolanum” 30 (2019) 4, s. 5–33.
Liszka P., Dusza ludzka. Substancja duchowa człowieka, Wrocław 2017.
Löning K., Zenger E., Als Anfang schuf Gott. Biblische Schöpfungstheologien, Düsseldorf 1997.
Lubac H. de, Katolicyzm. Społeczne aspekty dogmatu, tł. M. Stokowska, Kraków 1988.
Lubac H. de, Pismo Święte w Tradycji Kościoła, tł. K. Łukowicz, Kraków 2008.
Mazza E., Sacrificato per i nostri peccati? Una ricerca sull’origine di un’idea, Bologna 2020.
Menin M., Il fascino dell’emozione, Bologna 2019.
Międzynarodowa Komisja Teologiczna, Aktualne problemy eschatologii, w: Od wiary do teologii. Dokumenty Międzynarodowej Komisji Teologicznej 1969–1996, red. J. Królikowski, Kraków 2000, s. 303–340.
Myszor W., Chrościński Izydor, w: Słownik polskich teologów katolickich, t. 1, red. H.E. Wyczawski, Warszawa 1981, s. 324–325.
Nauka duchowna. Katechizm misyjny z XVIII wieku, wyd. A. Gąsior, J. Królikowski, Tarnów 2011.
Orygenes, Komentarz do Listu św. Pawła do Rzymian,(Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy 57/2), tł. S. Kalinkowski, Warszawa 1994.
Paweł VI, Konstytucja Indulgentiarum doctrina, 1 I 1967 r., w: Wykaz odpustów. Normy i nadania, Katowice 2012, s. 102-128.
Piekutowski J., Prawdy znikąd, „Tygodnik Powszechny” (2016) 27, s. 33.
Pozo C., Immortalità e risurrezione, w: Congregazione per la Dottirna della Fede, Temi attuali di escatologia. Documenti, commenti e studi, Città del Vaticano 2000, s. 98–111.
Rad G. von, La Sapienza in Israele, Torino 1973.
Rahner K., Das Leben der Toten, w: K. Rahner, Sämtliche Werke, t. 12: Menschensein und Menschwerdung Gottes, Freiburg 2005.
Rahner K., Sämtliche Werke, t. 26: Grundkurs des Glaubens. Studien zum Begriff des Christentums, Freiburg 1999.
Rahner K., Sämtliche Werke, t. 22/2: Dogmatik nach dem Konzil. Theologische Anthropologie und Ekklesiologie, Freiburg 2008.
Ratzinger J., Kościół wspólnotą, tł. W. Życiński, Lublin 1993.
Ratzinger J., Formalne zasady chrześcijaństwa. Szkice do teologii fundamentalnej, tł. W. Szymona, Poznań 2009.
Ratzinger J., Zmartwychwstanie i życie wieczne. Studia o eschatologii i teologii nadziei, (Opera omnia, X), tł. J. Kobienia, Lublin 2014.
Ratzinger J., W rozmowie z czasem, (Opera omnia, XIII/1), Lublin 2017.
Ravasi G., Krótka historia duszy, tł. A. Wojnowski, Kraków 2008.
Rupert z Deutz, De Trinitate et operibus eius, PL 167.
Salvioli M., „Pie Pelicane, Jesu Domine”: Sulla teologia della misericordia in Tommaso d’Aquino, w: La misericordia e le sue opera. Atti del seminario interdisciplinare di teologia, filosofia e scienze dell’uomo. Milano, Università Cattolica del Sacro Cuore, 30–31 maggio 2016, red. G. Colomboe, Milano 2016, s. 11–29.
Składanowski M., Ciało, dusza, duch. Myśl Josepha Ratzingera na tle współczesnej antropologii, Warszawa 2013.
Tomasz z Akwinu, Summa theologiae, Parisiis 1888.
Tomasz z Akwinu, Lectura super Matthaeum, Taurini–Romae 1951.
Tomasz z Akwinu, Dzieła wybrane, tł. J. Salij, K. Suszyło, M. Starowieyski, W. Giertych, oprac. J. Salij, Kęty 1999.
Warzeszak J., „Dyktatura” relatywizmu w ujęciu Benedykta XVI, „Warszawskie Studia Teologiczne” 24 (2011) 1, s. 291–322.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
