Czy Leon Petrażycki był socjologiem?
Andrzej Kojder
Uniwersytet Warszawski , PolskaAbstrakt
Postawione w tytule artykułu pytanie jest pytaniem retorycznym szczególnie dla osób, które znają twórczość i koleje życia Leona Petrażyckiego. Jednak nie można zaprzeczyć twierdzeniu, ze miejsce Petrażyckiego w nauce socjologii jest więcej niż skromne. Jedną z przyczyn jest prawdopodobnie to, że Petrażycki zdecydowanie odrzucał tradycyjną koncepcję socjologii jako „nauki o społeczeństwie”, która zmierza do opisania i wyjaśnienia wszelkich „zjawisk społecznych”, Sądził, że „socjologia przedstawia coś w rodzaju muzeum patologii naukowej”. Niemniej jednak Petrażycki zajmując się intersubiektywnymi, społecznymi formami prawa problemy te traktował socjologicznie, z pomysłowością pierwszorzędnego socjologa, analizował społeczne uwarunkowania prawa, a z drugiej strony – oddziaływanie prawa na życie społeczne. Dążenie Petrażyckiego do zmiany nastawienia socjologii oraz do przebudowy jej metodologicznych pod¬staw nie spotkało się z szerszym zainteresowaniem. Głównym tego powodem było to, że zamierzonego już w 1907 roku dzieła poświęconego socjolo-gii nie zdołał w następnych latach doprowadzić do końca i opublikować. Jego wizja socjologii pozostała więc w zasadzie nieznana. W niniejszym artykule przedstawiono więc główne zainteresowania naukowe Petrażyckiego i ich rozwój, oraz podejście do różnorodnych zagadnień naukowych, które podejmował. Przedstawiony opis jego aktywności naukowej oraz analiza części zachowanych prac , które nie uległy zniszczeniu podczas II wojny światowej pozwalają w ogólnym zarysie odtworzyć główne tezy wykreowanej i praktykowanej przez Niego wizji socjologii. Główną konkluzją opracowania jest, to, że na podstawie posiadanych informacji, koncepcję Petrażyckiego zaliczyć należy do nurtu socjo¬logii ewolucjonistycznej, a za jej główne źródło inspiracji — uznać darwinizm, gdyż autora Teorii prawa i państwa interesowały głównie procesy przy¬stosowania się psychiki ludzkiej do warunków życia zbiorowego i współtworzenie tych warunków w procesie zarażania się emocjonalno-intelektualnego.
Słowa kluczowe:
socjologia, Petrażycki, filozofia prawa, psychologiczna teoria prawa, ewolucjonizmBibliografia
Halley J.E., Brown W. (eds), Left Legalism/Left Critique, Durham 2003.
Hermelin S., Z powodu rozprawy prof. J. Langego: «O tak zwanej socjologii nauki», Biblioteka Publiczna m.st. Warszawy na ul. Koszykowej.
Jubileusz prof. L. Petrażyckiego, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1927, z. 3.
Kazimierz A., Logika pragmatyczna, Warszawa 1965.
Kelman M., A Guide to Critical Legal Studies, Cambridge 1987.
Kojder A., Przedmowa, [w:] Leon Petrażycki: O nauce, prawie i moralności. Pisma wybrane, wybór J. Licki, A. Kojder, oprac. A. Kojder, Warszawa 1985.
Kojder A., Gorzkie lata Leona Petrażyckiego w Uniwersytecie Warszawskim, [w:] Idem, Godność i siła prawa. Szkice socjologicznoprawne, wyd. 2, Warszawa 2001.
Kojder A., Leon Petrażycki’s Socio-Legal Ideas and their Contemporary Continuation, „Journal of Classical Sociology” 2006, vol. 6 (3), s. 333–358.
Kojder A., rec.: L. Petrażycki, Zarys socjologii emocjonalnej, Warszawa 2009, [w:] Profilaktyka społeczna i resocjalizacja, red. J. Kwaśniewskiego, t. 15, Warszawa 2010, s. 307–320.
„Kultura i Społeczeństwo” 2006, nr 1/2.
Lande J., Leon Petrażycki, [w:] Idem, Studia z filozofii prawa, Warszawa 1959.
Lande J., Socjologia Petrażyckiego, [w:] Idem, Studia z filozofii prawa, Warszawa 1959.
Licki J., Życie i twórczość Leona Petrażyckiego, [w:] L. Petrażycki, O nauce, prawie i moralności. Pisma wybrane, wybór J. Licki i A. Kojder, oprac. A. Kojder, Warszawa 1985, s. XXV-LXIII.
Petrażycki L., Wstęp do nauki prawa i moralności. Podstawy psychologii emocjonalnej, Warszawa 1959 (wyd. oryg. 1905).
Petrażycki L., Teoria prawa i państwa w związku z teorią moralności, t. 2, oprac. W. Leśniewski, Warszawa 1959 (wyd. oryg. 1907).
Petrażycki L., O ideale społecznym i odrodzeniu prawa naturalnego, przeł. J. Finkelkraut, Warszawa 1925 (wyd. oryg. 1913).
Petrażycki L., Emocjonalne zarażenia, [w:] Idem, O nauce, prawie i moralności. Pisma wybrane, wybór J. Licki, A. Kojder, oprac. A. Kojder, Warszawa 1985, s. 441–453.
Reykowski Janusz, Eksperymentalna psychologia emocji, wyd. II, Warszawa 1974.
Sorokin P.A., Recenzja z książki sygnowanej nazwiskiem Leona Petrażyckiego pt. Law and Morality, „Harvard Law Rewiev” 1956, vol. 69, nr 6.
Szacki J., Wstęp: Krótka historia socjologii polskiej, [w:] Sto lat socjologii polskiej: od Supińskiego do Szczepańskiego, wybór i red. J. Szacki, Warszawa 1995.
Turner J.H., Stets J.E., Socjologia emocji, przeł. M. Bucholc, Warszawa 2009 (wyd. oryg. 2005).
Uniwersytet Warszawski w latach 1915/16–1934/35. Kronika, oprac. T. Manteuffel, Warszawa 1936.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Czasopismo zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości.
Teksty opublikowane w tomach 3/2018 - 4/2023 udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Od tomu 1/2024 teksty udostępniane są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa CC BY 4.0.
