What Kind of Polish Theology You Were, Before? What Kind of Polish Theology You Are? Selected Ascpects of Actual Theology in Poland
Paweł Warchoł
Kujawy and Pomorze University in Bydgoszcz , Polandhttps://orcid.org/0000-0002-8147-9484
Abstract
Polish theology can’t be understood without history and culture. They complete each other. Reflections of Polish theologians, who opened up to faith through the written word and testimony of life, resulted from Polish experience. There are many theologians of this kind, that is why only most significant were highlighted. The central value of Polish theology is the mistery of the Christ – crucified and resurrected, He who sheds the light on the nation’s history. At the same time theology of liberation and freedom as well as theology of culture derived from theology of nation. To some extent also Polish personalism writes into it. Moreover, theology of Christ’s heart and mercy are also known in Polish theology. That’s because at the end of 18th century Poland celebrated the feast of God’s Heart as the first nation in Europe and in 20th century celebrated the feast of God’s Mercy. Holy Mary plays an important role in Polish spirituality. The worship of Holy Mary became the symbol and binder of the Poles community – ready at any time to fight and defend their faith in a similar way that the Polish Republic. That is why mariology refers to the history of nation and it opens to the thoughts connected with the works of Second Vatican Council. What is more, also ecumenism is connected with the history of Polish nation and it had a strong influence onto the people. Protestant – catholic and orthodox – catholic dialogues studied by contemporary theologists had their bases set up much earlier. There are other signs of Polish theology. Theologists further study the reality, basing on their universalism and openness, faithful to tradition and never dissenting from it.
Keywords:
theology, sings, Polishness, nation, mercy, Christ's Heart, freedom, ecumenism, mariology, cultureReferences
Balter L., Wkład ks. prof. Wincentego Granata w formowanie podstaw teologicznych rozwijającego się oddolnie kultu, „Studia Sandomierskie” 2 (1981), s. 92–96.
Bartnik C.S., Pedagogia narodowa Prymasa Stefana Wyszyńskiego, Lublin 2001.
Bartnik C.S., Teologia narodu, Częstochowa 1999.
Bartnik C.S., Personalizm, Lublin 2013.
Bartosik G. OFMConv, Mediatrix in Spiritu Mediatore. Pośrednictwo Najświętszej Maryi Panny jako uczestnictwo w pośredniczącej funkcji Ducha Świętego w świetle teologii współczesnej, Niepokalanów 2006.
Blachnicki F., Teologiczne aspekty wolności, w: O chrześcijaństwie konsekwentnym i polskiej teologii wyzwolenia mówi ks. F. Blachnicki, Krościenko 2001, s. 33–53.
Blachnicki F., Wolni i wyzwalający, Poznań 2001.
Bokwa I., Teologia w warunkach nowoczesności i ponowoczesności, Sandomierz 2010.
Bolewski J., Niebieska Matka. Mądrość i Maryja, Niepokalanów 2009.
Bolewski J., Odrodzenie – teraz i w godzinę śmierci... Rekolekcje z Maryją – drogą serca, Niepokalanów 2006.
Buczek J., Teologia Narodu w ujęciu wybranych polskich teologów, Rzeszów 2014.
Cieślak S., Trójca romantyczna. Fascynacje świętością, Warszawa 2014, s. 39.
Cieślak S., Wiara pozytywistów. Orzeszkowa, Konopnicka, Prus, Sienkiewicz, Łódź 2010.
Dogmatyka w perspektywie Bożego miłosierdzia, red. K. Góźdź, K. Guzowski, Lublin 2010.
Dyczewski L., Trwałość kultury polskiej, w: Wartości w kulturze polskiej, red. L.
Dyczewski, Lublin 1993, s. 11–63.
Franciszek, Homilia wygłoszona podczas Mszy świętej na Jasnej Górze 28 VII 2016 r., „Nasz Dziennik” 28 VII 2016, s. 7.
Góźdź K., Teologia człowieka, Lublin 2006.
Hojnowski J., Słownik kultu Serca Jezusowego, Kraków 2000.
Hryniewicz W., Chrystus nasza Pascha: zarys chrześcijańskiej teologii paschalnej, Lublin 1982.
Hryniewicz W., Nasza Pascha z Chrystusem: zarys chrześcijańskiej teologii pastoralnej, Lublin 1987.
Hryniewicz W., Nadzieja zbawienia dla wszystkich: od eschatologii lęku do eschatologii nadziei, Warszawa 1989.
Jan Paweł II, Dar Boży dla naszych czasów. Homilia wygłoszona podczas Mszy świętej kanonizacyjnej bł. Siostry Faustyny Kowalskiej (30 V 2000), OsRomPol 5 (2000), s. 25–26.
Jan Paweł II, Homilia w czasie Mszy świętej, Gdańsk, 12 VI 1987 r., w: Jan Paweł II, Dzieła zebrane. Homilie i przemówienia z pielgrzymek – Europa, cz. 1: Polska , t. IX, Kraków 2008, s. 386.
Jan Paweł II, Homilia podczas Mszy świętej z okazji 1000-lecia kanonizacji św. Wojciecha, w: Jan Paweł II, Dzieła zebrane. Homilie i przemówienia z pielgrzymek – Europa, cz. 1: Polska, t. IX, Kraków 2008, s. 769.
Jan Paweł II, Przemówienie wygłoszone w czasie spotkania ekumenicznego
w rezydencji Prymasa Polski, 17 VI 1983 r., w: Dzieła zebrane, t. IX, Homilie: przemówienia z pielgrzymek – Europa, cz. 1: Polska, Warszawa 2008, s. 186.
Jan Paweł II, W imię przyszłości kultury . Przemówienie podczas wizyty w siedzibie Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO), Paryż, 2 VI 1980 r., OsRomPol 6 (1980), s. 732.
Kawecki W., Teologia piękna. Poszukiwanie „locus theologicus” w kulturze współczesnej, Poznań 2013.
Kindziuk M., Świadek prawdy. Życie i śmierć księdza Jerzego Popiełuszki, Częstochowa 2004.
Klemens Biskup, Konstytucja apostolska o unii narodu ruskiego z Kościołem Rzymskim, w: T. Żychiewicz, Jozafat Kuncewicz, Kalwaria Zebrzydowska 1986, s. 133.
Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, Dekret w sprawie Drugiej Niedzieli Wielkanocy, czyli Miłosierdzia Bożego, 5 V 2000 r., OsRomPol 7–8 (2000), s. 66.
Kowalczyk S., Personalizm – podstawy, idee, konsekwencje, Lublin 2012.
Królikowski J., Intronizacja Najświętszego Serca Jezusa. Historia i założenia teologiczne, Częstochowa 2006.
Królikowski J., Odnowić pamięć o miłości Bożej: materiały z sympozjum naukowego poświęconego kultowi Serca Jezusowego, Kraków 2014.
Królikowski J., Maryja w pamięci Kościoła. Mariologia, cz. 1, Tarnów 2002.
Królikowski J., Matka Zbawiciela. Mariologia, cz. 1, Tarnów 1999.
Krupa L., Kult Serca Maryi. Studium dogmatyczne, Lublin 1948.
Leksykon polskich dogmatyków XX i XXI wieku, red. K. Góźdź, Lublin 2010.
Lewandowski J., Naród w dziejach zbawienia w nauczaniu kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 1982.
Listy pasterskie Episkopatu Polski, Paris 1975.
Macheta K., Misterium paschalne Polski według założycieli zmartwychwstańców, w: Polska teologia narodu, red. C.S. Bartnik, Lublin 1986, s. 93–140.
Mickiewicz A., Dziady, cz. III, Warszawa 1949.
Mickiewicz A., Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego, Paryż 1832.
Misiurek J., Źródło życia i świętości. Polska teologia Najświętszego Serca Jezusa, Lublin 2014.
Napiórkowski A. OSPPE, Bogactwo łaski a nędza grzesznika. Zróżnicowany konsensus teologii katolickiej i luterańskiej o usprawiedliwieniu osiągnięty w dialogu ekumenicznym, Kraków 2011.
Napiórkowski A., Teologie XX i XXI wieku, Kraków 2016.
Napiórkowski S.C., Ja, Służebnica Pana (problemy – poszukiwania – perspektywy), Lublin 2009.
Napiórkowski S.C., Matka mojego Pana. Problemy, poszukiwania, perspektywy, Opole 1998.
Napiórkowski S.C., Matka naszego Pana. Problemy – poszukiwania – perspektywy, Tarnów 1992.
Napiórkowski S.C., Matka Pana. Problemy – poszukiwania – perspektywy, Niepokalanów 1998.
Napiórkowski S.C., Oto Ja, Służebnica Pana (problemy – poszukiwania – perspektywy), Lublin 2015.
Napiórkowski S.C., Problem jedności Kościoła i tradycja unicka w świecie współczesnym, „Studia i Dokumenty Ekumeniczne” 1–2 (2015), s. 20–30.
Napiórkowski S.C., Służebnica Pana (problemy – poszukiwania – perspektywy), Lublin 2004.
Napiórkowski S.C., Solus Christus, Lublin 1978.
Napiórkowski S.C., Spór o Matkę. Mariologia jako problem ekumeniczny, Lublin 1988.
Pan Bóg nas kocha i to jest naprawdę ważne w dziele Dzieci Soboru zadają pytania. Rozmowy o Soborze Watykańskim II z o. Jackiem Salijem, red. Z. Nosowski, Warszawa 1996.
Pek K., Deus semper maior. Teologiczny obraz Boga w mariologii polskiej XX wieku, Lublin 2009.
Rusecki M., Traktat o Objawieniu, Kraków 2007.
Szymik J., W światłach wcielenia. Chrystologia kultury, Katowice–Ząbki 2004.
Szymik J., Teologia. Rozmowy o Bogu i człowieku, Lublin 2008.
Tischner J., Etyka solidarności, Kraków 2000.
Tischner J., Jest sprawa, „Solidarność Małopolska” 11 XI 1989.
Tischner J., Polski kształt dialogu, Kraków 1981.
Tischner J., Spór o istnienie człowieka, Kraków 1998.
Warchoł P., Miłosierny Bóg i miłosierny człowiek. Teologiczna interpretacja miłosierdzia w nauczaniu Jana Pawła II, Wrocław 2007.
Warchoł P., Antropologiczny wymiar miłosierdzia. Refleksje po ostatniej podróży papieskiej do Polski, „Przegląd Powszechny” 7–8 (2003), s. 128–144.
Warchoł P., Krew i woda dar miłości miłosiernej. Studium historyczno-teologiczne przebitego boku Chrystusa w literaturze teologicznej i duchowej, Warszawa 2015.
Weigel G., Miasto świętych. Pielgrzymka po Krakowie śladami Jana Pawła II, przekł. M. Kisiel-Małecka, Kraków 2016, s. 15.
Weigel G., Świadek nadziei. Biografia papieża Jana Pawła II, Kraków 2003, s. 387.
Wojtyła K., Głos w dyskusji, w: Odpowiedzialni za świat, red. Z. Walkiewicz, Poznań–Warszawa 1982, s. 216–217.
Wojtyła K., Konsekracja świata. Granice autonomii doczesności, w: Odpowiedzialni za świat, red. Z. Walkiewicz, Poznań–Warszawa 1982, s. 206–215.
Wyszyński S., Homilia w Rostkowie, 20 VIII 1967, w 400. rocznicę śmierci św. Stanisława Kostki, w: Chrześcijanie, t. I, Warszawa 1980, s. 50.
Wyszyński K., Kamienie wołać będą. Ku czci Stefana Starzyńskiego, Warszawa, 1 III 1981, w: Nauczanie społeczne 1946–1981, Warszawa 1981.
Wyszyński S., O Kazimierzu Wyszyńskim 1700–1755, w: Chrześcijanie, t. I, Warszawa 1980, s. 52–53.
Wyszyński S., Ojciec Soboru Watykańskiego II 1962–1965, oprac. S. Wilk SDB, A. Wójcik, Lublin 2013.
Bartnik C.S., Pedagogia narodowa Prymasa Stefana Wyszyńskiego, Lublin 2001.
Bartnik C.S., Teologia narodu, Częstochowa 1999.
Bartnik C.S., Personalizm, Lublin 2013.
Bartosik G. OFMConv, Mediatrix in Spiritu Mediatore. Pośrednictwo Najświętszej Maryi Panny jako uczestnictwo w pośredniczącej funkcji Ducha Świętego w świetle teologii współczesnej, Niepokalanów 2006.
Blachnicki F., Teologiczne aspekty wolności, w: O chrześcijaństwie konsekwentnym i polskiej teologii wyzwolenia mówi ks. F. Blachnicki, Krościenko 2001, s. 33–53.
Blachnicki F., Wolni i wyzwalający, Poznań 2001.
Bokwa I., Teologia w warunkach nowoczesności i ponowoczesności, Sandomierz 2010.
Bolewski J., Niebieska Matka. Mądrość i Maryja, Niepokalanów 2009.
Bolewski J., Odrodzenie – teraz i w godzinę śmierci... Rekolekcje z Maryją – drogą serca, Niepokalanów 2006.
Buczek J., Teologia Narodu w ujęciu wybranych polskich teologów, Rzeszów 2014.
Cieślak S., Trójca romantyczna. Fascynacje świętością, Warszawa 2014, s. 39.
Cieślak S., Wiara pozytywistów. Orzeszkowa, Konopnicka, Prus, Sienkiewicz, Łódź 2010.
Dogmatyka w perspektywie Bożego miłosierdzia, red. K. Góźdź, K. Guzowski, Lublin 2010.
Dyczewski L., Trwałość kultury polskiej, w: Wartości w kulturze polskiej, red. L.
Dyczewski, Lublin 1993, s. 11–63.
Franciszek, Homilia wygłoszona podczas Mszy świętej na Jasnej Górze 28 VII 2016 r., „Nasz Dziennik” 28 VII 2016, s. 7.
Góźdź K., Teologia człowieka, Lublin 2006.
Hojnowski J., Słownik kultu Serca Jezusowego, Kraków 2000.
Hryniewicz W., Chrystus nasza Pascha: zarys chrześcijańskiej teologii paschalnej, Lublin 1982.
Hryniewicz W., Nasza Pascha z Chrystusem: zarys chrześcijańskiej teologii pastoralnej, Lublin 1987.
Hryniewicz W., Nadzieja zbawienia dla wszystkich: od eschatologii lęku do eschatologii nadziei, Warszawa 1989.
Jan Paweł II, Dar Boży dla naszych czasów. Homilia wygłoszona podczas Mszy świętej kanonizacyjnej bł. Siostry Faustyny Kowalskiej (30 V 2000), OsRomPol 5 (2000), s. 25–26.
Jan Paweł II, Homilia w czasie Mszy świętej, Gdańsk, 12 VI 1987 r., w: Jan Paweł II, Dzieła zebrane. Homilie i przemówienia z pielgrzymek – Europa, cz. 1: Polska , t. IX, Kraków 2008, s. 386.
Jan Paweł II, Homilia podczas Mszy świętej z okazji 1000-lecia kanonizacji św. Wojciecha, w: Jan Paweł II, Dzieła zebrane. Homilie i przemówienia z pielgrzymek – Europa, cz. 1: Polska, t. IX, Kraków 2008, s. 769.
Jan Paweł II, Przemówienie wygłoszone w czasie spotkania ekumenicznego
w rezydencji Prymasa Polski, 17 VI 1983 r., w: Dzieła zebrane, t. IX, Homilie: przemówienia z pielgrzymek – Europa, cz. 1: Polska, Warszawa 2008, s. 186.
Jan Paweł II, W imię przyszłości kultury . Przemówienie podczas wizyty w siedzibie Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO), Paryż, 2 VI 1980 r., OsRomPol 6 (1980), s. 732.
Kawecki W., Teologia piękna. Poszukiwanie „locus theologicus” w kulturze współczesnej, Poznań 2013.
Kindziuk M., Świadek prawdy. Życie i śmierć księdza Jerzego Popiełuszki, Częstochowa 2004.
Klemens Biskup, Konstytucja apostolska o unii narodu ruskiego z Kościołem Rzymskim, w: T. Żychiewicz, Jozafat Kuncewicz, Kalwaria Zebrzydowska 1986, s. 133.
Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, Dekret w sprawie Drugiej Niedzieli Wielkanocy, czyli Miłosierdzia Bożego, 5 V 2000 r., OsRomPol 7–8 (2000), s. 66.
Kowalczyk S., Personalizm – podstawy, idee, konsekwencje, Lublin 2012.
Królikowski J., Intronizacja Najświętszego Serca Jezusa. Historia i założenia teologiczne, Częstochowa 2006.
Królikowski J., Odnowić pamięć o miłości Bożej: materiały z sympozjum naukowego poświęconego kultowi Serca Jezusowego, Kraków 2014.
Królikowski J., Maryja w pamięci Kościoła. Mariologia, cz. 1, Tarnów 2002.
Królikowski J., Matka Zbawiciela. Mariologia, cz. 1, Tarnów 1999.
Krupa L., Kult Serca Maryi. Studium dogmatyczne, Lublin 1948.
Leksykon polskich dogmatyków XX i XXI wieku, red. K. Góźdź, Lublin 2010.
Lewandowski J., Naród w dziejach zbawienia w nauczaniu kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 1982.
Listy pasterskie Episkopatu Polski, Paris 1975.
Macheta K., Misterium paschalne Polski według założycieli zmartwychwstańców, w: Polska teologia narodu, red. C.S. Bartnik, Lublin 1986, s. 93–140.
Mickiewicz A., Dziady, cz. III, Warszawa 1949.
Mickiewicz A., Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego, Paryż 1832.
Misiurek J., Źródło życia i świętości. Polska teologia Najświętszego Serca Jezusa, Lublin 2014.
Napiórkowski A. OSPPE, Bogactwo łaski a nędza grzesznika. Zróżnicowany konsensus teologii katolickiej i luterańskiej o usprawiedliwieniu osiągnięty w dialogu ekumenicznym, Kraków 2011.
Napiórkowski A., Teologie XX i XXI wieku, Kraków 2016.
Napiórkowski S.C., Ja, Służebnica Pana (problemy – poszukiwania – perspektywy), Lublin 2009.
Napiórkowski S.C., Matka mojego Pana. Problemy, poszukiwania, perspektywy, Opole 1998.
Napiórkowski S.C., Matka naszego Pana. Problemy – poszukiwania – perspektywy, Tarnów 1992.
Napiórkowski S.C., Matka Pana. Problemy – poszukiwania – perspektywy, Niepokalanów 1998.
Napiórkowski S.C., Oto Ja, Służebnica Pana (problemy – poszukiwania – perspektywy), Lublin 2015.
Napiórkowski S.C., Problem jedności Kościoła i tradycja unicka w świecie współczesnym, „Studia i Dokumenty Ekumeniczne” 1–2 (2015), s. 20–30.
Napiórkowski S.C., Służebnica Pana (problemy – poszukiwania – perspektywy), Lublin 2004.
Napiórkowski S.C., Solus Christus, Lublin 1978.
Napiórkowski S.C., Spór o Matkę. Mariologia jako problem ekumeniczny, Lublin 1988.
Pan Bóg nas kocha i to jest naprawdę ważne w dziele Dzieci Soboru zadają pytania. Rozmowy o Soborze Watykańskim II z o. Jackiem Salijem, red. Z. Nosowski, Warszawa 1996.
Pek K., Deus semper maior. Teologiczny obraz Boga w mariologii polskiej XX wieku, Lublin 2009.
Rusecki M., Traktat o Objawieniu, Kraków 2007.
Szymik J., W światłach wcielenia. Chrystologia kultury, Katowice–Ząbki 2004.
Szymik J., Teologia. Rozmowy o Bogu i człowieku, Lublin 2008.
Tischner J., Etyka solidarności, Kraków 2000.
Tischner J., Jest sprawa, „Solidarność Małopolska” 11 XI 1989.
Tischner J., Polski kształt dialogu, Kraków 1981.
Tischner J., Spór o istnienie człowieka, Kraków 1998.
Warchoł P., Miłosierny Bóg i miłosierny człowiek. Teologiczna interpretacja miłosierdzia w nauczaniu Jana Pawła II, Wrocław 2007.
Warchoł P., Antropologiczny wymiar miłosierdzia. Refleksje po ostatniej podróży papieskiej do Polski, „Przegląd Powszechny” 7–8 (2003), s. 128–144.
Warchoł P., Krew i woda dar miłości miłosiernej. Studium historyczno-teologiczne przebitego boku Chrystusa w literaturze teologicznej i duchowej, Warszawa 2015.
Weigel G., Miasto świętych. Pielgrzymka po Krakowie śladami Jana Pawła II, przekł. M. Kisiel-Małecka, Kraków 2016, s. 15.
Weigel G., Świadek nadziei. Biografia papieża Jana Pawła II, Kraków 2003, s. 387.
Wojtyła K., Głos w dyskusji, w: Odpowiedzialni za świat, red. Z. Walkiewicz, Poznań–Warszawa 1982, s. 216–217.
Wojtyła K., Konsekracja świata. Granice autonomii doczesności, w: Odpowiedzialni za świat, red. Z. Walkiewicz, Poznań–Warszawa 1982, s. 206–215.
Wyszyński S., Homilia w Rostkowie, 20 VIII 1967, w 400. rocznicę śmierci św. Stanisława Kostki, w: Chrześcijanie, t. I, Warszawa 1980, s. 50.
Wyszyński K., Kamienie wołać będą. Ku czci Stefana Starzyńskiego, Warszawa, 1 III 1981, w: Nauczanie społeczne 1946–1981, Warszawa 1981.
Wyszyński S., O Kazimierzu Wyszyńskim 1700–1755, w: Chrześcijanie, t. I, Warszawa 1980, s. 52–53.
Wyszyński S., Ojciec Soboru Watykańskiego II 1962–1965, oprac. S. Wilk SDB, A. Wójcik, Lublin 2013.
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
