Bezpieczeństwo jako wartość prawnie chroniona
Abstrakt
Jedną z podstawowych wartości prawnie chronionych jest bezpieczeństwo. Ze względu na jego charakter prawodawca zabezpiecza je nie tylko w drodze przepisów ustawowych, ale też w Konstytucji RP, w związku z czym uzyskało ono wymiar ustrojowy. W aspekcie personalnym chronione jest bezpieczeństwo obywateli, instytucjonalnym – bezpieczeństwo państwa, materialnym – bezpieczeństwo publiczne, ekologiczne, ekonomiczne, społeczne itp.
Z punktu widzenia bezpieczeństwa i jego znaczenia dla społeczeństwa i państwa, dopuszcza się ochronę tej wartości kosztem wolności i praw człowieka i obywatela. Ingerencja w te swobody konstytucyjne nie może jednak naruszać ich istoty, jest dopuszczalna jeżeli w inny sposób nie da się zapewnić bezpieczeństwa, a przy tym nie może być nadmierna.
Ustrojodawca wyraźnie przewiduje, że ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Podobnie w przypadku stanowienia przepisów porządkowych, bezpieczeństwo jest jedną z kluczowych przesłanek ich stanowienia. W zakresie nieuregulowanym w ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących rada gminy może wydawać przepisy porządkowe, jeżeli jest to niezbędne dla ochrony życia lub zdrowia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego. Zbliżone rozwiązania prawne zostały przewidziane dla powiatu i województwa. I tak w zakresie nieuregulowanym w ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, rada powiatu może wydawać powiatowe przepisy porządkowe, jeżeli jest to niezbędne do ochrony życia, zdrowia lub mienia obywateli, ochrony środowiska naturalnego albo do zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego, o ile przyczyny te występują na obszarze więcej niż jednej gminy. W zakresie nieuregulowanym w przepisach powszechnie obowiązujących wojewoda może wydawać rozporządzenia porządkowe, jeżeli jest to niezbędne do ochrony życia, zdrowia lub mienia oraz do zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego. Przepisów porządkowych nie może wydawać samorząd województwa.
Słowa kluczowe:
bezpieczeństwo, prawa i wolności jednostki, przepisy porządkiweBibliografia
Bożek M., Czuryk M., Karpiuk M., Kostrubiec J., Służby specjalne w strukturze władz publicznych. Zagadnienia prawnoustrojowe, Warszawa 2014.
Bożek M., Karpiuk M., Kostrubiec J., Zasady ustroju politycznego państwa, Poznań 2012.
Czuryk M., Akty prawa miejscowego organów rządowej administracji niezespolonej, (w:) M. Czuryk, M. Karpiuk, J. Kostrubiec (red.), Niezespolona administracja rządowa, Warszawa 2011.
Czuryk M., Bezpieczeństwo jako dobro wspólne, „Zeszyty Naukowe KUL” 2018, no 3.
Czuryk M., Stanowienie aktów prawa miejscowego przez organy samorządu terytorialnego szczebla lokalnego i regionalnego, (w:) M. Karpiuk (red.), Akty normatywne i administracyjne, Warszawa 2009.
Czuryk M., Właściwość Rady Ministrów oraz Prezesa Rady Ministrów w zakresie obronności, bezpieczeństwa i porządku publicznego, Olszyn 2017.
Czuryk M., Drabik K., Pieczywok A., Bezpieczeństwo człowieka w procesie zmian społecznych, kulturowych i edukacyjnych, Olszyn 2018.
Czuryk M., Dunaj K., Karpiuk M., Prokop K., Bezpieczeństwo państwa. Zagadnienia prawne i administracyjne, Olszyn 2016.
Czuryk M., Dunaj K., Karpiuk M., Prokop K., Prawo zarządzania kryzysowego. Zarys systemu, Olsztyn 2016.
Czuryk M., Karpiuk M., Mazuryk M. (red.), Ustawa o wojewodzie i administracji rządowej w województwie. Komentarz, Warszawa 2012.
Czuryk M., Kostrubiec J., The legal status of local self-government in the field of public security, „Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem” 2019, no. 1.
Karpiuk M., Akty prawa miejscowego organów samorządu terytorialnego, (w:) M. Karpiuk, J. Kostrubiec, M. Paździor, K. Popik-Chorąży, K. Sikora, Legislacja administracyjna, Warszawa 2013.
Karpiuk M., Działanie organów administracji publicznej w czasie stanów nadzwyczajnych, „Studia Prawnicze i Administracyjne” 2015, no. 4.
Karpiuk M., Konstytucyjna właściwość Sejmu w zakresie bezpieczeństwa państwa, „Studia Iuridica Lublinensia” 2017, no. 4.
Karpiuk M., Miejsce samorządu terytorialnego w przestrzeni bezpieczeństwa narodowego, Warszawa 2014.
Karpiuk M., Normatywne uwarunkowania stanu wojennego i wyjątkowego, „Studia Prawnicze i Administracyjne” 2015, no. 3.
Karpiuk M., Ograniczenie wolności uzewnętrzniania wyznania ze względu na bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny, „Przegląd Prawa Wyznaniowego” 2017, V. 9.
Karpiuk M., Pomoc Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej udzielana Policji, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 2018, no. 1.
Karpiuk M., Pomoc społeczna jako instytucja umożliwiająca rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych i jej miejsce w sferze bezpieczeństwa socjalnego, „Społeczeństwo i Rodzina” 2017, no. 1.
Karpiuk M., Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jako organ stojący na straży bezpieczeństwa państwa, „Zeszyty Naukowe AON” 2009, no. 3.
Karpiuk M., Przepisy porządkowe jako szczególny rodzaj prawa miejscowego, „Studia Iuridica Lublinensia” 2015, no. 4.
Karpiuk M., Służba funkcjonariuszy Służby Kontrwywiadu Wojskowego i Służby Wywiadu Wojskowego oraz żołnierzy zawodowych wyznaczonych na stanowiska służbowe w tych formacjach, Olsztyn 2017.
Karpiuk M., Służba wojskowa żołnierzy zawodowych, Olsztyn 2019.
Karpiuk M., Terenowe organy administracji publicznej właściwe w sprawach zarządzania kryzysowego, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio G (Ius)” 2014, no. 1.
Karpiuk M., Ubezpieczenie społeczne rolników jako element bezpieczeństwa społecznego. Aspekty prawne, „Międzynarodowe Studia Społeczno-Humanistyczne Humanum” 2018, no. 2.
Karpiuk M., Właściwość wojewody w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz zapobiegania zagrożeniu życia i zdrowia, „Zeszyty Naukowe KUL” 2018, no. 2.
Karpiuk M., Zadania administracji publicznej w zakresie bezpieczeństwa społecznego dotyczące wspierania rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych i odnoszące się do systemu pieczy zastępczej, „Społeczeństwo i Rodzina” 2018, no. 3.
Karpiuk M., Zadania i kompetencje zespolonej administracji rządowej w sferze bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej. Aspekty materialne i formalne, Warszawa 2013.
Karpiuk M., Kostrubiec J., Rechtsstatus der territorialen Selbstverwaltung in Polen, Olsztyn 2017.
Karpiuk M., Kostrubiec J., The Voivodeship Governor’s Role in Health Safety „Studia Iuridica Lublinensia” 2018, no. 2.
Karpiuk M., Prokop K., Sobczyk P., Ograniczenie korzystania z wolności i praw człowieka i obywatela ze względu na bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny, Siedlce 2017.
Karpiuk M., Sobczyk P. (red.), Obronność, bezpieczeństwo i porządek publiczny. Komentarz do wybranych przepisów Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Olsztyn 2018.
Karpiuk M., Szczęch N., Bezpieczeństwo narodowe i międzynarodowe, Olszyn 2017.
Kitler W., Czuryk M., Karpiuk M. (red.), Aspekty prawne bezpieczeństwa narodowego RP. Część ogólna, Warszawa 2013.
Kostrubiec J., Zadania i kompetencje samorządu terytorialnego w zakresie administracji rezerw osobowych dla celów powszechnego obowiązku obrony, (w:) M. Karpiuk, M. Mazuryk, I. Wieczorek (red.), Zadania i kompetencje samorządu terytorialnego w zakresie porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli, obronności oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, Łódź 2017.
Lis W., Bezpieczeństwo wewnętrzne i porządek publiczny jako sfera działania administracji publicznej, Lublin 2015.
Pieczywok A., Aksjologia bezpieczeństwa człowieka. W poszukiwaniu kontekstu znaczeniowo-edukacyjnego, „Zeszyty Naukowe AON” 2010, no. 3.
Sikora K., Akty prawa miejscowego terenowych organów administracji rządowej, (w:) M. Karpiuk, J. Kostrubiec, M. Paździor, K. Popik-Chorąży, K. Sikora, Legislacja administracyjna, Warszawa 2013.
Sikora K., Istota i charakter prawny aktów prawa miejscowego w zakresie ich sądowoadministracyjnej kontroli, Lublin 2017.
Szczęch N., Przepisy porządkowe wydawane przez organy samorządu terytorialnego dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego, (w:) M. Karpiuk, M. Mazuryk, I. Wieczorek (red.), Zadania i kompetencje samorządu terytorialnego w zakresie porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli, obronności oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, Łódź 2017.
Tyrawa D., Gwarancje bezpieczeństwa osobistego w polskim administracyjnym prawie drogowym, Lublin 2018.
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski https://orcid.org/0000-0001-7012-8999
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Czasopismo zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości.
Teksty opublikowane w tomach 3/2018 - 4/2023 udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Od tomu 1/2024 teksty udostępniane są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa CC BY 4.0.
