Priorytety wartości podstawowych w świadomości maturzystów puławskich (1994–2009–2016)
Abstrakt
W artykule omówimy funkcjonowanie niektórych wartości podstawowych w świadomości maturzystów puławskich. Zwrócimy uwagę zarówno na rozumienie wartości podstawowych (treść), jak i uznawaną wyższość jednych wartości nad drugimi (preferencja). Zakładamy, że w warunkach radykalnych zmian społecznych dokonuje się wyraźne przewartościowanie wartości, utrata znaczenia jednych wartości i wzrost ważności innych. Maturzystom przedstawiono m.in. test zdań alternatywnych, zawierający kilka par stwierdzeń, z prośbą o wybranie tych, które są bliższe ich opiniom (wybory binarne). Stwierdzenia te dotyczyły wartości, które, jeżeli nawet nie przeciwstawiają się sobie, lecz uzupełniają się i realizują jedne przez drugie, mogą być przedmiotem preferencji. Odpowiedzi na postawiony problem badawczy będziemy szukać w materiałach empirycznych zebranych w latach 1994–2009–2016 wśród maturzystów uczęszczających do liceów ogólnokształcących i techników w Puławach. Z przeprowadzonych analiz socjologicznych wynika, że mniej więcej taka sama część badanych maturzystów opowiada się za indywidualistycznym rozumieniem wolności (,,każdy robi to, co chce”), co i za ujęciem obiektywistycznym (wolność związana z dobrem i prawdą). Indywidualistyczno-liberalną postawę zajmują w tym względzie nieco częściej mężczyźni, młodzież ze szkół ogólnokształcących, mieszkająca w Puławach oraz słabo związana z religią bądź niewierząca. W latach 1994–2016 nie nastąpiły wyraźne zmiany w świadomości maturzystów co do rozumienia wolności w jej wersji subiektywistycznej i obiektywistycznej.
Słowa kluczowe:
wartości podstawowe, wolność, równość, sprawiedliwość, młodzież maturalnaBibliografia
Alfabet Tischnera, wybrał i oprac. W. Bonowicz, Kraków 2012.
Bąk T., Franciszek Janusz Mazurek – społeczny myśliciel, w: Godność osoby ludzkiej w społeczeństwie i gospodarce. Księga pamiątkowa ku czci śp. Księdza Profesora Franciszka J. Mazurka, red. S. Fel, M. Wódka, Lublin 2014, s. 29–49.
Bogunia-Borowska M., Harmonia życia społecznego. Pakiet wartości jako podstawa umowy społecznej w polskim społeczeństwie, w: Na jakich wartościach oprzeć rozwój Polski?, red. J. Szomburg, A. Leśniewicz, Gdańsk 2016, s. 13–17.
Budzyńska E., Ład moralny w zmieniającym się społeczeństwie. Studium socjologiczne wartości moralnych mieszkańców Katowic, Katowice 2007.
Chymuk M., Aksjologiczne preferencje studentów uczelni krakowskich, Kraków 2004.
Wojtyła W., Godność, prawda, miłość – fundamenty personalizmu ks. Tadeusza Stycznia SDS, w: „Przyjdź królestwo Twoje”. Księga pamiątkowa dedykowana Jego Ekscelencji Księdzu Biskupowi Henrykowi Tomasikowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. M. Jagodziński, J. Wojtkun, Radom 2016, s. 489–498.
Dyczewski L., Wartości kulturowe, w: Encyklopedia aksjologii pedagogicznej, red. K. Chałas, A. Maj, Radom 2016, s. 244–251.
Gogacz M., Osoba zadaniem pedagogiki. Wykłady bydgoskie, red. A. Andrzejuk, K. Kalka, Warszawa 1997.
Grabowska M., Bóg a sprawa polska. Poza granicami teorii sekularyzacji, Warszawa 2018.
Jedliński R., Świat wartości uczniów kończących szkołę podstawową, w: Podmiotowy wymiar szkolnej polonistyki, red. Z. Uryga, Kraków 1998, s. 172–186.
Katolo A. J., Podstawka K., Sprawiedliwość, w: Encyklopedia aksjologii pedagogicznej, red. K. Chałas, A. Maj, Radom 2016, s. 1280–1284.
Kaźmierska K., Młodzież archidiecezji łódzkiej. Szkic do portretu, Łódź 2018.
Kleszcz M., Łączyk M., Młodzież licealna wobec wartości, samotności i pasji, Kraków 2012.
Łobocki M., Wychowanie moralne w zarysie, Kraków 2006.
Klose A., Katolicka nauka społeczna. Jej prawa i aktualność, tłum. Z. Pietraszun, Warszawa 1985.
Kojder A., Przymus w doświadczeniach życiowych młodzieży, w: Przymus wspołeczeństwie, red. A. Kojder, Warszawa 1989, s. 135–171.
Krucina J., Światłość Chrystusa na areopagach świata, w: Ziarno czynu. Refleksje po V pielgrzymce Jana Pawła II do Ojczyzny, red. F. Kampka, Kraków 1998, s. 139-148.
Mariański J., Priorytety wartości podstawowych w świadomości polskich maturzystów, ,,Roczniki Nauk Społecznych” 1997, nr 1, s. 265–288.
Mariański J., Kościół katolickie w społeczeństwie obywatelskim. Refleksje socjologiczne, Lublin 1998.
Mariański J., Kryzys moralny czy transformacja wartości? Na przykładzie wartości „wolność”, w: Ziarno czynu. Refleksje po V pielgrzymce Jana Pawła II do Ojczyzny, red. F. Kampka, Kraków 1998, s. 103–127.
Mariański J, Kościół katolicki w warunkach transformacji – słabnąca siła czy aktywny czynnik przemian społeczno-kulturowych?, w: Obszary ładu i anomii. Konsekwencje i kierunki polskich przemian, red. A. Miszalska, A. Piotrowski, Łódź 2006, s. 173–193.
Mariański J., Społeczeństwo i moralność. Studia z katolickiej nauki społecznej i socjologii moralności, Tarnów 2008.
Mariański J., Małżeństwo i rodzina w świadomości młodzieży maturalnej – stabilność i zmiana, Toruń 2012.
Mariański J., Moralność w kontekście społecznym, Kraków 2014.
Mariański J., Wartości podstawowe, w: Encyklopedia aksjologii pedagogicznej, red. K. Chałas, A. Maj, Radom 2016, s. 1280–1284.
Mariański J., Religijność maturzystów puławskich w procesie przemian, „Zeszyty Naukowe KUL” 2017, nr 2, s. 225–251.
Martini Carlo M., Jaka polityka?, tłum. Tomasz Homa. Kraków 1995.
Mazur J., Ad bonum per politicam. Wybrane zagadnienia z etyki życia politycznego, Lublin 2011.
Mazurek F. J., Godność osoby ludzkiej jako wartość absolutna, ,,Roczniki Nauk Społecznych” 1993, nr 1, s. 261–272.
Merecki J., Przesłanie wolności w pielgrzymkach Jana Pawła II, w: Ziarno czynu. Refleksje po V pielgrzymce Jana Pawła II do Ojczyzny, red. F. Kampka, Kraków 1998, s. 129–138.
Młyński J., W kręgu aksjologii abiturientów Tarnowa. Wartości osobowe, społeczne i religijno-moralne w świadomości młodzieży. Studium socjologiczne, Tarnów 2008.
Nowak M., Podstawy pedagogiki otwartej. Ujęcie dynamiczne w inspiracji chrześcijańskiej, Lublin 2000.
Nowak M., Wartości uniwersalne, w: Encyklopedia aksjologii pedagogicznej, red. K. Chałas, A. Maj, Radom 2016, s. 1292–1297.
Ochocki A, Postawy wobec wartości, w: Kto wygrał? Kto przegrał? Postawy społeczno-religijne diecezjan włocławskich ’97, red. W. Zdaniewicz, T. Zembrzuski, Warszawa 1997, s. 134–143.
Ochocki A., Postawy społeczno-religijne mieszkańców archidiecezji katowickiej, w: Postawy społeczno-religijne mieszkańców archidiecezji katowickiej, red. W. Zdaniewicz, T. Zembrzuski, Katowice 1999, s. 103–112.
Oleś P., Batory A., Metodologiczne problemy badania wartości, w: Z badań nad wartościami w pedagogice, red. W. Furmanek, Rzeszów 2006, s. 39–47.
Ostrowska U., Wartość, w: Encyklopedia aksjologii pedagogicznej, red. K. Chałas, A. Maj, Radom 2016, s. 1304–1308.
Piwowarski W., Stosunek uczniów i studentów do podstawowych wartości społeczeństwa polskiego, „Życie Katolickie” 1990, nr 2, s. 63–68.
Piwowarski W., Podstawowe wartości społeczeństwa polskiego, w: Liberalizm i katolicyzm dzisiaj, red. R. Benedykciuk, T. Markiewicz, Warszawa 1994, s. 1–10.
Podręcznik pokolenia JP 2. Ojcowskie słowo do młodych świata, Polski i Lednicy, red. H. Koźmińska, Poznań 2008.
Podstawka K., Młodzież szkolna wobec wartości moralnych. T. 1 (Wartości moralne w stylach życia młodzieży), Lublin 2017.
Possenti V, Krok do przodu w kwestii praw i obowiązków. Test dla personalizmu, tłum. K. Kozak, „Społeczeństwo. Studia, prace badawcze i dokumenty z zakresu nauki społecznej Kościoła” 2018, nr 3, s. 192–201.
Religia a nowoczesność. Rozmowa z amerykańskim socjologiem religii P. Bergerem, „Europa. Miesięcznik Idei” 2011, nr 5, s. 23–27.
Rola M., Wartości moralne w świadomości maturzystów lubelskich. Studium socjologiczne, Lublin 2016.
Romanowicz W., Podstawowe wartości młodzieży prawosławnej, „Rozprawy Społeczne” 2014, nr 2, s. 22–28.
Schmidtchen G., Triumphe der Aufklärung und Katastrophen der Seele, w: Kirche und Gesellschaft. Analysen – Reflexionen – Perspektiven, Hrsg. von W. Härle, Stuttgart 1989, s. 143–151.
Schmidtchen G., Ethik und Protest. Moralbilder und Wertkonflikte junger Menschen, Opladen 1992.
Skoczylas K, Wartości religijno-moralne młodzieży ponadgimnazjalnej Kujaw wschodnich, Włocławek 2016.
Stachewicz K., Żyć i rozumieć. Szkice o człowieku i moralności, Poznań 2013.
Stróżewski W., Logos, wartość, miłość, Kraków 2013.
Sztompka P., Kapitał moralny: imperatyw rozwoju społeczeństwa, w: Na jakich wartościach oprzeć rozwój Polski?, red. J. Szomburg, A. Leśniewicz, Gdańsk 2016, s. 19–27.
Sztompka P., Społeczeństwo dzieje się pomiędzy, „Więź” 2017, nr 1, s. 94–105.
Szymczak W., Personifikacja praw i uniwersalizm obowiązków. O prawach człowieka w społeczeństwie obywatelskim, w: Godność osoby ludzkiej w społeczeństwie i gospodarce. Księga pamiątkowa ku czci śp. Księdza Profesora Franciszka J. Mazurka, red. S. Fel, M. Wódka, Lublin 2014, s. 389–403.
Szymczyk J., Przemiany wartości i więzi we współczesnym społeczeństwie polskim, w: Odpowiedzialność społeczna w innowacyjnej gospodarce, red. P. Kawalec, A. Błachuta, Lublin 2011, s. 299–319.
To, co najważniejsze, nie zostało jeszcze powiedziane. Z Zygmuntem Baumanem rozmawia Jarosław Naliwajko SJ., „Przegląd Powszechny” 1999 nr 1, s. 33–47.
Wasilewska M., Wychowanie do korzystania z wolności w opiniach studentów, w: Z badań nad wartościami w pedagogice, red. W. Furmanek Rzeszów 2006, s. 39–47.
Wiśniewski R., Wartość absolutna a problem moralny, w: Etyka. Część II (Filozoficzna etyka życia spełnionego), red. S. Janeczek, A. Starościc, Lublin 2016, s. 597–612.
Wnuk-Lipiński E., Demokratyczna rekonstrukcja z socjologii radykalnej zmiany społecznej, Warszawa 1996.
Wójcik S., Równość społeczna, w: Encyklopedia aksjologii pedagogicznej, red. K. Chałas, A. Maj, Radom 2016, s. 1280–1284.
Zabielski J., „Dyktatura relatywizmu” we współczesnym świecie, w: Wartości moralne w kontekście współczesnego sekularyzmu, red. J. Gocko, Lublin 2007, s. 57–73.
Zaorski-Sikora Ł., Etyka, Łódź 2007.
Zemło M., Między szkołą a domem. Konteksty socjalizacyjne młodzieży szkół ponadpodstawowych, Lublin 2013.
Żerel E., Kondycja moralna maturzystów lubelskich, w: Moralność współczesnego społeczeństwa polskiego. Założenia i rzeczywistość, red. J. Baniak, Poznań 2008, s. 193–211.
Bąk T., Franciszek Janusz Mazurek – społeczny myśliciel, w: Godność osoby ludzkiej w społeczeństwie i gospodarce. Księga pamiątkowa ku czci śp. Księdza Profesora Franciszka J. Mazurka, red. S. Fel, M. Wódka, Lublin 2014, s. 29–49.
Bogunia-Borowska M., Harmonia życia społecznego. Pakiet wartości jako podstawa umowy społecznej w polskim społeczeństwie, w: Na jakich wartościach oprzeć rozwój Polski?, red. J. Szomburg, A. Leśniewicz, Gdańsk 2016, s. 13–17.
Budzyńska E., Ład moralny w zmieniającym się społeczeństwie. Studium socjologiczne wartości moralnych mieszkańców Katowic, Katowice 2007.
Chymuk M., Aksjologiczne preferencje studentów uczelni krakowskich, Kraków 2004.
Wojtyła W., Godność, prawda, miłość – fundamenty personalizmu ks. Tadeusza Stycznia SDS, w: „Przyjdź królestwo Twoje”. Księga pamiątkowa dedykowana Jego Ekscelencji Księdzu Biskupowi Henrykowi Tomasikowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. M. Jagodziński, J. Wojtkun, Radom 2016, s. 489–498.
Dyczewski L., Wartości kulturowe, w: Encyklopedia aksjologii pedagogicznej, red. K. Chałas, A. Maj, Radom 2016, s. 244–251.
Gogacz M., Osoba zadaniem pedagogiki. Wykłady bydgoskie, red. A. Andrzejuk, K. Kalka, Warszawa 1997.
Grabowska M., Bóg a sprawa polska. Poza granicami teorii sekularyzacji, Warszawa 2018.
Jedliński R., Świat wartości uczniów kończących szkołę podstawową, w: Podmiotowy wymiar szkolnej polonistyki, red. Z. Uryga, Kraków 1998, s. 172–186.
Katolo A. J., Podstawka K., Sprawiedliwość, w: Encyklopedia aksjologii pedagogicznej, red. K. Chałas, A. Maj, Radom 2016, s. 1280–1284.
Kaźmierska K., Młodzież archidiecezji łódzkiej. Szkic do portretu, Łódź 2018.
Kleszcz M., Łączyk M., Młodzież licealna wobec wartości, samotności i pasji, Kraków 2012.
Łobocki M., Wychowanie moralne w zarysie, Kraków 2006.
Klose A., Katolicka nauka społeczna. Jej prawa i aktualność, tłum. Z. Pietraszun, Warszawa 1985.
Kojder A., Przymus w doświadczeniach życiowych młodzieży, w: Przymus wspołeczeństwie, red. A. Kojder, Warszawa 1989, s. 135–171.
Krucina J., Światłość Chrystusa na areopagach świata, w: Ziarno czynu. Refleksje po V pielgrzymce Jana Pawła II do Ojczyzny, red. F. Kampka, Kraków 1998, s. 139-148.
Mariański J., Priorytety wartości podstawowych w świadomości polskich maturzystów, ,,Roczniki Nauk Społecznych” 1997, nr 1, s. 265–288.
Mariański J., Kościół katolickie w społeczeństwie obywatelskim. Refleksje socjologiczne, Lublin 1998.
Mariański J., Kryzys moralny czy transformacja wartości? Na przykładzie wartości „wolność”, w: Ziarno czynu. Refleksje po V pielgrzymce Jana Pawła II do Ojczyzny, red. F. Kampka, Kraków 1998, s. 103–127.
Mariański J, Kościół katolicki w warunkach transformacji – słabnąca siła czy aktywny czynnik przemian społeczno-kulturowych?, w: Obszary ładu i anomii. Konsekwencje i kierunki polskich przemian, red. A. Miszalska, A. Piotrowski, Łódź 2006, s. 173–193.
Mariański J., Społeczeństwo i moralność. Studia z katolickiej nauki społecznej i socjologii moralności, Tarnów 2008.
Mariański J., Małżeństwo i rodzina w świadomości młodzieży maturalnej – stabilność i zmiana, Toruń 2012.
Mariański J., Moralność w kontekście społecznym, Kraków 2014.
Mariański J., Wartości podstawowe, w: Encyklopedia aksjologii pedagogicznej, red. K. Chałas, A. Maj, Radom 2016, s. 1280–1284.
Mariański J., Religijność maturzystów puławskich w procesie przemian, „Zeszyty Naukowe KUL” 2017, nr 2, s. 225–251.
Martini Carlo M., Jaka polityka?, tłum. Tomasz Homa. Kraków 1995.
Mazur J., Ad bonum per politicam. Wybrane zagadnienia z etyki życia politycznego, Lublin 2011.
Mazurek F. J., Godność osoby ludzkiej jako wartość absolutna, ,,Roczniki Nauk Społecznych” 1993, nr 1, s. 261–272.
Merecki J., Przesłanie wolności w pielgrzymkach Jana Pawła II, w: Ziarno czynu. Refleksje po V pielgrzymce Jana Pawła II do Ojczyzny, red. F. Kampka, Kraków 1998, s. 129–138.
Młyński J., W kręgu aksjologii abiturientów Tarnowa. Wartości osobowe, społeczne i religijno-moralne w świadomości młodzieży. Studium socjologiczne, Tarnów 2008.
Nowak M., Podstawy pedagogiki otwartej. Ujęcie dynamiczne w inspiracji chrześcijańskiej, Lublin 2000.
Nowak M., Wartości uniwersalne, w: Encyklopedia aksjologii pedagogicznej, red. K. Chałas, A. Maj, Radom 2016, s. 1292–1297.
Ochocki A, Postawy wobec wartości, w: Kto wygrał? Kto przegrał? Postawy społeczno-religijne diecezjan włocławskich ’97, red. W. Zdaniewicz, T. Zembrzuski, Warszawa 1997, s. 134–143.
Ochocki A., Postawy społeczno-religijne mieszkańców archidiecezji katowickiej, w: Postawy społeczno-religijne mieszkańców archidiecezji katowickiej, red. W. Zdaniewicz, T. Zembrzuski, Katowice 1999, s. 103–112.
Oleś P., Batory A., Metodologiczne problemy badania wartości, w: Z badań nad wartościami w pedagogice, red. W. Furmanek, Rzeszów 2006, s. 39–47.
Ostrowska U., Wartość, w: Encyklopedia aksjologii pedagogicznej, red. K. Chałas, A. Maj, Radom 2016, s. 1304–1308.
Piwowarski W., Stosunek uczniów i studentów do podstawowych wartości społeczeństwa polskiego, „Życie Katolickie” 1990, nr 2, s. 63–68.
Piwowarski W., Podstawowe wartości społeczeństwa polskiego, w: Liberalizm i katolicyzm dzisiaj, red. R. Benedykciuk, T. Markiewicz, Warszawa 1994, s. 1–10.
Podręcznik pokolenia JP 2. Ojcowskie słowo do młodych świata, Polski i Lednicy, red. H. Koźmińska, Poznań 2008.
Podstawka K., Młodzież szkolna wobec wartości moralnych. T. 1 (Wartości moralne w stylach życia młodzieży), Lublin 2017.
Possenti V, Krok do przodu w kwestii praw i obowiązków. Test dla personalizmu, tłum. K. Kozak, „Społeczeństwo. Studia, prace badawcze i dokumenty z zakresu nauki społecznej Kościoła” 2018, nr 3, s. 192–201.
Religia a nowoczesność. Rozmowa z amerykańskim socjologiem religii P. Bergerem, „Europa. Miesięcznik Idei” 2011, nr 5, s. 23–27.
Rola M., Wartości moralne w świadomości maturzystów lubelskich. Studium socjologiczne, Lublin 2016.
Romanowicz W., Podstawowe wartości młodzieży prawosławnej, „Rozprawy Społeczne” 2014, nr 2, s. 22–28.
Schmidtchen G., Triumphe der Aufklärung und Katastrophen der Seele, w: Kirche und Gesellschaft. Analysen – Reflexionen – Perspektiven, Hrsg. von W. Härle, Stuttgart 1989, s. 143–151.
Schmidtchen G., Ethik und Protest. Moralbilder und Wertkonflikte junger Menschen, Opladen 1992.
Skoczylas K, Wartości religijno-moralne młodzieży ponadgimnazjalnej Kujaw wschodnich, Włocławek 2016.
Stachewicz K., Żyć i rozumieć. Szkice o człowieku i moralności, Poznań 2013.
Stróżewski W., Logos, wartość, miłość, Kraków 2013.
Sztompka P., Kapitał moralny: imperatyw rozwoju społeczeństwa, w: Na jakich wartościach oprzeć rozwój Polski?, red. J. Szomburg, A. Leśniewicz, Gdańsk 2016, s. 19–27.
Sztompka P., Społeczeństwo dzieje się pomiędzy, „Więź” 2017, nr 1, s. 94–105.
Szymczak W., Personifikacja praw i uniwersalizm obowiązków. O prawach człowieka w społeczeństwie obywatelskim, w: Godność osoby ludzkiej w społeczeństwie i gospodarce. Księga pamiątkowa ku czci śp. Księdza Profesora Franciszka J. Mazurka, red. S. Fel, M. Wódka, Lublin 2014, s. 389–403.
Szymczyk J., Przemiany wartości i więzi we współczesnym społeczeństwie polskim, w: Odpowiedzialność społeczna w innowacyjnej gospodarce, red. P. Kawalec, A. Błachuta, Lublin 2011, s. 299–319.
To, co najważniejsze, nie zostało jeszcze powiedziane. Z Zygmuntem Baumanem rozmawia Jarosław Naliwajko SJ., „Przegląd Powszechny” 1999 nr 1, s. 33–47.
Wasilewska M., Wychowanie do korzystania z wolności w opiniach studentów, w: Z badań nad wartościami w pedagogice, red. W. Furmanek Rzeszów 2006, s. 39–47.
Wiśniewski R., Wartość absolutna a problem moralny, w: Etyka. Część II (Filozoficzna etyka życia spełnionego), red. S. Janeczek, A. Starościc, Lublin 2016, s. 597–612.
Wnuk-Lipiński E., Demokratyczna rekonstrukcja z socjologii radykalnej zmiany społecznej, Warszawa 1996.
Wójcik S., Równość społeczna, w: Encyklopedia aksjologii pedagogicznej, red. K. Chałas, A. Maj, Radom 2016, s. 1280–1284.
Zabielski J., „Dyktatura relatywizmu” we współczesnym świecie, w: Wartości moralne w kontekście współczesnego sekularyzmu, red. J. Gocko, Lublin 2007, s. 57–73.
Zaorski-Sikora Ł., Etyka, Łódź 2007.
Zemło M., Między szkołą a domem. Konteksty socjalizacyjne młodzieży szkół ponadpodstawowych, Lublin 2013.
Żerel E., Kondycja moralna maturzystów lubelskich, w: Moralność współczesnego społeczeństwa polskiego. Założenia i rzeczywistość, red. J. Baniak, Poznań 2008, s. 193–211.
Mariański, J. (2020). Priorytety wartości podstawowych w świadomości maturzystów puławskich (1994–2009–2016). Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, 62(1), 61–90. https://doi.org/10.31743/zn.2019.62.1.04
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Czasopismo zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości.
Teksty opublikowane w tomach 3/2018 - 4/2023 udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Od tomu 1/2024 teksty udostępniane są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa CC BY 4.0.
