Wnioskowanie materialne z perspektywy inferencjalizmu znaczeniowego Roberta B. Brandoma
Robert Kublikowski
Abstrakt
W języku naturalnym występują wnioskowania trudne do wyrażenia przy użyciu aparatury formalnej (logicznej). Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie, czym są takie wnioskowania, a dokładniej: czym są rozumowania – zwane niekiedy „wnioskowaniami materialnymi” – których poprawność zależy nie tylko od ich logicznej formy, ale przede wszystkim od treści (znaczenia) użytych stałych pozalogicznych. Wnioskowania formalne natomiast są poprawne (niezawodne) na podstawie tylko formy logicznej. W artykule są przedstawione i przeanalizowane kontrowersje związane z różnymi przykładami takich wnioskowań, między innymi podanymi przez Roberta B. Brandoma w inferencjalizmie znaczeniowym, który nawiązuje do poglądów Wilfrida Sellarsa. Brandom kwestionuje dotychczasową teorię wnioskowań, w której forma logiczna jest uznawana za podstawę ich poprawności. Akcentuje on, że wymogiem przeprowadzenia wnioskowania materialnego jest rozumienie treści wyrażeń informujących nie tylko o związkach formalnych, ale przede wszystkim o związkach pozaformalnych (treściowych). Wnioskowania formalne i materialne są normowane przez formalne i materialne warunki poprawności. Formalny warunek poprawności wnioskowania formalnego zależy od relacji wynikania logicznego zachodzącego między przesłankami i wnioskiem. Z kolei we wnioskowaniu materialnym warunek formalny jest spełniony, gdy między przesłankami a wnioskiem zachodzi relacja wynikania, której nie można przedstawić przy użyciu samego tylko słownika logicznego. Oba typy wnioskowań są również normowane przez materialny warunek poprawności (wymóg prawdziwości przesłanek i stąd wniosku).
Słowa kluczowe:
wnioskowanie materialne, wnioskowanie formalne, wynikanie, prawdaBibliografia
Borkowski L., Wprowadzenie do logiki i teorii mnogości, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1991.
Brandom R. B., Making It Explicit. Reasoning, Representing and Discursive Commitment, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts – London, England 1994 (1998).
Brandom R. B., Articulating Reasons. An Introduction to Inferentialism, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts – London, England 2000 (2001).
Brandom R. B., From Empiricism to Expressivism: Brandom Reads Sellars, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts 2015.
Kiczuk S., O formie logicznej, „Roczniki Filozoficzne”, 1 (32) 1984, s. 49-55.
Koons R., Defeasible Reasoning, w: Zalta, E. (red.), Stanford Encyclopedia of Philosophy, https://plato.stanford.edu/entries/reasoning-defeasible/ 2017 (pobrane 22.I.2018).
Loeffler R., Brandom, Polity Press, Cambridge, England – Medford, Massachusetts 2018.
Łukowski P., Logika praktyczna z elementami wiedzy o manipulacji, LEX a Wolters Kluwer business, Warszawa 2012.
Maher Ch., The Pittsburgh School of Philosophy: Sellars, McDowell, Brandom, Routledge, New York 2012.
Marciszewski W., Sztuka rozumowania w świetle logiki, Wydawnictwo „Aleph”, Warszawa 1994.
Marciszewski W., Sztuka dyskutowania, Wydawnictwo „Aleph”, Warszawa 1996.
Peregrin J., Inferentialism: Why Rules Matter, Palgrave Macmillan, New York 2014.
Sellars W., Inference and Meaning, w: In the Space of Reasons. Selected Essays of Wilfrid Sellars, (red.) K. Scharp, R. B. Brandom, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts 1953 (2007), s. 3-27.
Stanosz B., Wprowadzenie do logiki formalnej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001.
Szubka T., Neopragmatyzm, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2012.
Szymanek K., Sztuka argumentacji. Słownik terminologiczny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001.
Tokarz M., Argumentacja, perswazja, manipulacja. Wykłady z teorii komunikacji, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2006.
Trzęsicki K., Logika z elementami semiotyki i retoryki, Wydawnictwo Wyższa Szkoła Administracji Publicznej, Białystok 2009.
Turbanti G., Robert Brandom’s Normative Inferentialism, Johns Benjamins, Amsterdam 2017.
Wanderer J., Robert Brandom, Routledge, Oxon – New York 2014.
Weiss, B., Wanderer, J. (red.), Reading Brandom. On „Making It Explicit”, Routledge, Taylor and Francis Group, London – New York 2010.
Wieczorek K. A., Nieformalne metody badania rozumowań, „Folia Philosophica” (27) 2009, s. 153-175.
Validity and Soundness, w: Internet Encyclopedia of Philosophy, http://www.iep.utm.edu/val-snd/ (pobrane 22.I.2018 r.).
Zarębski T., Neopragmatyzm Roberta B. Brandoma, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków 2013.
Licencja
Czasopismo zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości.
Od numeru 1/2024 teksty udostępniane są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa CC BY 4.0.
Teksty opublikowane w numerach od 3/2018 do 4/2023 udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych CC BY-NC-ND 4.0.
Z utworów opublikowanych w niniejszym czasopiśmie przed nr 3/2018 można korzystać w ramach dozwolonego użytku zgodnie z art. 23-35 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
