Petrażycki w sprawie Bejlisa
Abstrakt
Opracowanie poświęcone zostało artykułowi Leona Petrażyckiego, opublikowanemu w 1913 roku i odnoszącego się do procesu Menahema Bejlisa, oskarżonego o mord rytualny.
Na wstępie przedstawiono sprawę Bejlisa na tle towarzyszących jej napięć społecznych, kryzysu komunikacji społecznej w ówczesnej Rosji i budowania pierwocin społeczeństwa obywatelskiego. W tym kontekście rozważono przyczyny zaangażowania się Petrażyckiego w sprawę Bejlisa, będącą przejawem konfliktów dzielących mieszkańców wielonarodowego i wielokulturowego Imperium Rosyjskiego. Podkreślono znaczenie poglądów etycznych Petrażyckiego, leżących u podstaw naukowej polityki prawa. Wskazano także inne uwarunkowania sprzeciwu wobec antysemityzmu, jako dolegliwej formy dyskryminacji kulturowej, przypisywanej społeczeństwom Europy Środkowej i Wschodniej. Wśród nich wyróżniono zaangażowanie uczonego na rzecz reform, przeprowadzanych w duchu poszanowania wartości wolności i równości.
Główna część opracowania to próba odtworzenia i uporządkowaniu naukowych wątków, zawartych w artykule, który jakkolwiek naznaczona publicystyką, stanowi wartościowy przykład publicystyki naukowej, zakorzenionej w teorii Petrażyckiego i ukazującej możliwości aplikacji psychologicznej teoria prawa (w szczególności – w empirycznej analizie i krytyce normatywności społecznej).
Zasadniczą intencją opracowania jest wykazanie, że Petrażycki, jakkolwiek krytyczny wobec znanej sobie socjologii i tylko marginalnie wzmiankujący o możliwości empirycznego badania prawa, w istocie rzeczy nie tylko dopuszczał takie metody badania zjawisk normatywnych, ale sam je stosował. W tym sensie artykuł przedstawia Petrażyckiego jako socjologa prawa.
Słowa kluczowe:
aksjologia prawa, antysemityzm, mordy rytualne, naukowa polityka prawa, normy społeczne, Petrażycki, rytuał, socjologia prawa, wielokulturowość, ŻydziBibliografia
K russkomu obszczestwu. Po powodu krowawogo nawieta na jewriejew, „Riecz” 30.11.1911.
Juszczyński M.J., Ksiądz Pranajtis i walka o Talmud, [w:] J.B. Pranajtis, Chrześcijanin w Talmudzie żydowskim. Christianus in Talmude Iudaeorum, wyd. II, Warszawa 1937, s. 13–55.
Kojder A., Gorzkie lata Leona Petrażyckiego na Uniwersytecie Warszawskim, [w:] A. Kojder, Godność i siła prawa. Szkice socjologicznoprawne, Warszawa 2001, s. 82–101.
Lutostanskij I. I., Żydy i ritualnyja ubijstwa christianskich mładiencew. Uczenoje bogosłowsko-juridiczekoje izsljedowanіie I. I. Lutostanskogo, SPB 1911.
Lutostanskij I. I.], Ob upotrieblenіi jewriejami siektatorami christianskoj krowi w swiazi s woprosom ob otnoszenіiach jewriejstwa k christіanstwu woobszcze, Moskva 1878.
Łotman J., Uspienski B., Rola modeli dualnych w dynamice kultury rosyjskiej (do końca XVIII w.), [w:] Semiotyka dziejów Rosji, Łódź 1993, s. 17–61.
Obolenskij W.A., Moja żyzn’. Moi sowriemienniki, Moskwa–Bierlin 2015.
Pietrażyckіj L.I., O ritualnych ubijstwach i diele Biejlisa, S.-Pietierburg 1913.
Petrażycki L., O ideale społecznym i odrodzeniu prawa naturalnego. Z dodatkiem o gospodarstwie i prawie i o istocie i przesłankach ekonomji politycznej, Warszawa 1925.
Petrażycki L., O mordach rytualnych i sprawie Bejlisa (tłumaczenie i komentarz Zbigniew Cywiński), „Czasopismo Prawno-Historyczne”, Tom LXIX 2017 z. 2, s. 157–180.
Petrażycki L., O prawa dla kobiet, [w:] Leon Petrażycki, O nauce prawie i moralności. Pisma Wybrane, Warszawa 1985, s. 379–382.
Petrażycki L., O ratunek dla inteligencji i nauki polskiej, [w:] Leon Petrażycki, O nauce prawie i moralności. Pisma Wybrane, Warszawa 1985, s. 383–387.
Petrażycki L., Zasady rozwoju prawa i stanowisko prawne kobiet, [w:] Z okolic Dźwiny. Księga zbiorowa na dochód czytelni polskiej w Witebsku, Witebsk, 1912, s. 125–128.
Podgórecki A., Zasady socjotechniki, Warszawa 1966.
Pranajtis J.B., Christianus in Talmude Iudaeorum sive Rabbinicae doctrinae de Christianis secreta quae patere fecit I.B.Pranaitis s. theologiae magister, lingue hebraeae in Academia Caesarea Ro. Cath. Eccesiastica Petropolitana praeceptor, presbyter Dioceseos Seinensis, Petropoli 1892;
Pranajtis J.B., Chrześcijanin w Talmudzie żydowskim, czyli tajemnice nauki rabinów o chrześcijanach, które ujawnił J.B. Pranajtis magister św teologii, profesor języka hebrajskiego w Cesarskiej Rzymskokatolickiej Duchownej Akademii w Petersburgu, kapłan diecezji sejneńskiej, Petersburg, 1892.
Pranajtis J.B., Chrześcijanin w Talmudzie żydowskim. Christianus in Talmude Iudaeorum, wyd. II, Warszawa 1937.
Szafariewicz I.R., Triechtysiaczeletniaja zagadka: istorija jewriejstwa iz pierspiektiwy sowriemiennoj Rossii, Sankt-Pietierburg 2002.
Sołżenicyn A., Dwieście lat razem. Część 1: W przedrewolucyjnej Rosji, Wrocław 2012.
Winawier M. M., Istorija wyborgskogo wozzwanija: wospominanija, Pietrograd 1917.
Uniwersytet Warszawski https://orcid.org/0000-0001-7183-2021
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Czasopismo zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości.
Od numeru 1/2024 teksty udostępniane są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa CC BY 4.0.
Teksty opublikowane w numerach od 3/2018 do 4/2023 udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych CC BY-NC-ND 4.0.
Z utworów opublikowanych w niniejszym czasopiśmie przed nr 3/2018 można korzystać w ramach dozwolonego użytku zgodnie z art. 23-35 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
