Piękno Miłosierdzia. Dramaturgiczne wizerunki Brata Alberta
Maria Jolanta Olszewska
Abstrakt
Brat Albert Chmielowski stał się bohaterem kilku ważnych tekstów literackich, w tym jest bohaterem dwóch dramatów powstałych prawie w tym samym czasie – podczas II wojny światowej. Są to Adama Bunscha Gołębie Brata Alberta (1943), (wydanie polskie z roku 1947 Przyszedł na ziemię święty) oraz Karola Wojtyły pt. Brat naszego Boga (1944-1950). Zarówno Bunsch, jak i Wojtyła są zafascynowani postacią Brata Alberta i jego życiem. Bunsch pisze swój dramat jako żołnierz, artysta-malarz, literat, a Wojtyła, przyszły papież, jako ksiądz. W dramacie Bunscha mamy pokazaną drogę wyborów życiowych Adama Chmielowskiego, który szuka swego miejsca w życiu. Widzimy go najpierw jako żołnierza-powstańca z roku 1863, potem jako malarza, a w końcu jako zakonnika posługującego ubogim. Dramat Bunscha zbliżony jest do dramatów realistycznych, obyczajowych czy biograficznych. Autor nie wprowadził do niego treści teologicznych, tylko położył nacisk na kwestie etyczne. Natomiast w dramacie Karola Wojtyły mamy inne podejście do postaci Brata Alberta. Sztuka ta oparta jest na fundamencie personalizmu. Stawia on w centrum człowieka z jego tajemnicą istnienia w relacji do Boga opartej na miłości. Fabuła staje się pretekstem dla rozważań na temat Miłosierdzia, będącego czystym Pięknem. Wizualizacją Miłosierdzia w omawianej sztuce jest obraz Chmielowskiego Ecce homo. Dramat Wojtyły ma wymowę teologiczną. Jego teatr jest teatrem słowa, myśli, filozoficzno-wizyjnym. Tak więc pomimo znaczących różnic w koncepcji teatru i dramatu oba dramaty są świadectwem roli, jaką brat Albert odegrał we współczesnym świecie.
Słowa kluczowe:
miłosierdzie, piękno, ofiara, ubóstwo, biedakBibliografia
2) Calvet J., O twórczości i krytyce katolickiej, przekł. i przedm. opatrz. A. Górski, Poznań [b. r. wyd.], s. 192.
3) Chmielowski A., O istocie sztuki, „Ateneum” 1876, t. II, s. 428-431.
4) Ciechowicz J., Światopogląd teatralny Karola Wojtyły, „Dialog” 1981 nr 10, s. 116-122.
5) Dybciak K., Poetycka fenomenologia człowieka religijnego (O literackiej twórczości Karola Wojtyły), [w:] Sacrum w literaturze, pod red. J. Gotfryda, M. Jasińskiej-Wojtkowskiej, S. Sawickiego, Lublin 1983, s. 149-165.
6) Dziewiecki M. ks, Świętość mądra i radosna miłość, https://opoka.org.pl/biblioteka/T/TS/md_swietosc_milosc.html
7) Jan Paweł II, Dives in Misericordia. Encyklika Ojca Świętego Jana Pawła Π „O Bożym Miłosierdziu”, Poznań 1980, http://w2.vatican.va/content/john-paul-ii/pl/encyclicals/documents/hf_jp-ii_enc_30111980_dives-in-misericordia.html
8) Jan Paweł II, Wstańcie, chodźmy!, Kraków 2004, s. 164.
9) Kossak Z., Suknia Dejaniry. Powieść historyczna, Częstochowa 2002, s. 283.
10) Kudliński T., Bunsch – dramaturg, [w:] A. Bunsch, Dramaty, Kraków 1974, s. 5-20.
11) Machniak. J. ks., Bóg i człowiek w poezjach Karola Wojtyły, cz. V, http://www.janmachniak.pl/
12) Malik J.A., Najpiękniejszy człowiek pokolenia. Świętego Brata Alberta pozytywizm ewangeliczny? 10 uwag, [w:] Etyka i literatura. Pisarze polscy lat 1863-1918 wzorów życia i sztuki, red. E. Ihnatowicz i E. Paczoska, Warszawa 2006, s. 416-427.
13) Marczewski A. M., Teatr Karola Wojtyły, http://www.marczewski.pl/
14) Nowaczyński A., Najpiękniejszy człowiek mojego pokolenia. Brat Albert, Poznań-Warszawa-Wilno-Lublin 1936, s. 70.
15) Nyczek T., Teatr jaki jest: Malarz kwestarzem, „Dialog” 1981, nr 4, s. 127-129.
16) O Teatrze Rapsodycznym. 60-Iecie powstania Teatru Rapsodycznego, oprac. J. Popiel, wybór tekstów T. Malak, J. Popiel, Kraków 2001, s. XXXVI, 388.
17) Przestrzeń słowa. Twórczość literacka Karola Wojtyły – Jana Pawła II, red. Z. Zarębianka i J. Machniak, Kraków 2006, s.475.
18) Sawicki S., Trylogia dramatyczna Karola Wojtyły, „Przegląd Powszechny” 1986, nr 3, s. 357-369.
19) Skwarczyńska S., Adama Chmielowskiego rozprawa «O istocie sztuki», [w:] taż, Studia i szkice literackie, Warszawa 1953, s. 507-525.
20) Sobolewska E., W poszukiwaniu Bunscha, www.posk.pl
21) Taborski B., Karola Wojtyły dramaturgia wnętrza. Szkice, Lublin 1989, s. 85.
22) Tischner J. ks, Drogi i bezdroża miłosierdzia, Kraków 2015, s. 159.
23) Wart A. (A. Bunsch), Gołębie brata Alberta, Glasgow 1943. Tekst dramatu zamieszczony został na stronie www.adambunsch.pl
24) Wojtyła K., Osoba i czyn, Kraków 1985, s.374.
25) Wojtyła K., Poezje, Dramaty, Szkice. Tryptyk rzymski, wstęp M. Skwarnicki, Kraków 2004, s. 394.
26) Wielechowska K., Medytacja obecności.„Dramaty wnętrza” Karola Wojtyły, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica”, 2008, nr 10, s. 199-217.
27) Winowska M., Znieważone oblicze. Opowieść o świętym Bracie Albercie, Wyd III, Kraków 2001, s.406.
28) Zarębianka Z., „Takie piękno nazywa się Miłosierdzie”. Koncepcje miłosierdzia zawarte w dramacie «Brat naszego Boga» Karola Wojtyły w kontekście encykliki «Dives in misericordia» Jana Pawła II, „Etos” 2016, nr 4 (116), s. 285-293.
Licencja
Czasopismo zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości.
Teksty opublikowane w tomach 3/2018 - 4/2023 udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Od tomu 1/2024 teksty udostępniane są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa CC BY 4.0.
