Sakramentalia w ogólności

Michael Kahle

Collegium Albertinum w Bonn , Niemcy


Abstrakt

Niniejszy artykuł Sakramentalia w ogólności rozpoczyna się od rozróżnienia między sakramentami a sakramentaliami. W rozdziale II następuje opis historycznego rozwoju terminu „sakramentalny” i jego rozumienia. Przedstawiono pierwsze wzmianki, które można znaleźć u Hugona ze św. Wiktora, i prześledzono je aż do Tomasza z Akwinu. Po tym następuje lista definicji opracowanych przez różnych teologów w przededniu promulgacji Codex Iuris Canonici w 1917 roku. Następnie omówiono przepisy dotyczące sakramentaliów, wprowadzone do prawa kanonicznego pod rządami Benedykta XV. Szczególna uwaga poświęcona jest pracom prowadzonym przed i w trakcie Soboru Watykańskiego II, a następnie opisowi magisterialnego traktowania sakramentaliów aż do pontyfikatu papieża Jana Pawła II. Rozdział III zawiera systematyczne omówienie sakramentaliów. Rozpoczyna się od kanonicznej definicji sakramentaliów. Opisano tu różnorodność sakramentaliów i kwestię ich ustanowienia. Kolejno poruszane zostają kwestie skuteczności i sposobów działania, a także dawców i biorców sakramentów. I wreszcie ostatni rozdział formułuje trzy główne pytania na temat sakramentaliów przeznaczone dla dalszej refleksji teologicznej i duszpasterskiej.

Słowa kluczowe:

sakramentalia, sakramenty, Codex Iuris Canonici, Drugi Sobór Watykański, reforma liturgii

Alexander von Hales, Glossa in quatuor Libros sententiarum Petri Lombardi, Nunc demum reperta atque primum edita studio et cura pp. Collegii s. Bonaventurae, In librum quartum (= Bibliotheca Franciscana scholastica Medii Aevi, Bd. 15), Florenz 1954.

Petrus von Poitiers, Sent. V, 6, in: Patrologiae Cursus Completus, Series Latina, hrsg. von J.P. Migne, Bd. 211.

Hugo von St. Viktor, De sacramentis christianae fidei, in: Patrologiae Cursus Completus, Series Latina, hrsg. von J.P. Migne, Paris 1880, Bd. 176.

Petrus Lombardus, Sententiarum Libri Quatuor, in: Patrologiae Cursus Completus, Series Latina, hrsg. von J.P. Migne, Paris 1880, Bd. 192.

Thomas von Aquin, Summa Theologicae, Editione Leonina, Rom 1888−1906.

Caeremomiale Episcoporum, editio typica, reimpressio emendata, Liberia editrice Vaticana 2008.

Missale Romanum, editio typica tertia 2008.

Gottesdienst zur Segnung von Brot, Wein und Öl. Texte in deutscher und griechischer Sprache für den Gemeindegebrauch, Vorläufige Übersetzung bis zur endgültigen Ausgabe der liturgischen Texte in deutscher Sprache, München o. J. Liber Sacramentorum Romanae Aeclesiae Ordinis anni circuli [Sacramentarium Gelasianum], hrsg. von L.C. Mohlberg in Verbindung mit L. Eizenhöfer, P. Siffrin, hrsg. von L.C. Mohlberg, Rom 1960.

Rituale Romanum, Ordo baptismi parvulorum, editio typica altera, Liberia Editrice Vaticana 1986.

Rituale Romanum, Ordo initiationis christianae adultorum, editio typica, Liberia editrice Vaticana 1972.

Rituale Romanum, Ordo baptismi parvoluorum, editio typica altera (reimpressio), Liberia editrice Vaticana 1986.

Rituale Romanum, Ordo confirmationis, editio typica, Liberia editrice Vaticana 1971.

Rituale Romanum, Ordo paenitentiae, editio typica, Liberia editrice Vaticana 1974.

Rituale Romanum, Ordo unctionis infirmorum eorumque pastoralis curae, editio typica altera, Liberia editrice Vaticana 1972.

Rituale Romanum, Ordo celebrandi matrimonium, editio typica altera, Liberia editrice Vaticana 1991.

Rituale Romanum, De sacra communione et de cultu mysterii eucharistici extra missam, editio typica, Liberia editrice Vaticana 1973.

Rituale Romanum, Ordo exsequiarum, editio typica altera, Liberia editrice Vaticana 2005.

Rituale Romanum, De benedictionibus, editio typica, Liberia editrice Vaticana 1984.

Rituale Romanum, De exorcismis et supplicationibus quibusdam, editio typica, Liberia editrice Vaticana 1999.

Pontificale Romanum, editio typica 1961−1962, Edizione anastatica e introduzione di M. Sodi, A. Toniolo (= Collectio Monumenta Liturgica Piana Volume III), Liberia editrice Vaticana 2009.

Pontificale Romanum, De ordinatione, editio typica altera, Liberia editrice Vaticana 1990.

Pontificale Romanum, De institutione lectorum et acolythorum et de admissione inter candidatos ad diaconatum et presbyteratum, editio typica, Liberia editrice Vaticana 1972.

Pontificale Romanum, Ordo benedicendi oleum catechumenorum et infirmorum et conficiendi Chrisma, editio typica, Liberia editrice Vaticana 1971.

Pontificale Romanum, Ordo dedicationis Ecclesiae et altaris, editio typica, Liberia editrice Vaticana 1972.

Pontificale Romanum, Ordo beneditctionis abbatis et abbatissae, editio typica, Liberia editrice Vaticana 1971.

Pontificale Romanum, Ordo professionis religiosae, editio typica, Liberia editrice Vaticana 1970.

Pontificale Romanum, Ordo consecrationis virginum, editio typica, Liberia editrice Vaticana 1970.

Ordo coronandi imaginem Beatae Mariae Virginis, editio typica, Liberia editrice Vaticana 1981.

Codex Iuris Canonici, PII X Pontificis Maximi Iussi, Digestus Benedicti Papae XV Auctoritate Promulgatus, praeparatione, fontium annotionae et indice analytico-alphabetico, Rom 1917.

Franziskus, Motu Proprio Spiritus Domini, 10. Januar 2021, in: AAS 113 (2021), S. 169−170.

Johannes Paul II., Apostolische Konstitution Fidei Depositum. Zur Veröffentlichung des „Katechismus der Katholischen Kircheˮ, der im Anschluss an das Zweite Vatikanische Konzil verfasst wurde, in: Katechismus der Katholischen Kirche, Neuübersetzung aufgrund der Editio typica Latina, München 2005, S. 29−35.

Katechismus der Katholischen Kirche, München 2003.

Katechismus der Katholischen Kirche. Kompendium, München 2005.

Leo der Große, Sermo 74, 2, Corpus Christianorum, series latina, Bd. 138 e 138A, hrsg. von A. Chauvasse, Turnhout 1973.

Leo der Große, Epistula 30, in: Patrologiae Cursus Completus, Series Latina, hrsg. von J.P. Migne, Bd. 54, Paris 1848.

Paul VI., Motu Proprio Ministeriam quaedam, 15. August 1972, in: ASS 64 (1972), S. 529–534.

Pius XII., Litterae Encyclicae Mediator Dei, de sacra Liturgia, 20. November 1947, in: AAS 39 (1947) 521−595.

II. Vatikanisches Konzil, Konstitution über die heilige Liturgie Sacrosanctum concilium, lat.-dt. in: LThK 2, Auflage, Das Zweite Vatikanische Konzil, Teil I, S. 14−109.

II. Vatikanisches Konzil, Dogmatische Konstitution über die Kirche Lumen gentium, lat.-dt. in: LThK 2, Auflage, Das Zweite Vatikanische Konzil, Teil I, S. 157−347.

Coetus Episcoporum de re liturgica, Decretum typicum, in: „Notitiaeˮ 1 (1965), S. 9.

Commissio Conciliaris de S. Liturgia, Praeparatoria 2−3, Rom 1961.

Commissio Conciliaris de S. Liturgia, Conciliaris 2, Rom 1963.

Kommunionspendung und Eucharistieverehrung außerhalb der Messe, Studienausgabe (Pastoralliturgische Reihe in Verbindung mit der Zeitschrift Gottesdienst), Freiburg 1976, S. 4.

Kongregation für die Glaubenslehre, «Responsum» ad «dubium» de benedictione unionem personarum eiusdem sexus, in: AAS 113 (2021), S. 431−434, https://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_con_cfaith_doc_20210222_

responsum-dubium-unioni_ge.html (Abgerufen am 7. August 2023).

Kongregation für den Gottesdienst, Dekret Prot. N. 645/71 vom 16. März 1971, siehe: Die Feier der Buße, Studienausgabe (Pastoralliturgische Reihe in Verbindung mit der Zeitschrift Gottesdienst), Freiburg 1974, S. 4.

Kongregation für den Gottesdienst und die Sakramentenordung, Dekret In Missa in Cena Domini, 6, Januar 2016 (Prot. N. 87/15), in: AAS 108 (2016), 192; dt. Übers., „Notitiaeˮ 52 (2016), S. 14−15.

Kongregation für den Gottesdienst und die Sakramentenordnung, Responsa ad dubia zu einigen Bestimmungen des Apostolischen Schreibens in Form eines „Motu Proprio“ Traditiones Custodes von Papst Franziskus, 4, Dezember 2021, in: „Notitiaeˮ 57 (2021) 267−275.

Kongregation für den Gottesdienst und die Sakramentenordnung, Dekret Postquam Summus Pontifex über die Anwendung der Bestimmungen des can. 383 des Kodex des kanonischen Rechts vom 22, Oktober 2021, in: AAS 113 (2021), S. 1180−1206, Nr. 42−44.

Sacra Rituum Congregatio, Sectio Historica, Memoria sulla Riforma Liturgica, in: La riforma liturgica di Pio XII. Documenti, I. La Memoria sulla riforma liturgica, hrsg. von C. Braga (= Bibliotheca Ephemerides Liturgicae. Subsidia, Bd. 128), Rom 2003, S. 3−380.

Adam A., Haunerland W., Grundriss Liturgie, Neuausgabe Freiburg 2012.

Arendt W., De sacramentalibus, Rom 1907.

Auer J., Allgemeine Sakramentenlehre und das Mysterium der Eucharistie (= Kleine Katholische Dogmatik, Bd. VI, hrsg. von J. Auer, J. Ratzinger), dritte durchgesehene und ergänzte Auflage, Regensburg 1980.

Aymans W., Kanonisches Recht. Lehrbuch aufgrund des Codes Iuris Canonici, Bd. III, Paderborn−München−Wien−Zürich 2007.

Bernards M., Zur Lehre von der Kirche als Sakrament. Beobachtungen aus der Theologie des 19. und 20. Jahrhunderts, in: MThZ 20 (1969), S. 29−54.

Bugnini A., La Riforma Liturgica (1948−1975), Nuova edizione riveduta a arricchita di note e di supplementi per una lettura analitica (= Bibliotheca Ephemerides Liturgicae. Subsidia, Bd. 30), Rom 1997.

Calvi M., Commentario, in: Codice di diritto Canonico commentato, hrsg. von der Redazione di quaderni di diritto ecclesiale, Milano 2001, S. 930−980.

Congar Y., Die Idee der sacramenta maiora, in: Conc(D) 4 (1968), S. 9−15.

Darragon B., Die Segnungen, in: Handbuch der Liturgiewissenschaft, Bd. II, hrsg. vom Liturgischen Institut Trier, Freiburg 1963, S. 180−195.

De Smet A., Tractatus dogmaticus-moralis de sacramentis in genere, de baptismo et confirmatione, Brügge 1915.

Der Synodale Weg, Handlungstext Segensfeiern für Paare, die sich lieben, Beschluss des Synodalen Weges von der Synodalversammlung am 10. März 2023 gefasst, Bonn 2023.

Doronzo E., Tractatus Dogmaticus: De Sacramentis in genere, Milwaukee 1946, S. 540−560.

Ebner M., Jesus – ein umstrittener Exorzist, in: BuK 2/2006, S. 73−77.

Feckes C., Das mysterium der heiligen Kirche, Paderborn 1934.

Gallo M., Nuovi sacramentali? Il Benedizionale alla prova della contemporaneità, in: „Rivista Liturgicaˮ 108 (2021), S. 348−353.

Grillo A., La liturgia come rimessa in questione del rapporto di sacramenti e sacramentali, in: „Rivista Liturgicaˮ 108 (2021), [S. 39−56].

Hallinan J.P., Relatio Subcommissionis, una cum textu emendado, in: Commissio Conciliaris de S. Liturgia, Conciliaris 2, Rom 1963, S. 1.

Jungmann J.A., Konstitution über die Heilige Liturgie. Einleitung und Kommentar, in: LThK 2, Auflage, Das Zweite Vatikanische Konzil, Teil I, S. 10−109.

Jüngel E., Die Kirche als Sakrament?, in: ZThK 80 (1983), S. 432−457.

Kaczynski R., Die Benediktionen, in: Sakramentale Feiern II (= Gottesdienst der Kirche. Handbuch der Liturgiewissenschaft, hersg. von H.B. Meyer, Hansjörg Auf der Maur, u.a, Teil 8), Regensburg 1984, 233−274.

Koch G., Art.: ex opere operato, in: Lexikon der katholischen Dogmatik, hrsg. von W. Beinert, Freiburg 1997, S. 154−155.

Lehmkuhl A., Theologia moralis, Bd. 2, Freiburg 1902.

Michel A., Art.: Sacramentaux, in: DThC 14/1, Paris 1939, S. 465−482, besonders S. 470f.

Meßner R., Art. Sakramentalien, in: TRE, Bd. XXIX, Berlin 1998, 648−663.

Ott L., Grundriss der Katholischen Dogmatik, 3., veränderte Auflage, Freiburg 1957.

Pesch Ch., Praelectiones Dogmaticae, T. VI, Rom 1925.

Pieper J., Sakralität und «Entsakralisierung», in: Religionsphilosophische Schriften, hrsg. von B. Wald (= Werke in acht Bänden, Bd. 7), Hamburg 2000, 394−419.

Pontificio Istituto Liturgico S. Anselmo, I sacramentali e le benedizioni (= Anàmnesis), Casa Editrice Marietti 1989; I Sacramentali. Questioni aperte e nuove prospettive, in: „Rivistia Liturgicaˮ 108 (2021) 2.

Ruffini E., Animadversiones particulares vom 6. November 1962, in: Commissio Conciliaris de Sacra Liturgia, Animadversiones Patrum 3−4, S. 6.Weimann R., Die Sakramentalien – Steifkind der Theologie, in: Fides incarnata, FS zum 65. Geburtstag vo Rainer Maria Cardinal Woelki, hrsg. von M. Graulich, K.-H. Menke, Freiburg 2021, S. 391−406.

Ziegenaus A., Segen und gesegnet werden. Die Sakramentalien der Kirche, in: FKTh 28 (2012), S. 61−65.


Opublikowane
2024-06-18



Michael Kahle 
Collegium Albertinum w Bonn



Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.